حق‌الناس را جدی بگیرید/ چرا خداوند از حق‌الناس نمی‌گذرد؟

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، حق‌الناس در قرآن کریم، روایات و متون اسلامی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. حق‌الناس یک اصطلاح فقهی خاص در ابواب قضا، شهادت و حدود است. در لغت به معنای«حق مردم» است و در کنار حق‌الله، اساس حقوق اسلامی را تشکیل می‌دهد. به این مفهوم حق الناس حق متعلق به مردم است. 

حق‌الناس حقوقی است که افراد در مقابل سایر افراد جامعه بر گردن دارند. مانند بازگرداندن قرض، عذرخواهی و جلب رضایت در قبال اشتباهات و زیان‌هایی که به آنها رسانده و همچنین حسن ظن به ایشان.

برمبنای اعتقادات اسلام حق‌الناس از حق‌الله مهمتر است. پاسخ دادن به حق‌الناس در روز قیامت دقیق‌تر از پاسخ دادن به حق‌الله‌ است. چرا که خداوند حق خود را آسان‌تر می‌بخشد ولی حق مردم را باید صاحبان آن (مردم) ببخشند.

احادیث بزرگان در مورد حق‌الناس

پیامبر(ص) فرمود: «اگر کسى زمین مردم را به ناحق بگیرد، روز قیامت بارش سنگین است». افرادی نزد پیامبر(ص) آمدند و گفتند: فلان خانم هر روز روزه است و هر شب نماز می‌خواند در حالی که بداخلاق است و همسایگانش را با زبانش می ‌آزارد؛ پیامبر(ص) در جواب فرمودند: خیری در او نیست. او از اهل جهنم است.

از امام صادق(ع) درباره حق مؤمن بر مؤمن سؤال شد، آن حضرت فرمود: کم‌ترین میزان حقوق برادرت بر تو آن است که آنچه را برای خودت دوست می‌داری برای او نیز دوست بداری و آنچه را برای خودت نمی‌پسندی، برای او نیز نپسندی.

حجت‌الاسلام جواد طلایی، رئیس اداره اوقاف شهرستان فردوس در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا با اشاره به آیه 25 سوره حدید« لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ؛ ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب آسمانی و میزان شناسایی حق از باطل نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند ( و احقاق حقوق و بسط عدل و داد به طور خود جوش از درون جامعه بشری آشکار شود.) گفت: مهمترین هدف بعثت پیامبران الهی اقامه عدل و داد و ادای حقوق انسان‌ها است.

وی با بیان اینکه مراعات حق‌الناس نشان از احترام به حقوق دیگران دارد و خداوند در آیات بسیاری مؤمنان را به رعایت حقوق اجتماعی و ادای دین  یکدیگر دعوت نموده، افزود: آنچه در واقعه کربلا در معرض دید مردم قرار گرفت، شناخت انجام واجبات دین و کلام امام حسین(ع) بود.

ادای حق‌الناس؛ از گردنه‌های سخت زندگی

رئیس اداره اوقاف شهرستان فردوس ادای حق‌الناس را از گردنه‌های سخت زندگی دانست و اظهار کرد: حفظ نظام اجتماعی که یکی از ملزومات آن حق‌الناس است جزو اصول تفکر اسلامی است.

طلایی درباره اهمیت حق‌الناس در دین اسلام بیان کرد: خداوند در بالای این نظام ارتباطی قرار دارد و از مجموع خلقت انسان‌ها هدفی را پیگیری می‌کند که این هدف در یک نظام اجتماعی معنا پیدا می‌کند.

وی هدف از حفظ نظام اجتماعی را رسیدن انسان به کمال دانست و یادآور شد: بسیاری از انسان‌های مؤمن، متعهد و عابد بعد از ورود به عالم برزخ گرفتار موقفی به نام حق‌الناس می‌شوند و سال‌ها به همین خاطر معطل می‌مانند تا مشکل آنها به طریقی برطرف شود.

