ایجاد عدالت اجتماعی مهمترین ویژگی دولت کریمه است

دعای افتتاح از جمله دعاهای بسیار پرمفهوم و پرمغز است که در ایام ماه مبارک رمضان و در شب‌های این ماه زمزمه زبان و ذهن مؤمنان است؛ این دعا طبق برخی شواهد از طرف امام زمان(عج) بر یکی از نواب خاص خود اعطا شده است.

خبرنگار ایکنا با هدف آشنایی بیشتر خوانندگان محترم با مضامین و سند این دعا با طلعت حسنی بافرانی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه قم گفت‌وگو کرده است که در ادامه آن را می‌خوانید: 

ایکنا ـ برای مقدمه ورود به مضامین این دعای نورانی، ابتدا درباره اعتبار سندی این دعا توضیح دهید. 

دعای افتتاح از ادعیه‌ای است که مرحوم شیخ عباس قمی آن را در مفاتیح‌الجنان تنظیم فرمودند و توصیه شده است که آن را در هر شب ماه مبارک رمضان بخوانید و با این دعا با خداوند مناجات کنید. اولین مطلب در مورد این دعا، سند آن است؛ این دعا را در کتاب «الاقبال بالاعمال الحسنه» از سیدبن طاووس می‌توانیم ببینیم؛ ایشان گفته است من این دعا را از کتاب دعای ابوجعفر محمدبن عثمان بن سعید عمری از نواب خاص امام زمان(عج) نقل کرده‌ام. محمدبن عثمان کتاب دعایی داشت که ادعیه فراوانی داشته است و به خواندن این دعاها توصیه زیادی هم کرده است؛ ابن طاووس می‌گوید من دعاهای فراوانی از این کتاب برداشت و نسخه‌برداری کردم و ازجمله دعای افتتاح است.

این دعا به حسب ظاهر از امام معصوم(ع) نقل نشده است ولی با توجه به اینکه ابوجعفر محمدبن عثمان از نواب خاص حضرت بقیه‌الله(عج) در دوره غیبت صغرا و از علمای بزرگ شیعه بودند به نظر می‌رسد اهتمام ایشان به خواندن این دعا و اعتماد سیدبن طاووس به این دعا شاید بتوان اطمینان پیدا کرد که از این دعا از ناحیه حضرت بقیه‌الله(ع) و یا یکی دیگر از ائمه صادر شده است لذا از جهت  سند، این دعا اولین بار در الاقبال سیدبن طاووس دیده می‌شود ولی بعد از آن در سایر منابع روایی ازجمله بحارالانوار نقل شده است لذا به نظر می‌آید که این دعا از منقولات آن حضرت باشد.

ایکنا ـ مضامین دعای افتتاح به چه بخش‌هایی قابل تقسیم است؟

دعای افتتاح در شب‌های ماه مبارک رمضان قرائت می‌شود و دارای مضامین عالی از حمد و ثنای الهی، راز و نیاز عارفانه و صلوات و درود بر معصومین(ع) و در خاتمه هم دعا برای ظهور حضرت مهدی(عج) و تشکیل دولت کریمه آن امام همام است. دعاها به صورت کلی به خصوص ادعیه ماثور و منقول ابعاد مختلفی علاوه بر آن حالت عبادی و عرض حاجت به پیشگاه خداوند و راز و نیاز دارند یعنی آثار دیگری هم دارند که مهمترین آن، بعد تعلیم و تلقین است؛ بسیاری از ادعیه رسیده از معصومین(ع) تنها تقاضای شخصی و مناجات فردی نیست بلکه دنیایی از عرفان و تعلیم و تربیت و یک مکتب و مدرسه است. انسان‌ساز است و نمی‌توان به لحاظ معرفتی با یک جمله و دو جمله و چند عبارت حق مطلب ر ا ادا کنیم.

ادعیه‌ای چون دعای سحر، مکارم الاخلاق، افتتاح و ابوحمزه ثمالی و جوشن و ... دریایی از معارف هستند که در قالب و به زبان دعا به ما آموزش داده شده است و به تعبیر امام خمینی(ره) قرآن صاعد هستند کما اینکه قرآن مجید کلام‌الله نازل است و به تعبیر دیگر سرچشمه هر دو وحی است.

مضامین دعای افتتاح در واقع از 3 بخش کلی تشکیل شده است؛ بخش اول حمد و ثنای الهی است و بسیاری از معارف دینی هم به زبان حمد و ثنا و راز و نیاز و سوز و گداز بازگو می‌شود. در این بخش واژگان حمد، مدح، ثنا و تسبیح و ... بیش از 19 بار تکرار می‌شود و به ما یاد می‌دهد در مقام راز و نیاز چگونه با خداوند سخن بگوییم؛ بخش دوم دعا هم صلوات بر محمد و آل محمد(ص) است با اوصاف ویژه که بخش مهمی در چگونگی توجه به اولیا و حجت‌های الهی است و بخش سوم هم انتظار فرج و شکایت از غیبت حضرت بقیه‌الله(عج) و کثرت دشمنان و قلت مؤمنان و آرزوی تشکیل دولت کریمه و اعلام آمادگی برای جانفشانی و خدمت در این دولت کریمه است و با دعا برای عزت و نصرت مسلمین پایان می‌پذیرد.

