شعر آیینی به حزن‌اندوزی صرف نپردازد
استاد دانشگاه فرهنگیان خراسان‌جنوبی گفت: شعر آیینی در مورد واقعه عاشورا تنها نباید حزن اندوزی کرده و یا تنها از مصائب سخن گوید؛ این موارد مطلوب بوده و باید وجود داشته باشد اما کافی نیست.
حسین زنگویی، دکترای زبان و ادبیات فارسی و استاد دانشگاه فرهنگیان خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی در پاسخ به این سوال که شعر آیینی اسوه پرور است یا اسطوره ساز، اظهار کرد: اسطوره با اسوه متفاوت است؛ برخی اسطوره‌ها می‌توانند اسوه هم باشند که همیشه اینگونه نیست.
وی با بیان اینکه در حقیقت تاریخ، باورها و دریافت‌های دینی گذشتگان درباره پیدایش هستی و قهرمانان و چگونگی آفرینش و تعداد الهه‌ها است، به عبارتی این که گذشتگان معتقد بودند در گذشته دنیا چگونه آفریده شده و خداوند برای خلقت و هستی چه عناصری را در نظر گرفته است و باور هایی که مربوط به ادیان و دانش‌های گذشتگان درباره خلقت و هستی است بیشتر جنبه شهودی و نمادین دارد، تصریح کرد: در عین حال یکی از سازه‌های مهم فرهنگ اقوام مختلف است را اسطوره می‌گویند.
بیشتر بخوانید:
-
منبرهای محرمی؛ فرصتی برای جهاد تبیین و پاکسازی ذهن از ابهامات
-
کانون مداحان بر اشعار مداحی نظارت داشته باشد
زنگویی ادامه داد: شخصیت‌های اسطوره‌ای، موجوداتی فراطبیعی هستند و به دلیل کارهایی که برای نخستین بار در دنیا انجام داده‌اند شهرت دارند، به این نوع تفکرات درباره پیدایش هستی، خلقت، آفرینش و اولین اقداماتی که در دنیا صورت گرفته اسطوره می‌گویند.
وی افزود: اسوه یعنی مردم می‌توانند در زندگی خود بنده الهی باشند و به رفتار و گفتار این افراد برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت توجه کنند؛ در صورتی که اسطوره‌ها قابل پیروی به عنوان رسیدن به سعادت دنیا و آخرت به طور کامل نیستند پس طبیعی است که شعر آیینی، اسوه سازی می‌کند نه اسطوره سازی.
این استاد ادبیات بیان کرد: وظیفه شعر آیینی توجه به حوزه‌های مختلفی است که در زمینه توحید، نبوت، ولایت و امامت رخ داده و همچنین توجه به برخی شخصیت‌های دینی و ملی که خدمات مهمی را انجام داده‌اند، تصریح کرد: حوزه اصلی شعر آیینی بعد از انقلاب بیشتر به مدح و ستایش اهل بیت(ع) و خاندان پیامبر(ص) پرداخته و گاهی اوقات نیز برخی معاصر به ملی محدود شده، در حالی که شعر آیینی صرفاً مدح و مرثیه نیست و در حوزه‌های مختلفی می‌تواند فعال باشد که متاسفانه شاهد چنین فعالیتی نیستیم که خود می‌تواند نقص باشد.
وی اظهار کرد: حوزه‌هایی مانند خداشناسی، بیان باورهای دینی، مسائل ملی و حماسی و اخلاقی در کنار مدح و ستایش اهل بیت(ع) توانایی عنوان شدن دارند چرا که موجب آشناکردن مخاطب با خالق هستی می‌شود و شعر شاعر در این صورت متعالی و جامعه ساز می‌شود، اما هر فردی توانایی سرودن شعر متعالی را ندارد چرا که لازمه آن داشتن دانش و علم و معرفتی قوی است.
زنگویی ادامه داد: شاعر شعر آئینی باید دانش و اطلاعات قوی داشته و اندیشه‌اش از افکار متعالی سرشار باشد تا بتواند مفاهیم را فرآوری و در قالب سروده‌های متعالی بیان کند که هم شعر باشد و هم مطلبی پرمحتوا که متاسفانه بسیاری از شعرهای آیینی خالی از ارزش‌هاست یعنی بیشتر نظم بوده و شعر نیست که بتواند در شعور مخاطب تاثیر بگذارد و او را متاثر سازد.
وقتی دغدغه مندی در شاعر دیده نمی‌شود
وی افزود: علت عدم راه‌یابی اشعار آیینی به ذهن و افکار مردم، نظم زدگی و بازی با کلمات پیش‌پاافتاده است یعنی هنگامی که شاعر پشتوانه علمی ندارد و صرفاً بخواهد با کلمات بازی کند ارزش ندارد، پس شعر باید کلید گشایش اندیشه‌های متعالی باشد که در شخصیت صاحب مدح نهفته است و شاعر با این کلمات خود در حال استخراج این گنجینه بوده و این ارزش‌های وجودی، رفتاری و فکری شخص مورد مدح و مرثیه‌اش را در قالب عبارت و واژگان ساده و ارزشمند و فاخر به مخاطب عرضه می‌سازد و اینگونه است که به رسالت خویش عمل کرده است.