یاد مرگ و معاد؛ عوامل کنترل‌کننده و مانع سقوط انسان

وی یاد مرگ و معاد را از عوامل کنترل‌کننده و مانع سقوط انسان بیان کرد و ادامه داد: علمای علم اخلاق تأکید فراوانی بر یاد مرگ داشته‌اند و این نوع تفکر را برای نجات از غرق شدن در مادیات و امور دنیوی، بسیار مهم و با ارزش می‌شمرند.

رئیس اداره اوقاف شهرستان فردوس با اشاره به ضرورت رعایت حق‌الناس گفت: نخستین چیزی که انسان را در هنگام مرگ به وحشت می‌اندازد این موضوع است که مطابق حقوقی که دریافت کرده کار نکرده باشد.

طلایی ادامه داد: هیچ‌چیز به اندازه حق‌الناس انسان را در عالم برزخ و قیامت گرفتار نمی‌کند و این امر یکی از نخستین و مهم‌ترین عوامل گرفتاری انسان در عالم برزخ و قیامت به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه حق الناس در عالم برزخ قابل گذشت نیست و حتی افراد نیکوکار را هم معذب خواهد کرد اظهار کرد: خداوند متعال از حق الناس ولو کم باشد نمی‌گذرد چنانچه در روایات می‌خوانیم که خداوند متعال ممکن است از حق الله بگذرد اما به عزت و جلال خود سوگند خورده که از حق‌الناس نخواهد گذشت.

ضرورت آشنایی فرزندان نسل امروز با محبت اهل بیت(ع)

رئیس اداره اوقاف فردوس با اشاره به ضرورت آشنایی فرزندان نسل امروز با محبت اهل بیت(ع) گفت: در زمان حاضر والدین به اندازه‌ای که برای یادگیری زبان خارجی و تحصیل فرزندانشان وقت می‌گذارند، برای آشنایی آن‌ها با سیره و محبت اهل بیت(ع) کاری انجام نمی‌دهند.

سعید القوری، طلبه سطح دو حوزه خراسان جنوبی با تأکید بر اینکه خداوند در مقابل حق الناس بسیار سخت‌گیر است، بیان کرد: خداوند در مقابل حقوق خود با رأفت و مهربانی برخورد می‌کند اما در مقابل حقوق دیگران با مهربانی برخورد نمی‌کند بلکه شدید العقاب است.

مراحل حق‌الناس

وی با بیان این‌که حق الناس سه مرحله دارد که پایین‌ترین مرحله آن مال مردم است عنوان کرد: اموال و دارایی مؤمنین قابل احترام بوده و تجاوز در آن مجاز نیست بنابراین اگر کسی از راه ربا، رشوه، فریبکاری، سرقت و هر گونه تصرف نامشروع، مالی را از کسی غصب کرده باشد باید به تحصیل رضایت صاحب مال و یا باز پس دادن آن مال اقدام کند.

القوری ادامه داد: مال مردم محترم است و کسی حق ندارد حتی به اندازه یک دانه گندم یا یک قطره آب بدون رضایت شرعی برمال مردم تصرف کند و اگر چنین شد باید درصدد جلب رضایت صاحب آن برآید، وگرنه در قیامت عبادت‌ها، روزه و نمازهای کسی که بر مال دیگری تجاوز پیدا کرده به صاحب مال داده می‌شود تا رضایت او جلب شود.

وی ادامه داد: مرحله دوم حق‌الناس که مهمتر از مرحله اول و متأسفانه در جامعه ما مورد غفلت واقع شده است، عمر و وقت مردم است که اگر بخواهیم محاسبه کنیم، میلیاردها ساعت از وقت با ارزش مردم در جامعه تلف می‌شود.

طلبه سطح دو حوزه خراسان جنوبی مطرح کرد: جان انسان‌ها از نظر اسلام از حرمت خاصی برخوردار است بنابراین احترام به جان و سلامتی افراد تا آن حد مورد اهمیت و مؤاخذه است که حتی خداوند هم از آن صرف نظر نمی‌کند.

القوری توقف‌های بی‌جای رانندگان در خیابان‌ها، حرافی بیش از اندازه گوینده‌های همایش‌ها و سخنوران یا وعاظ، پاسخگویی ارباب رجوع در اداره‌ها و... را از جمله موارد حق‌الناس عنوان کرد.

