قناعت نشانه‌ عزت نفس انسان مسلمان است

محسن رحیمی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد در گفت و گو با خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) از اصفهان، اظهار کرد: قناعت به معنی راضی شدن به اندازه نیاز، بسنده کردن، زیاده طلبی نداشتن در خرج و صرف مال و در هر چیزی اندازه را  نگه داشتن، صرفه جویی، روحیه بی نیازی، حرص و طمع نداشتن و ضد اسراف کاری است .
وی افزود: قناعت در اصطلاح شرعی نیز صفتی است که با تکرار و تمرین در انسان بصورت ملکه ای درمی آید که باعث خشنودی و راضی شدن به چیز کم و نگه داشتن نفس از زیاده خواهی می شود.
عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد با بیان اینکه شرع مقدس حد و حدود هر چیزی را در مصرف شخص معین کرده است، بیان کرد: باید توجه داشت که بیشتر از آن حدی که معین شده و بیشتر از حد لزوم صرف و خرج نشود.
رحیمی با اشاره به آیه 97 سوره نحل« مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ»، افزود: براساس آیات و روایات دینی دست یابی به این حیات طیبه، با  قناعت کردن میسر می شود.
وی با اشاره به اینکه رستگاری انسان در گرو قناعت کردن است، گفت: پیامبراکرم (ص) در این زمینه فرموده اند،  خوشا بحال آنکه با اسلام هدایت شود و معیشت او به حد کفاف باشد و قناعت کند .
عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی بیان کرد: قناعت در مقابل حرص قرار دارد و حرص نیز انسان را وادار می کند تا  بیش از حد نیاز ثروت جمع کند و کسی که به حرص گرفتار شود روی رهایی نمی‌بیند.
رحیمی با بیان اینکه اگر کسی به  اندازه حاجت و نیاز اکتفا و قناعت پیشه کند بی‌نیاز می شود، گفت: افراد حریص عجز و تذلل بیشتری دارند و به خاطر خواهش و میل نفسانی از همه کس محتاج‌ترند و به تعبیری دنیا برای این دسته مانند آب شور دریاست که هر چه بیشتر می‌خورند تشنه‌تر می‌شوند و برهمین اساس امیر المؤمنین (ع) می‌فرمایند: «کسی که اندک، قانعش نکند مال بسیار سودش ندهد .»
وی با بیان اینکه قناعت  به عنوان نوعی نگرش خاص دربارۀ دنیا، نشانه‌ای از عزت نفس و شخصیت یک انسان مسلمان در مقابل دارایی‌های دیگران است، گفت: نتیجۀ قناعت احساس آزادگی و بی‌نیازی از غیر خداست و این بزرگترین فضیلت برای انسان می باشد .
وی با بیان اینکه قناعت دارای دو مرتبۀ عالی و اعلی است، گفت: مرتبۀ نخست قناعت راضی بودن به حد ضرورت و کفاف و مرتبۀ دوم رضایت به کمتر از آن است.
عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد گفت: قناعت تنها جنبۀ آخرتی ندارد، بلکه از نظر سیاسی و اقتصادی نیز قابل توجه است، زیرا بسیاری از جهت گیری‌های سیاسی در روابط بین‌الملل بر میزان قناعت صورت می‌گیرد و آبروی سیاسی و اقتصادی و خود کفایی یک مملکت را قناعت حفظ می‌کند.
وی در ادامه با اشاره به تفاوت قناعت و بخل، گفت: قناعت نمود مناعت طبع و بزرگواری، زهد و تحمل آدمی می باشد  در حالی که بخل صفت رذیله و ناشی از حقارت نفس و نمود خودخواهی انسان است.
وی با اشاره به حدیثی از امام علی (ع) که فرمودند «آن که خردورزی کند، قناعت پیشه می‏ کند»، گفت: عقل عامل مهمی در گزینش قناعت است و عقل،  قناعت را به علت آثار ارزشمند آن بر می‏ گزیند و آن را به سود شخص می‏ داند.
وی ادامه داد:  هر اندازه سطح دانش شخص نسبت‏ به جهان و نفس خود بیشتر می‏ شود و با عمق بیشتری به مسائل انسانی توجه می‏ کند، در پذیرش صفات پسندیده انسانی از جمله صفت قناعت، آمادگی بیشتری پیدا می‏ کند.
وی ادامه داد: قناعت جلوه اى از حالت و ملکه زهد است که در رفتار و سطح معیشت زندگى انسان پدید مى آید و در واقع زندگى زاهدانه همان زندگى با قناعت ساده و به دور از آزمندى، رفاه زدگى، تجملگرایى و تنوع طلبى است و بر همین اساس امیر المؤمنین (ع) نیز قناعت را به زندگى ساده و کم زرق و برق و سبک تفسیر کرده است به گونه ای که می فرمایند «به اندک دنیا بسنده کنید تا دینتان سالم بماند؛ زیرا مؤمن به اندکى که کفایتش کند قناعت دارد.»
وی ادامه داد: قناعت، بخل ورزیدن و یا مصرف نکردن نیست، قناعت آن است که انسان از امکانات خویش به صورت صحیح و با بهره وری مناسب و رعایت الگوی مصرف توصیه شده در جامعه و مطابق دستورات اسلام استفاده کند و در این امور از زیاده روی و ریخت و پاش اجتناب ورزد.
عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد بیان کرد:  یکى از چیزهایى که سبب عزّت و بزرگى انسان می ى‏شود و او را از ذلّت و خوارى نجات مى‏ دهد قناعت است، امیر مؤمنان(ع) در این زمینه می فرمایند «هیچ کس از شخص قانع عزیزتر نیست، قناعت سبب عزّت و بى نیازى از مردم است.»
رحیمی با بیان اینکه رسول گرامى اسلام (ص) فرمود: قناعت گنجى است که فانى نمی ‏شود، گفت: امام على(ع) در این زمینه مى‏ فرمایند که گنجى بى نیاز کننده‏ تر از قناعت نیست.
وی در ادامه با اشاره به اینکه رسول خدا(ص) فرموده اند که بى نیازى به فراوانى ثروت نیست، گفت: امام صادق (ع) نیز فرموده اند که «هر کس به آنچه خدا روزیش کرده قانع باشد از بى نیازترین مردم است.»