فناعت، زمینه‌ساز مدینه فاضله و حیات طیبه است
گروه اندیشه: یک کارشناس مذهبی گفت: فناعت در عرصه اجتماعی که ماحصل عمل کردن تک‌تک افراد جامعه به قناعت است، سبب ایجاد جامعه‌ای مستعد، توانمند، آرام، سربلند خواهد شد و این همان مدینه فاضله و حیات طیبه‌ای است که انسان‌ها به دنبال آن هستند.
حجت‌الاسلام محمد جواد شفیعیان، کارشناس مذهبی و رئیس اداره امور مبلغان دفتر تبلیغات اسلامی استان اصفهان در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، با بیان اینکه قناعت در لغت به معنای راضی و خرسند بودن است، اظهار کرد: راغب اصفهانی در کتاب مفردات الفاظ قرآن کریم، «به اندک اکتفا کردن و راضى بودن از امور گذرنده دنیوى و عوارضى که نیازمند به آن هاست را قناعت می‌داند».
وی با بیان اینکه قناعت در علم اخلاق نیز مورد تاکید قرار گرفته است، افزود: براساس تعریف «دیلمی» در کتاب «ارشاد القلوب» قناعت از جمله صفات فاضله و اخلاق حسنه است که سبب زندگى توأم با راحتى می‌شود.
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه در قرآن کریم تنها در یک آیه تصریح به قناعت شده است، به آیه 36سوره حج « وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ لَکُمْ فیها خَیْرٌ فَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْها صَوافَّ فَإِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَکُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ کَذلِکَ سَخَّرْناها لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُون»، اشاره کرد و گفت: در دیگر آیات قرآن به صورت مستقیم در این باره سخنی ذکر نشده است، ولی در تفاسیر و ذیل برخی از آیات به قناعت اشاره کرده است.
شفیعیان بیان کرد: مرحوم علامه طباطبایی درباره کلمه « قانع» و در تفسیر آیه 36 سوره حج، نوشته‌اند که «کلمه قانع به معناى فقیرى است که به هر چه به او بدهند قناعت می‌کند، چه سؤال بکند و یا نکند، و «معتر» نیز فقیرى است که براى سؤال نزد تو آمده باشد».
وی بیان کرد: در تفسیر نمونه نیز ذیل این آیه آمده است که فرق میان «قانع» و« معتر» این است که قانع به کسى می‌گویند که اگر چیزى به او بدهند قناعت می‌کند و راضى و خشنود مىشود و اعتراض و ایراد و خشمى ندارد اما معترکسى است که به سراغ تو مىآید و سؤال و تقاضا می‌کند و اى بسا به آنچه مىدهى راضى نشود و اعتراض کند.
رئیس اداره امور مبلغان دفتر تبلیغات اسلامی استان اصفهان ادامه داد: از منظر مفسران قرآن، منظور از حیات طیبه ای که قرآن به آن اشاره کرده است و در پس ایمان و عمل صالح به دست می‌آید، قناعت است.
وی در ادامه با بیان اینکه در روایات نیز موضوع قناعت از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، گفت: از پیامبر(ص) و سایر معصومین(ع) در این زمینه روایات متعددی صادر شده است، به‌گونه‌ای که در برخی از کتب روایی این موضوع یک باب مجزا از روایات را به خود اختصاص داده است.
شفیعیان با بیان اینکه به مقتضای زمان هر معصوم روایت متعددی در باب قناعت وجود دارد، بیان کرد: در این روایات به ارزش قناعت، ویژگی های قناعت، کارکرد و آثار قناعت و راهکار لازم برای متصف شدن به صفت قناعت اشاره شده است.
این کارشناس مذهبی گفت: در صفات متقین به قناعت نیزاشاره شده است به‌گونه‌ای که امام علی(ع) می‌فرمایند «افراد با تقوی نسبت به آنچه برای ایشان مقدر می شود، قانع هستند».
وی در ادامه با بیان اینکه امام علی (ع) زندگی گوارا، پاک و زیبا را در قناعت می دانند، ادامه داد: ایشان در باب قناعت می فرمایند که «قناعت مالی پایان ناپذیر و سودمندترین اموال و یا قناعت گنجی پایان‌ناپذیر است».
وی با بیان اینکه عزت، غنا و بی نیازی، نجات از آفات مطامع، آرامش و رضایت به عمل کمتر در آخرت در مقابل زندگی ساده‌تر در دنیا از مهم ترین آثار قناعت است ، ادامه داد: اگر مجموعه ویژگی‌ها و آثار قناعت و موانع رسیدن و عمل به قناعت را بتوان در یک منظومه فکری با هم دید، به سبک زندگی دست خواهیم یافت که بسیاری از مسائلی که امروزه گمشده بشریت حساب می شود در آن دیده خواهد شد.