وی سومین مورد حق‌الناس را آبروی مردم عنوان کرد و گفت: غیبت و تهمت که سبب ریختن آبروی مردم می‌شود بالاترین نوع حق‌الناس است کم‌تر به آن توجه می‌شود به خصوص انسان مؤمن که عظمت آن از کعبه بیش‌تر است.

مصادیق تضییع حق‌الناس

این طلبه سطح دو حوزه خراسان جنوبی پایمال کردن حقوق اجتماعی مردم مثل حق تعیین سرنوشت، آزادی بیان، حق انتقاد و اعتراض، و غیره را مصادیقی از تضییع حق الناس بیان کرد و گفت: حق‌الله از جانب خدای متعال بخشیده می‌شود، اما بخشش حق‌الناس منوط به جلب رضایت صاحبان حق است.

فاطمه الهامی، مدرس حوزه علمیه خواهران خراسان جنوبی گفت: اگر حق‌الناس در جامعه رعایت شود جامعه به سمت مدینه فاضله اخلاقی پیش می‌رود.

الهامی بزرگترین حق الناس را آزار و اذیت و ظلم به خانواده عنوان و افزود: کسانی که می‌خواهند زندگی خود را با یاد مرگ تنظیم کنند نباید دل دیگران را بشکنند و انسان با گناه حق خدا و با دل شکستن؛ حق مردم را ضایع می‌کند و باید تلاش کرد تا با توبه واقعی حق خدا را ادا و برای دیگران دعا کنیم.

وی بسیاری از بی‌اخلاقی های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که در حال اتفاق است را جزو حق‌الناس برشمرد و گفت: حق‌الناس امری است که به راحتی قابل جبران نیست و ضایع کردن حقوق یک فرد می‌تواند در آینده فرد تأثیرگذار باشد.

مدرس حوزه علمیه خواهران خراسان جنوبی ادامه داد: رعایت نکردن حق‌الناس در جامعه باعث می‌شود هیچ‌کس خود را نسبت به دیگران مسئول ندانسته و هر فردی فقط به خودش توجه می‌کند، بنابراین میزان مفاسد اخلاقی مانند تهمت زدن، آبروی فردی را بردن، اشاعه فحشا، مشکلات اقتصادی و... در جامعه افزایش پیدا می‌کند.

الهامی موقف حق‌الناس را از شلوغ‌ترین مواقف قیامت دانست و بیان کرد: اگر کسی به دیگران هر چندکم بدهکار است، باید در همین دنیا جبران کند و حلالیت بطلبد چون اگر با همین حال از دنیا برود هیچ کسی نمی‌تواند برای او کاری کند.

وی بیان کرد: بسیاری از کسانی که خود را از بهترین انسان‌ها می‌دانند و با دست پر دنیا را می‌کنند، زمانی که به موقف حق‌الناس می رسند، دست خود را خالی می‌بینند و مجبورند برای جبران حقوق همسر، فرزند و مردم تمام اعمال حسنه خود را بدهند تا شاید از این گرفتاری نجات پیدا کنند.

 حق‌الناس؛ بزرگترین مانع برای رسیدن به فضائل، کمالات و استجابت دعا

استاد حوزه خواهران خراسان جنوبی با بیان اینکه کسی که حق‌الناس دارد لیاقت بهره‌مندی از شفاعت اهل بیت(ع) را نخواهد داشت گفت: حق‌الناس بزرگترین مانع برای رسیدن به فضائل، کمالات و استجابت دعا است.

الهامی با تأکید بر اینکه حق دارای دو بعد مادی و معنوی است اظهار کرد: برای مثال غیبت کردن، تهمت زدن، دروغ گفتن جزو بعد معنوی حق است. هنگامی که پشت سر فردی در جمع صحبت می کنیم و از صفات بد او می گوییم، حق معنوی او که همان حق دفاع کردن از خودش است را از او سلب می‌کنیم.

وی با بیان اینکه رعایت نکردن حقوق معنوی باعث از بین رفتن اعتماد در جامعه می شود، اظهار کرد: ممکن است این بی اعتمادی حتی در بنیان خانواده هم نفوذ پیدا کند و مهم ترین بنیاد جامعه هم با مشکل رو به رو شود.