آزادی، عدالت و عقلانیت، سه محور اصلی رسالت پیامبر(ص) بود
عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان گفت: محورهای اصلی رسالت پیامبر(ص)، آزادسازی انسان از قیدوبندهای درونی و بیرونی، دعوت به برقراری عدالت و زنده کردن گنجینه‌های تعقل و تفکر در انسان‌ها بود.
مجتبی سپاهی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره سیمای پیامبر(ص) از منظر قرآن، اظهار کرد: قرآن کریم در درجه اول، رسول خدا را به‌عنوان انسانی بسیار متعالی از نظر اخلاقی معرفی می‌کند. در واقع، تعبیر قرآن این است که پیامبر(ص) قبل از رسیدن به نبوت، به خلق عظیم دست پیدا کرده بود، یعنی هر نوع کمالی که بتوان تصور کرد، در پیامبر اکرم(ص) تجسم یافته بود. آیه ۴ سوره قلم خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ؛ و به‌راستى تو بر قلّه اخلاق نشسته‌ای.»
وی افزود: رفتار پیامبر(ص) متجلی اخلاق ایشان بود و حضرت حق تعالی، پیامبر(ص) را برای چنین امری تربیت کرد، چون قرار بود رسالت عظیمی بر عهده ایشان باشد و اگر حضرت به آن اوج نرسیده بود، چنین اتفاقی نمی‌افتاد. به همین دلیل است که قرآن در آیه ۲۱ سوره احزاب درباره پیامبر(ص) می‌فرماید: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ...؛ قطعاً براى شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقى نيكوست».
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان بیان کرد: پیامبر(ص)، رسول مطلق خدا بود و رسول مطلق خدا کسی است که تمام اخلاق الهی را در خودش متجلی کرده باشد. بنابراین، پیامبر اکرم(ص) انسانی در اوج تعالی بود و تمام اسمای الهی در ایشان تجلی یافته بود. در روایتی نیز آمده است که: «اگر می‌خواهید اخلاق پیامبر(ص) را بشناسید، قرآن را بررسی کنید.» قرآن تنها کتابی است که فقط خدا را به‌عنوان «مرکز عالم هستی» معرفی و از هر نظر، هر طرف و در هر حال، انسان را به خدا دعوت می‌کند و این ظرفیت را در انسانی مثل پیامبر(ص) می‌بیند که به تمام اسما و صفات الهی متخلق شود. بنابراین، از نظر قرآن کریم، پیامبر(ص) تنهاترین و کامل‌ترین خلیفه الهی است و سایر انبیا و ائمه(ع) از مشکات وجود آن حضرت به خلافت تبعی می‌رسند.
سپاهی به پیام‌های اصیل توحیدی که پیامبر(ص) با رسالت خود برای جامعه به ارمغان آورد، اشاره کرد و گفت: اولین پیام، آزادی انسان از اسارت‌های درونی و بیرونی است. بشریت منهای انبیا گرفتار اسارت‌های درونی مثل خیالات و خرافات بود و این اسارت‌ها اکنون نیز در بخش عمده‌ای از انسان‌ها وجود دارد و از طرف دیگر، کم نیستند انسان‌هایی که گرفتار اسارت‌های بیرونی مثل زر و زور و تزویر هستند. در واقع، هنوز هم پیام قرآن و پیامبر(ص) به بشریت نرسیده است، اگرچه در بخش‌هایی که این پیام به انسان‌ها رسیده، آنها را از بسیاری قیدوبندها آزاد کرده است. خداوند در قرآن از انسان‌ها می‌خواهد که از یکدیگر آزاد و به او وابسته شوند. شاید این بحث پیش بیاید که وابستگی به خدا نیز با آزادی منافات دارد، در حالی که این‌طور نیست و خدا آزادترین حقیقت و اصل آزادی است. پیامبر(ص) ندای آزادی داشت، یعنی از انسان‌ها می‌خواست به فطرت الهی خودشان برگردند که در این صورت، احساس آزادی خواهند کرد و جز خداوند هیچ چیز از درون و بیرون بر انسان حکومت نمی‌کند. به همین دلیل، آزادی اصیل‌ترین و مهم‌ترین رهاورد بعثت نبوی است.