ایکنا ـ یکی از فرازهای شکوهمند دعای افتتاح پیوند توحید با مهدویت و ظهور و تشکیل دولت کریمه است، در این فراز چه اهدافی دنبال شده است؟

همان‌طور که عرض شد هر فرازی از این دعا قطره‌ای از دریای نامتناهی است که بنده بخش پایانی را مورد اشاره قرار می‌د‌هم؛ هر انسانی یکسری اهدافی برای خود دارد و برای رسیدن به آن تلاش می‌کند و این اهداف است که مسیر زندگی و تلاش او را تعیین می‌کند ولی گاهی نمی‌تواند هدف را تعیین کند و یا تشخیص بدهد و یا دیگران برای او هدف تعیین می‌کنند و او پی می‌برد این اهداف ساختگی است. قرآن کریم فرموده است: قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا؛  الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا. 

یعنی برخی  اعمالی انجام می‌دهند که فکر می‌کنند خوب است ولی سعی و تلاش آنان در دنیا گم می‌شود و بدتر از این نداریم که یک عمر تلاش انسان به خیال اینکه خوب عمل می‌کند تباه شود؛ مشکل اول انسان این است که یا اهداف او واقعاً حقیقی نیست یا متناسب با فطرت و توان او هدف‌گذاری نشده است و این ادعیه ماثور از ائمه با مضامین عالی به ما راه را نشان می‌دهد تا اهداف خود را درست تعیین کنیم و یا اگر راه غلطی می‌رویم مسیر را درست و اصلاح کنیم و نگذاریم دیگران برای ما هدف تعیین کنند.

دعاها به ما یاد می‌دهند که چگونه اهداف متعالی را انتخاب کرده و اهداف دانی را کنار بگذاریم و به ما می‌آموزند چگونه اهداف را از اهداف فردی به سمت اهداف عالی پیش ببریم زیرا هرقدر اهداف انسان فردی باشد در تعارض بیشتری با اهداف جمعی قرار می‌گیرد و بسیاری از درگیری‌های اجتماعی هم ناشی از تعارض منافع افراد است.

مثلاً به جای اینکه من تلاش کنم زندگی مرفه داشته باشم تلاش کنم در جامعه اخلاق فاضله رواج یابد و هرقدر اخلاق فاضله بیشتر شود تعارض منافع کم خواهد شد و همه به سوی زندگی مرفه حرکت خواهند کرد. این دعا به ما نشان می‌دهد که هدفمان را برپایی حکومت خدا درزمین بدانیم و تلاش کنیم در تحقق این حکومت و هدف بکوشیم هر چند راه طولانی است؛ از مضمون این دعا یاد می‌گیریم عزم و پافشاری ما باید در رسیدن به هدف بیشتر شود زیرا اهداف حقیقی همان اهداف جمعی ما هست و با این دعا اهداف جمعی ما ترسیم می‌شود.

یکی از مطالب بیان شده در فرازهای پایانی این دعا آن است که هر مؤمنی به اندازه معینی در دنیا اثرگذار است و هر کسی به اندازه تاثیر خود باید برای نزدیک شدن ظهور و فرج آقا امام زمان(عج) و تشکیل حکومت و دولت مهدوی تلاش کند. اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى وَلِيِّ أَمْرِكَ الْقَائِمِ الْمُؤَمَّلِ، وَ الْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ، وَ حُفَّهُ [وَ احْفُفْهُ ] بِمَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَيِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ. اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ الدَّاعِيَ إِلَى كِتَابِكَ، وَ الْقَائِمَ بِدِينِكَ، اسْتَخْلِفْهُ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفْتَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِ، مَكِّنْ لَهُ دِينَهُ الَّذِي ارْتَضَيْتَهُ لَهُ، أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْنا، يَعْبُدُكَ لا يُشْرِكُ بِكَ شَيْئا.

نکته دیگر اینکه دعاها به نحوی آینده‌نگری را به ما آموزش می‌دهند یعنی فراهم کردن وسایل و آماده کردن راه‌های ظهور حجت حق؛ «اللهم اظهر به دینک و سنت نبیک». همان سنتی که امروزه به آن عمل نمی‌شود و ناپدید شده است، حتی در کشورهای اسلامی هم خلاف احکام خدا به وضوح و آشکار انجام می‌شود و این آینده‌نگری و آماده‌سازی ظهور برای آن حضرت را در دعا می‌آموزیم.

