وقف زندگی؛ اولین موقوفه مشارکتی تأمین آب شرب ایران

تأمین آب شرب مردم خراسان با مشکلاتی در گذشته‌های دور همراه بود. تأمین و برداشت آب از چاه و قنات باعث ایجاد مشکلات فراوان و ایجاد بیماری‌های مختلف پوستی می‌شد. گاهی نیز تأمین آب از سوی صنف سقا انجام می‌گرفت تا اینکه در سال 1302 با تدبیر شوکت‌الملک و همفکری میرزا محمدولی خان اسدی و بزرگان آن زمان، آب بیرجند لوله‌کشی شد.

طبق اسناد تاریخی، اولین وقف مشارکتی در سال ۱۳۰۲ شمسی انجام شد. جمعی از خیرین بیرجندی بنگاه آبلوله بیرجند را به عنوان وقف مشارکتی ثبت کردند و هنوز مردم از خیرات و برکات آن بهره‌مند می‌شوند. بنگاه آبلوله بیرجند اولین سازمان آبرسانی در ایران است که به منظور تأمین آب قابل شرب مردم شهر بیرجند از سوی ۳۰ تن از نیکوکاران بیرجند تأسیس شد و اکنون سقاخانه‌های آب شیرین این موقوفه به همت اوقاف خراسان جنوبی در سطح شهر گسترش یافته است.

بنگاه مستقل خیریه آبلوله بیرجند از جمله بزرگ‌ترین مؤسسات وقف عام در استان و شاید در ایران است و طبق اسناد، بزرگترین وقف آب در کشور مربوط به شهرستان بیرجند شمرده می‌شود. این موقوفه تا سال ۷۲ در قالب آب‌رسانی به شهر فعالیت کرد و نتیجه این اقدامات آن بود که در بیرجند 32 سال زودتر از پایتخت کشور آبرسانی از طریق لوله انجام شد. هنوز هم بخشی از آب بیرجند با چاه‌هایی تأمین می‌شود که مربوط به این موقوفه است. آنچه باعث شکل‌گیری این پروژه عظیم آبی در دل کویر خشکیده ایران شد، دغدغه انسان‌های خیراندیش برای تأمین آب شرب مردم سرزمینشان بود.

توسعه سقاخانه‌ها برای استفاده مردم 

پرویز بخشی‌پور، مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان‌جنوبی، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی، اظهار کرد: نیت واقف در موقوفه آبلوله، تأمین آب شرب مردم شهرستان بیرجند بوده و این موقوفه نیز نخستین ملک مشارکتی وقف شده در شهرستان است. از محل موقوفه نیز 9 سقاخانه در شهرستان بیرجند ایجاد شده که با کمک شهرداری و آب و فاضلاب شهری استان، این سقاخانه‌ها در فضای پارک‌ها احداث شده که همشهریان بهتر از آب شرب شیرین برخوردار شوند. با توجه به درآمد موقوفه آبلوله بیرجند طی سنوات آینده، تا جایی که امکان داشته باشد سقاخانه‌ها در سطح شهر ایجاد خواهد شد.

وی با بیان اینکه ظرفیت هر کدام از این سقاخانه‌ها در شهرستان ۲۵ هزار مترمکعب آب در شبانه روز است، افزود: هزینه احداث هرکدام از این سقاخانه‌ها 160 میلیون تومان است. با حمایت شرکت آب و فاضلاب شهری آب کاملاً بهداشتی و سالم در سقاخانه‌ها جریان دارد که برای حفاظت از آن نیز مسئول مشخص شده است.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان‌جنوبی یادآور شد: اکنون در حال الکترونیکی و اتوماتیک کردن شیرهای آب سقاخانه‌ها هستیم که بخش اعظمی از کار انجام شده و منتظر صدور مجوزها هستیم؛ توسعه و ایجاد سقاخانه‌ها همچنان در دستور کار است. برخی شبهه‌ها در خصوص هزینه‌کرد درآمدهای وقف در حوزه‌ای دیگر تکذیب می‌شود و اداره اوقاف تمام تلاش خود را برای اجرای نیت واقف و هزینه‌کرد درآمد این موقوفه در راستای نیت آن انجام می‌دهد.

با وجود این موقوفه و توجهی که اوقاف طی سال‌های اخیر به بهره‌گیری بیشتر از آن شده، دیگر مردم شهر بیرجند مجبور نیستند برای تأمین آب شیرین فرسنگ‌ها را طی کنند، بلکه می‌توانند در شهر خود از موقوفه‌ای که 90 سال پیش وقف شده بهره ببرند و چه وقفی بهتر از این، سیراب کردن مردم در طول قرن‌ها. امروزه چه بسیار نقاط محرومی که در اقصی نقاط کشورمان وجود دارند و از آب آشامیدنی سالم محروم مانده‌اند و نیاز به حمایت خیراندیشان دارند.