مسجد جامع فردوس؛ مسجد دو ایوانی با سبک خراسانی

محمدعلی نجفی، سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فردوس در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، مسجد جامع فردوس از دوره سلجوقی خوارزمشاهی و به شماره ثبت ملی 1222 در جنوب شرق محوطه باستانی تون قرار دارد.

وی ادامه داد: مسجد جامع تون از مساجد دو ایوانی است که زلزله‌ای در اوایل قرن ششم هجری بنای اصلی آن را ویران می‌کند. آنچه از مسجد بر جای مانده ایوان قبله و شبستان‌های تابستانی و زمستانی در اضلاع شمالی و جنوبی است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فردوس اظهار کرد: ضلع ایوان قبله، اصیل‌ترین ضلع به لحاظ سابقه تاریخی است که با مقایسه آجرنما و نوع اجرای طاق و تویزه ایوان آن با ایوان و نقشه مسجد جامع زوزن، به دوره خوارزمشاهیان نسبت داده می‌شود، مسجد جامع فردوس یک مسجد دو ایوانی به سبک خراسانی بوده و بنای آن مربوط به قرون پنجم و ششم هجری قمری است.

مسجد کوشک به شماره ثبت ملی: 11992      

نجفی با اشاره به اینکه این مسجد از قدمت آن از اوایل اسلام تا تیموری و در میدان موسی‌بن‌جعفر به طرف میدان گلشن قرار دارد، گفت: مسجد با داشتن کتیبه‌ای به سال 554 ه. ق ساخت بنا را تا دوره سلجوقی به عقب می‌برد از سویی مسجد دارای طاق‌هایی است که به تقلید از سبک ساسانی و با ستون‌های قطور و متناسب با طاق‌ها است که دوره ساخت بنا را به سده‌های نخست اسلام می‌رساند.

وی ادامه داد: به‌عبارتی فرم و اندام واره‌های مسجد هم پایه مساجدی چون تاریخانه دامغان می‌آید، لایه‌های متعدد گچ بر دیواره‌ها نیز نشان از تحولات فراوان است که بر شالوده بنای مسجد کوشک گذشته است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه مسجد در کنار دروازه قاین شهر تون بنا شده که احتمال می‌رود مسجد متعلق به بافت شهری دیگری به لحاظ جانمایی بوده و با زلزله‌ها و تخریب‌ها کم کم به کنار حصار و باروی شهر رانده شده است، عنوان کرد: پی‌گردی و لایه‌نگاری می‌تواند تغییرات شهر تون و چهره آن را تا حد زیادی مشخص کند.