تعصب مذهبی رایج‌ترین دلیل تفسیر به رأی است

به گزارش ایکنا؛ آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، استاد سطح خارج حوزه امروز، 19 آذرماه در ادامه مباحث فلسفه تفسیر با بیان اینکه قطعاً در روایات، تفسیر به رأی به شدت نهی شده است، گفت: از طرفی در قرآن کریم با صراحت به مسئله تدبر در قرآن امر شده و حتی خداوند از انسان خواسته که چرا در قرآن تدبر نمی‌کنند «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ»، گفت: برخی از ترس تفسیر به رأی، خود را از نعمت تدبر در قرآن بی‌بهره می‌کنند و برخی هم با توجیه در تدبر در قرآن افراط کرده و به وادی تفسیر به رأی گرفتار می‌شوند، لذا باید میان دو نهاد تفسیر به رأی و تدبر در قرآن تفاوت بگذاریم.

وی با بیان اینکه تفاوت میان تدبر و تفسیر به رأی نشانه‌هایی دارد که اولین آن تفسیر خلاف ظاهر قرآن است، افزود: اگر کسی از نص بیرون برود و خلاف ظاهر تفسیر کند، آسیب ایجاد می‌کند؛ در طول تاریخ بسیاری به این آفت مبتلا بوده‌اند؛ لذا نه شیعه و نه سنی و نه عارف، فیلسوف و نه فیلسوف، عارف را و نه این دو فقیه را متهم کنند و متأسفانه الی ماشاءالله مبتلا بوده‌اند. تعصب مذهبی یکی از مهمترین دلایل تفسیر خلاف ظاهر است، زیرا کسی پیش‌فرض اعتقادی دارد و می‌خواهد آن را به نص تحمیل کند و گاهی انگیزه مادی مانند غُلات و انگیزه تنبلی و سیاسی و ... داشته است.

مصداق تفسیر به رأی

آیت‌الله علیدوست تصریح کرد: فردی که می‌گوید همه واجبات قرآن اشاره به ولایت یکسری مردان دارد و همه محرمات هم اشاره به تبری از افراد خبیث دارد و قرآن یعنی فقط تولی و تبری، معلوم است در ذیل آیه 157 اعراف «... وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ...» می‌گویند اصرار و اغلال، واجبات و محرمات امت پیشین است و پیامبر آمده همه این واجبات را بردارد و امت رها و اهل حب و بغض ایجاد کند.

وی اضافه کرد: اینها را غلات می‌گفتند، اما امروزه آن را در قالب پلورالیزم و تکثرگرایی می‌بینیم؛ افرادی می‌گویند اصل دین جنون و عشق و شوریدگی است، لذا ممکن است کسی معبد و کلیسا و مسجد برود، فرقی نمی‌کند بلکه اصل دین، حضور است؛ این حرف‌ها را حتی در داخل قم و حوزه و برخی محققان خود ما می‌گویند. من نمی‌دانم این همه واجبات و محرمات را چگونه می‌خواهند توجیه کنند.

علیدوست اظهار کرد: البته در جایی حمل بر خلاف ظاهر نشانه جهل است و گاهی انگیزه‌های ستودنی در کار است؛ یعنی فرد حسن فاعلی دارد، ولی قبح فعلی دارد؛ کسانی با نیت رفع اختلاف و درگیری و از بین رفتن جنگ‌های بین مذهبی و بین‌الادیانی همه چیز را توجیه می‌کنند، لذا به این وادی گرفتار می‌شوند. همچنین از دیگر عوامل تفسیر به رأی، تفسیر فارغ از رأی اهل بیت(ع) است؛ حدیث ثقلین از احادیث متواتر میان شیعه و سنی است، اما برخی تعبیر «کتاب‌الله و عترتی» را تبدیل به «کتاب‌الله و سنتی» می‌کنند و می‌خواهد بگوید قرآن مفسر می‌خواهد و اگر از مفسر اصلی فاصله بگیریم، به تفسیر به رأی گرفتار می‌شویم.

رعایت اعتدال در استفاده از روایات تفسیری

وی افزود: البته مهم این است که در استفاده از روایات هم به افراط و تفریط نیفتیم؛ برخی اخباری‌ها می‌گویند هیچ از قرآن استفاده نکنید، مگر اهل بیت(ع) بگویند و برخی هم می‌گویند تفسیر نیازی به اهل بیت(ع) ندارد؛ بنابراین ما ضمن اینکه باید از تفسیر اهل بیت استفاده کنیم، خودمان هم منع و نهی از تفسیر نشده‌ایم. اینکه گفته شود حتی در روشنترین آیات که اهل بیت نظری نداده‌اند، باید توقف کنیم، درست نیست.

استاد سطح عالی حوزه علمیه ادامه داد: البته بنده به چند عامل به عنوان عوامل تفسیر به رأی اشاره دارم، اما این به معنای آن نیست که منحصر در همین عوامل است، بلکه می‌توان بر این عوامل افزود و مهم به کارگیری سنجه‌های تفسیر به رأی است تا گرفتار آن نشویم.