لزوم توجه به تاریخ تحلیلی در بررسی قیام عاشورا + فیلم

محسن اسماعیلی، استاد دانشگاه تهران و عضو مجلس خبرگان رهبری، به مناسبت ماه محرم در سلسله مباحثی با عنوان «عاشورا و امروز ما» که به همت ایکنا و به صورت ویدیویی تولید شده است به بیان نکاتی درباره درس‌های واقعه عاشورا برای دنیای امروز پرداخته است که متن و فیلم جلسه سوم را می‌خوانید و می‌بینید؛

علم تاریخ را به تاریخ نقلی و تاریخ تحلیلی تقسیم می‌کنند. تاریخ نقلی فقط آگاهی از حوادثی است که در گذشته اتفاق افتاده است اما تاریخ تحلیلی به دنبال یافتن پاسخ این سؤال است که چرا آن حادثه اتفاق افتاد؟ به تعبیر مرحوم شهید مطهری، گاهی می‌پرسیم علی(ع) را که کشت؟ پاسخ: ابن ملجم لعنت الله علیه است. این تاریخ نقلی است اما سؤال مهمتر این است که چرا ابن ملجم، علی(ع) را کشت و چه چیز علی(ع) را کشت نه اینکه صرفاً چه کسی علی(ع) را کشت؟ این تاریخ تحلیلی است.

در تاریخ تحلیلی درس زندگی وجود دارد. در اینجا به این نتیجه می‌رسیم که انجماد فکری، فریب خوردن از متظاهران و نداشتن ظرفیت عدالت باعث کشتن علی(ع) شد. این درسی برای روزگار ما می‌شود. کربلا هم همینگونه است. گاهی می‌پرسیم لشکر عمر سعد چند نفر بودند؟ یا چه کسی اولین تیر را به سوی خیمه اباعبدالله الحسین(ع) پرتاب کرد؟ اما بعد از پرسیدن این سؤالات باید بپرسیم چرا چنین کاری کردند و چه شد که چنین شد؟ این سؤال مهم در زندگی برای ما درس‌آموز خواهد شد. 

ما باید شمر و عمر سعد زمان امام حسین(ع) را بشناسیم تا بتوانیم شمر و عمرسعدهای زمان خودمان را بشناسیم. در نقطه مقابل باید یاران امام حسین(ع) را بشناسیم تا یاری امام حسین(ع) در این زمان برای ما معنا پیدا کند. این همان تاریخ تحلیلی و عبرت‌ آموز برای انسان فرزانه و آگاه است.