 باز یاد می‌گیریم وقتی ما برای آن حضرت دعا می‌کنیم بخشی از حقوق آن حضرت را بر خودمان ادا می‌کنیم و رابطه اقتدا و پیروی خودمان از آن حضرت را مستحکم می‌کنیم؛ اللهم اعزه و اعزز به و انصره و انتصر به و انصره نصرا عزیزا و افتح له فتحا یسیر؛ دعا می‌کنیم خدایا هر آنچه باعث بیم حضرت است برطرف کن، مگر حضرت بر چه چیزی بیمناک هستند؟ حضرت بر دین خدا و حفظ آن بیمناک است و ما صدها سال منتظر او هستیم و دعا می‌کنیم خدایا او را خودت یاری بده و با او دین خودت را هم یاری بده.

باز می‌خوانیم خدایا سنت پیامبرت را آشکار کن تا حقی از ترس خلق پنهان نماند؛ بسیاری از حقوق الان از ترس نادیده گرفته می‌شود؛ در فراز دیگر دعا می‌خوانیم: اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ ... . اشتیاق ما به دولت کریمه یعنی اشتیاق ما به تشکیل دولت راستین و حقیقی است و نه دولت ساختگی و منافقانه  و هدف دوم ما هم این است که در این حکومت و ساختار آن نقش پیشتاز داشته باشیم؛ دولت کریمه چیست؟ خود این فراز توضیح داده و فرموده است دولتی که «تعز به الاسلام و اهله و تذل بها النفاق و اهله» در حکومت کریمه اهل نفاق راه ندارد و دروغ و خیانت در این دولت وجود ندارد.

ایکنا ـ دولت کریمه که در پایان این دعا مورد اشاره قرار گرفته است چه خصائلی دارد؟

حکومت کریمه دولتی است که از یک امت واحده تشکیل شده و زمامداران آن آمران به معروف و ناهیان از منکر هستند؛ و تَجْعَلُنَا فِيهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَ الْقَادَةِ إِلَى سَبِيلِكَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ؛ حکومتی است که ما در آن جزء دعات و دعوت‌کنندگان هستیم و ما با این حکومت، ارزشمندی دنیا و آخرت را خواهیم دید. دولت کریمه دولتی است که همه مردم از عدالت اجتماعی برخوردار هستند و همه زیر یک پرچم قرار می‌گیرند و کیش اقل و اکثر وجود ندارد؛ در  دولت کریمه بیم و ترسی وجود ندارد و امنیت آن، امنیت فراگیر است و هدف عمومی مشترک، معقول و مقبول وجود دارد تا همه به سمت آن هدف حرکت کنند و همه منافع مشترکشان را با این دولت پیش می‌برند.

بعضا در روایات هم اوصاف دولت کریمه بیان شده است و ما می‌توانیم خالصانه در این دعا تحقق آن را بخواهیم؛ دولت کریمه دولتی است که حافظ و پاسدار کرامت همه انسان‌ها است؛  در آن دولت کرامت هیچ کسی شکسته نمی‌شود مگر کسانی که خودشان در اثر نفاق و دورویی کرامت خود را از دست بدهند؛ در این دولت همه چیز شفاف و روشن است مگر کسانی که با نفاق خو گرفته‌اند؛ در دولت کریمه مؤمنین همیشه پیشرو هستند و زمام امور را به دست می‌گیرند و «جعلناهم یهدون بامرنا» در این دولت محقق می‌شود یا آنجا که فرمود: و یقولون ربنا هب لنا من ازواجنا؛ در اینجاست که آرزوی عبادالرحمان برآورده می‌شود؛ در دولت کریمه سعادت دنیا و آخرت وجود دارد که تجلی این دعای قرآنی است: ربنا آتنا فی الدنیا حسنه.

بنابراین باید توجه کنیم ما همه حقیقت را نیافته‌ایم و گنجایش تحمل حقیقت را هم نداریم؛ برای رسیدن به دولت کریمه باید دعا کنیم و دو چیز را از خدا بخواهیم؛ اللهم ما عفتنا فی الحق فحملناه و ما قصرنا عنه فبلغناه. خدایا ما خیلی از حقایق را هنوز نفهمیده‌ایم و باید تلاش کنیم هر آنچه از حق را فهمیدیم ظرفیت تحمل آن را هم به ما عنایت فرماید زیرا گنجایش حقیقت چیزی غیر از حقیقت است و چه بسا کسانی حقیقت را درک می‌کنند ولی ظرفیت تحملش را ندارند.

خدایا حقیقتی را که ما از فهم آن بازماندیم ما را به آن برسان، یعنی دائما باید دنبال ازدیاد معرفت خودمان باشیم و بکوشیم نقایص خودمان در این راه برطرف شود و از خدا در این دعا چنین درخواست‌هایی داریم.

گفت‌وگو از علی فرج زاده