این کارشناس مذهبی بیان کرد: معمولاً تصور افراد این است که دارایی و مالکیت اشیاء سبب غنا و بی‌نیازی است، حال آنکه مصادیق فراوانی را می توان یافت که برخی به غم داشتن مال و ثروت فراوان همچنان خود را نیازمند نشان می‌دهند.
شفیعیان گفت: ویژگی قناعت این است که در روح افراد تأثیر گذاشته و ایشان را از لحاظ روحی بی نیاز می سازد، نشانه این امر نیز این است که افراد نیازمندی که دارای روحیه قناعت هستند احساس بی‌نیازی دارند و این امر ناشی از روح بلند ایشان است که در اثر تمرین قناعت به دست آورده‌اند.
وی افزود: شخص قانع از آفت‌هایی که به واسطه گرفتار شدن در دام طمع، نصیب انسان می شود رها و آزاد بوده و نجات می‌یابد، زیرا بنا بر روایات، طمع در مال و امور دنیایی، صفت ضد قناعت و از دسته آفت‌ها و رذایل اخلاقی است.
وی با بیان اینکه قناعت صرفاً پاسخ‌گوی نیازهای دنیایی افراد نیست بلکه امور اخروی را نیز در بردارد، گفت: نداشتن طمع، عزیز بودن در بین مردم و اظهار بی‌نیازی از بیان حاجت نزد این و آن از جمله آثار اخروی قناعت نیز به شمار می‌آیند.
شفیعیان بیان کرد: فناعت در عرصه اجتماعی که ماحصل عمل کردن تک‌تک افراد جامعه به قناعت است، سبب ایجاد جامعه ای مستعد، توانمند، آرام، سربلند خواهد شد و این همان مدینه فاضله و حیات طیبه ای است که همه انسان‌ها به دنبال آن هستند.
وی ادامه داد: یک موضوع بسیار مهم درباره قناعت، سئوال و موضوعی است که در ذهن بسیاری از افراد نقش می بندد و آن این است که اگر قرار باشد عامل به قناعت باشیم، پس در زندگی باید به حداقل اکتفا کرده و راضی باشیم و این با توسعه، عمران، تولید و دیگر امور اقتصادی که جنبه توسعه دارند ناسازگار است.
این کارشناس مذهبی افزود: این سئوال از آنجا نشئت می‌گیرد که برخی نمی‌توانند چند مسئله به ظاهر متضاد ولی در واقع قابل جمع را با هم جمع کنند و تصمیم عاقلانه‌ای بگیرند و به همین دلیل ممکن است از دچار افراط و یا تفریط شوند.
رئیس اداره امور مبلّغان دفتر تبلیغات اسلامی استان اصفهان بیان کرد: برخورداری از دنیا مستلزم محرومیت از آخرت نیست، زیرا که میان هدف قرار گرفتن آخرت و برخورداری از دنیا تضاد نیست ولی میان هدف قرار گرفتن دنیا و برخورداری از آخرت تضاد وجود دارد.
شفیعیان با بیان اینکه از منظر منابع دینی، توسعه باید در راستای رشد معنوی، الهی و تقرب جامعه به سوی حق تعالی باشد و نباید همانند جوامع غربی خالی از اخلاق، تربیت، معنویت و حیات طیبه باشد، بیان کرد: سیاست‌مداران کشورهای مسلمان، باید هدف‌های سیاست توسعه را دنبال نمایند که مهم‌ترین آنها عبارت از توسعه‌ی منابع انسانی، گسترش تولیدات مفید، بهبود کیفیت زندگی، توسعه متوازن، کاهش وابستگی به جهان خارج، تقویت توسعه یکپارچه، هم‌خوانی و همراهی توسعه با عدالت اجتماعی اسلام است.
وی در ادامه با اشاره به آیه26/انفال «وَ رَزَقَکُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ » و آیه قصص/77 « وَ ابْتَغِ فِیما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیا...»، گفت: تأمین نیازهای مادی و بهره‌مندی از نعمت‌های الهی، گرچه از دیدگاه اسلام امری لازم و مطلوب است، ولی باید از آن به عنوان وسیله‌ی تکامل معنوی بشر استفاده کرد، زیرا تأمین رفاه مادی انسان در حدّ معقول، مقدمه‌ای برای جهت مذکور است.
