چرا امام علی(ع) مشورت با زنان را محدود کرده است؟

زهرا علمی‌فرد، مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی نورالزهرا(س) زنجان در گفت‌وگو با ایکنا از زنجان، در شرح خطبه 31 نهج‌البلاغه، اظهار کرد: در فرازی از این خطبه مواردی در مورد بانوان مطرح شده و عده‌ای با برداشت نادرست از آن تصور می‌کنند اسلام نگاه تحقیرآمیز به زن دارد در حالی که این فراز می‌خواهد تفاوت‌های طبیعی زن و مرد را بیان کند.

وی با اشاره به اینکه خداوند زن و مرد را با ساختارهای متفاوتی آفریده و بر اساس ظرفیت‌های هر کدام وظایفی را معین کرده است، بیان کرد: ما نیز اگر خارج از این ظرفیت تکلیفی برای زن یا مرد قرار دهیم در حق او اجحاف کرده‌ایم و در این بین باید به ویژگی‌های فیزیولوژیکی و روحی افراد توجه کنیم.

این کارشناس دینی با اشاره به اینکه امام علی(ع) در این فراز فرموده‌اند که از مشورت با زنان بپرهیز، چراکه نظر آن‌ها سست و عزم آن‌ها بی‌پایه است، تصریح کرد: در ظاهر قضیه برخی منتقد این سخن هستند و سه دیدگاه در ارتباط با این مسئله وجود دارد. در وهله نخست برخی صورت مسئله را پاک می‌کنند و می‌گویند سند این روایت معتبر نیست، اما این روایت فقط در اینجا مطرح نشده بلکه امام علی(ع) در جاهای دیگر نیز به این موضوع اشاره کرده و حتی پیامبر(ص) و ائمه دیگر نیز مطالبی نزدیک به این نظر را ارائه کردند.

مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی نورالزهرا(س) زنجان ادامه داد: عده‌ای هم گفتند که سخن پیامبر(ص) در این مورد مربوط به یک موقعیت زمانی و یک زن خاص است و این سخن مطرح شده تا از فتنه‌ای که یک زن با آن می‌تواند جامعه را به آتش بکشد جلوگیری کند و مخاطب آن همه زنان نیستند. سومین دیدگاه نیز در این باره است که مشاوره و رایزنی از اصول سیاست اجتماعی، اداری و نظامی جامعه اسلامی است و مهمترین هدف مشورت، یافتن بهترین گزینه و شیوه اجرایی به‌شمار می‌رود از این‌رو نمی‌توان با هر کسی مشورت کرد.

وی یادآور شد: از طرف دیگر آیات فراوانی برای تشویق مردم به همفکری و مشورت وجود دارد. در فراز دیگری حضرت می‌فرماید: از مشورت با زنان بپرهیزید مگر با آنان که رشد عقلی در آن‌ها سراغ دارید. بر اساس آیات و روایات اصل مشورت مورد تأکید است و در روایاتی که موضوع مشورت نکردن با زنان مطرح شده، ناظر به موارد خاص است، زیرا گاه در آن‌ها نقاط ضعفی وجود دارد که مشورت با آن‌ها موجب ضرر و زیان می‌شود.

علمی‌فرد بیان کرد: پیامبر(ص) نیز خطاب به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: ای علی با ترسو، بخیل و حریص مشورت نکن؛ زیرا ترسو راه تو را می‌بندد، بخیل عزم و همت تو را می‌کاهد و حریص جمع مال را در نظرت نیکو جلوه می‌دهد. ترسو، بخیل و حریص دارای یک طبیعت هستند که بدگمانی به خداوند از آن‌ها سرچمشه می‌گیرد.

وی با اشاره به اینکه مقصود امام علی(ع) از مشورت نکردن با زنان نیز منظور زنان بی‌تجربه است و این موضوع اختصاص به همه بانوان ندارد، تصریح کرد: با توجه به ویژگی‌های فیزیولوژیکی که خداوند در زنان قرار داده، ظرفیت غلبه احساسات و هیجانات بر خردورزی در آن‌ها زیاد است. همچنین محدودیت‌های اجتماعی آنان سبب شده است که تجربه بانوان کمتر باشد و در نتیجه مشورت با زنان را نیز محدود کرده است.

این کارشناس دینی در مقایسه بین آموزه‌های اسلام و یافته‌های علم روانشناسی، اظهار کرد: بر اساس نظر کارل هافمن «پژوهش‌هاى انجام شده بر روى دانشجویان نشان مى‌دهد که در چهار مورد از پنج هیجان اساسى (شادى، عشق، ترس، اندوه و خشم) زن‌ها هیجان‌هاى شدیدتر و فراوان‌ترى نسبت به مردان بروز می‌دهند و آن هیجان مورد استثنا که مردها بر زن پیشى مى‌گیرند، خشم است. زن‌ها نه تنها هیجان‌هاى ظریف (شادى، عشق، ترس و اندوه) را با شدت و فراوانى بیشترى تجربه مى‌کنند، بلکه همچنین در موقعیت‌هاى مثبت و منفى، هیجان‌ها را بهتر تشخیص داده و بیشتر به آن‌ها پاسخ مى‌دهند.» بنابراین، عقل زنان کمتر از مردان نیست بلکه به‌واسطه احساساتی بودن، به‌کارگیری قوه تعقل در آن‌ها کمتر است.