وی اضافه کرد: پیامبر(ص) از روزی که به رسالت مبعوث شد، مأموریت ویژه‌ای برای آزادسازی انسان‌ها از قیدوبندهای درونی و بیرونی داشت و برای این منظور، قانون و شریعت خود را حاکم کرد. اگر انسان عمیقاً فکر کند، می‌بیند که شریعت، دستورات مربوط به آزادی است، یعنی انسان را از امور فرودست آزاد و او را برای رسیدن به کمالات، به عمل طبق برنامه محدود می‌کند. برخلاف تصور برخی که فکر می‌کنند شریعت به معنای ایجاد محدودیت برای آزادی انسان است، شریعت واقعی تماما در خدمت آزادی انسان از خرافات و افکار نادرست قرار دارد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: تاریخ نشان داده است که انسان‌ها به‌دلیل محدودیت‌های خود قادر به درک اندیشه‌های کلان و افق‌های بلند نیستند. بنابراین، کسی باید باشد که اعماق وجود انسان را بشناسد و بر اساس آن یک سری اصول را معرفی کند. اگر انسان در زندگی خود بر اساس این اصول عمل کند، قطعاً تمام کمالات وجودی‌اش به ثمر خواهد رسید. خداوند در قرآن کریم بارها از انبیا می‌خواهد که از طاغوت جدا شوند. طاغوت، هر چیز غیر از خداست، حتی افکار فرودست انسان و اساس رسالت پیامبر(ص)، ایستادگی در برابر طاغوت بود. البته ایستادگی در برابر طاغوت سخت است، به‌دلیل هزینه‌هایی که باید بابت آن پرداخت. برای رسیدن به آزادی، از بسیاری خواسته‌ها باید گذشت و وقتی انسان سالیان سال به زر و زور و تزویر عادت کرده باشد، گذشتن از زندگی طاغوتی بسیار سخت خواهد بود.
وی دومین پیام بعثت نبوی را عدالت خواند و گفت: عدالت یکی از محوری‌ترین رهاوردهای تمام انبیاست، چنانکه آیه ۲۵ سوره حدید می‌فرماید: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ...؛ به‌راستى پيامبران خود را با دلايل آشكار روانه كرديم و با آنها كتاب و ترازو را فرود آورديم تا مردم به انصاف برخيزند.» بنابراین، قوام نبوت بر مبنای عدالت بوده و فطرت انسان خواهان آزادی و عدالت است.
سپاهی افزود: برخی انسان‌ها وقتی به قدرت رسیدند، از آن برای شهوات خود سوءاستفاده کردند، بنابراین آزادی و عدالت را محدود ساختند، تا دیگران نتوانند در برابر آنها بایستند تا سهم کمتری نصیب این قدرتمندان نشود. لذا، باید انسان‌ها را ضعیف و خفیف نگه می‌داشتند، تا بتوانند از آنها سواری گرفته و بر گرده آنها کاخ عیاشی بسازند. به همین دلیل بود که خداوند پیامبران را به بلند کردن ضعیفان و کوخ‌نشینان در برابر مستکبران و کاخ‌نشینان و مبارزه با آنها مأمور کرد. بنابراین، مبارزه برای آزادی و عدالت، دو پیام محوری پیامبر اکرم(ص) و سایر انبیای الهی است.
وی با بیان اینکه محور سوم رسالت پیامبر(ص)، دعوت به عقلانیت است، گفت: عقلانیت، انسان را از غرق شدن در غرائز، غضب و شهوت نجات می‌دهد و به این معناست که برای تحقق آزادی و عدالت، تمام امکانات و توانایی‌ها سنجیده و احیا شود، یعنی بر اساس مقتضیات زمان و مکان پیش رفت. پیامبر اکرم(ص) تا زمانی که ضرورت داشت، در مکه ماند و به دعوت خود ادامه داد، ولی وقتی صلاح را در هجرت دید، این کار را انجام داد. در واقع، ایشان در برابر جهالت اختاپوسی ثروتمندان قریش، تسلیم نشد و دست به هجرت زد و این هجرت به فتح‌الفتوح تبدیل شد. سایر انبیای الهی نیز در مقاطع مختلف برای اینکه دعوت خود را انتشار دهند و از سست شدن یارانشان در برابر فشارها جلوگیری کنند، دست به هجرت زدند. لذا، در قرآن تعابیر هجرت و جهاد یکی از اصلی‌ترین عناصر دعوت پیامبر(ص) معرفی می‌شود و هر دو در راستای بسط دعوت رحمانی ایشان بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: هدف اصلی پیامبر(ص)، ایجاد صلح و آرامش، ارتقای فکری و کشف اعماق وجودی انسان‌ها بود. افرادی که در برابر پیامبر(ص) قرار داشتند، اگر دعوت ایشان را می‌پذیرفتند و درباره آن تأمل می‌کردند، هیچ‌گاه پیامبر(ص) دچار جنگ و جهاد و دفاع نمی‌شد. اگرچه دستور به جهاد ابتدایی از شئون پیامبر(ص) و ائمه(ع) محسوب می‌شود، ولی تمام جنگ‌های رسول خدا صبغه دفاعی داشت. بنابراین، لازمه نبوت، زنده کردن گنجینه‌های تعقل و تفکر در انسان‌هاست، تا آنها بتوانند دست به انتخاب بزنند. لذا، پیامبر(ص) مبنای دعوت خود را بر بصیرت و روشنگری قرار داد.
وی تصریح کرد: قرآن باید به انسان‌ها عرضه و به آنها مجال داده شود، تا درباره آن تعقل و تأمل کنند و سپس دست به انتخاب بزنند. در واقع، هیچ گونه دین تحمیلی از طرف انبیا به انسان‌ها عرضه نمی‌شود. اگر در جهان امروز نیز این پیام‌ها به بشریت عرضه شود، با توجه به گرایش فطری انسان به آزادی و عدالت و عقلانیت، می‌تواند این پیام‌ها را دریافت و راجع به آنها تأمل کند.
انتهای پیام