این دکترای ادبیات بیان کرد: شعر آیینی باید در صدد این باشد که ارزش‌های والایی را پرورش داده و در قالب عبارات بیان کرده، عبارات کوتاه اما حامل ارزش تا بتواند در ذهن مخاطب موثر باشد و این شعر منجر به تصمیمی در زندگی او شود؛ همچنین به عنوان یک عنصر تحول گر از آن یاد شود که این دغدغه مندی در بسیاری از اشعار آیینی امروز دیده نمی‌شود.
وی تصریح کرد: رسانه‌ها به طور کلی در زندگی روزمره و در جهان امروز ما از تاثیرگذارترین عناصر هستند و توانایی انتقال پیام را به بالاترین سرعت ممکن دارند پس با وجود رسانه‌های مختلف که برای تدوین آیین‌ها در اختیار داریم باید مواردی فراهم کنیم که ارزش این انتقال را داشته باشد، باید در حوزه انتشار اشعار آیینی به محتوا توجه کنیم تا مورد استقبال مردم باشد.
وی افزود: هر امری که نوآوری با خود داشته باشند، مزه و طعم خاصی دارد و وقتی که شاعر پشتوانه معرفتی قوی دارد و واژه‌ها و الفاظ فاخری را انتخاب می‌کند، در کوتاه‌ترین زبان، بیشترین بار معنایی را القا می‌کند و شعر او آراسته به فضایلی زیباست که خود نیز تأثیر گذار است، اما اشعاری که تقلیدی بوده و صرفاً خالی از محتوا و نوآوری است ارزش چندانی ندارد.
این استاد ادبیات دانشگاه فرهنگیان خراسان‌جنوبی با بیان اینکه نوآوری یکی از شگردهای شعری است که می‌تواند شعر را برجسته سازد، تصریح کرد: در موضوع معصومین، کار شاعر آیینی دشوار می‌شود چراکه رسالتی بزرگ را بر دوش دارد و از طرفی اغراق و گزافه گویی در مورد معصومین جایز نیست چرا که اغراق و گزافه گویی در هر حوزه‌ای از مدح و مرثیه که درباره معصومین باشد نه تنها به توصیف شخصیت آنها کمک نمی‌کند بلکه آنها را همتراز با انسان‌های معمولی می‌سازد.
وی افزود: از آنجایی که معصومین نمایندگان و خلیفه خدا روی زمین هستند و آن قدر از فضایل گفتاری و رفتاری برخوردارند که اگر شاعری اهل مطالعه و پژوهش باشد و به یکی از نکات زندگی آن توجه کند می‌تواند پرونده‌ای محکم ارائه دهد.
شعر آیینی متعالی چیست؟
این شاعر با بیان اینکه شاعر آیینی کسی است که بتواند سیره اهل بیت(ع) را مطالعه کند و گوشه‌ای از زوایای پنهان زندگی معصومین را بیان کند، تصریح کرد: اگر به تاریخ زبان و ادبیات فارسی برگردیم مشاهده خواهیم کرد که انجمن‌ها و کنگره‌هایی بودند که به صورت مردمی تشکیل شده و باعث اتفاقاتی شگفت‌آور شدند و چه بزرگانی که از این انجمن‌ها برخاستند برای اینکه این انجمن‌ها مردمی بوده و بر اساس تفکرات و اندیشه‌های افرادی تشکیل می‌شد که دولتی و به دنبال آمار نبودند، از شاعران متعهد به عنوان رسانه‌های فرهنگی استفاده می‌کردند تا به حل معضلات اجتماعی کمک کنند که اگر چنین انجمن شکل گیرد بسیار مفید خواهد بود.
وی بيان کرد: نمونه شعر متعالی آیینی شعر زیبایی از محتشم کاشانی است که تصویری شاعرانه دارد و با زبان ساده بیان شده، اما درون مایه شعر مبتنی بر طبیعت و فطرت و اتفاقات افتاده بیان شده و نمونه شعر متعالی است.
زنگویی با بیان اینکه کسی که می‌خواهد شعر آیینی بسراید باید با احتیاط عمل کرده و مردم با شنیدن شعر او متاثر شده، متحول شوند، یادآور شد: در مورد بيان آنچه در عاشورا رخ داد، باید گفت آیین‌ها و شعر آیینی وسیله‌ای برای بيان آنچه هستند که در این واقعه اتفاق افتاد.
وی با بیان اینکه الفاظ در شعر آیینی پوسته‌ای برای تبیین اندیشه‌های امامت بوده که می‌تواند جامعه را از گمراهی درآورد و دین‌پروری و دین‌مداری کند، تصریح کرد: به اندازه‌ای که در این حوزه گام برداریم توانسته‌ایم دین خدا را در جامعه بیان کرده و رسالت امام حسین(ع) را که در ادامه رسالت پیامبر اسلام(ص) است را بيان داریم.
این استاد ادبیات بيان کرد: شعر آیینی در مورد واقعه عاشورا تنها نباید حزن اندوزی کرده و یا تنها از مصائب سخن گوید؛ این موارد مطلوب بوده و باید وجود داشته باشد اما کافی نیست؛ باید در جامعه آگاهی افزایی و دین پروری کرد تا به هدف متعالی شهر آیینی رسید.
انتهای پیام
