لازمه رسیدن به تقوا براساس جزء ۲۴ قرآن کریم

سراسر آیات الهی پُر است از حکمت و اندرزهایی که برای زندگی انسان‌ها ضروری است بنابراین دریافت نکات آموزنده، مهم‌ترین راه هدایت است. جزء بیست و چهارم از آیه ۳۲ سوره زمر تا پایان آن، سوره غافر و ۴۶ آیه ابتدایی سوره فصلت را شامل می‌شود.

پیامبر(ص) فرمود: هر کس سوره مؤمن را تلاوت کند روح پاک همه پیامبران و صدیقان و ایمان‌آورندگان بر او نماز گزارده و برایش آموزش می‌طلبند. غافر به معنای بخشنده است و نام دیگر این سوره مؤمن است. از آیه ۲۸ تا ۳۵ جریان مؤمن آل‌فرعون نقل شده و در آیه سه کلمه غافر به عنوان یکی از صفات خداوند ذکر شده است.

فصلت به معنای بخش بخش شده است و نام دیگر این سوره حم‌ سجده است. در آیه سه این سوره می‌گوید: این قرآن کتابی است که آیاتش برای مردم آگاه بخش بخش نازل شده است. امام صادق(ع) فرمود: کسی که سوره سجده را تلاوت کند این سوره در قیامت نوری در برابر او می‌شود، تا آن که چشمش کار می‌کند و مایه سرور و خوشحالی او خواهد بود و در این دنیا نیز مقامی شایسته پیدا می‌کند که مایه غبطه خوبان می‌شود.

حجت‌الاسلام محمدحسین فرخی، کارشناس علوم دینی در همدان، در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، در بيان نکات تفسیری جزء بیست و چهارم قرآن کریم با اشاره به آیه ۵۷ سوره زمر گفت: خداوند در این آیه می‌فرماید أَوْ تَقُولَ لَوْ أَنَّ اللَّهَ هَدَانِي لَكُنْتُ مِنَ الْمُتَّقِينَ یا آنکه (از فرط پشیمانی در پی آرزوی محال آید و) گوید: (افسوس) اگر خدا مرا (به لطف خاص) هدایت فرمودی من نیز از اهل تقوا بودم. خداوند در این آیه از زبان اهل جهنم میفرماید اگر خداوند ما را هدایت می‌کرد جزء اهل تقوا و پرهیزکاران بودم.

اهل جهنم به دنبال تبرئه خود هستند

اولین نکته در تفسیر این آیه، آن است که در روز قیامت مجرمین به دنبال تبرئه خود هستند، در آیات دیگری از قرآن کریم نیز داریم که مجرمین شیطان را عامل گمراهی و گناهان خویش می‌دانند درحالی که شیطان به سخن می‌آید و می‌گوید منِ شیطان را سرزنش نکنید بلکه خود را سرزنش کنید. بنابراین اهل جهنم و کسانی که در روز قیامت دستشان خالی است به دنبال تبرئه خود هستند و خود را مقصر حقیقی قلمداد نمی‌کنند.

لازمه رسیدن به تقوا، هدایت از جانب خداست
بر اساس این آیه از قرآن انسان برای اینکه به هدایت برسد و با تقوا و پرهیزکار باشد احتیاج به هدایت از جانب پروردگار دارد.بدون هدایت خداوند انسان نمی‌تواند به تقوای الهی برسد.

تقوا به مفهوم آن چیزی است که انسان را در برابر شیطان و ارتکاب گناه حفظ می‌کند. شهید مطهری درباره تقوا می‌فرماید: تقوا محافظ و حفظ کننده انسان در برابر چیزی است که ما را به گمراهی می‌کشاند. از آیت‌الله مجتهدی تهرانی درباره تقوا پرسیدند، ایشان پاسخ داد: انسان باتقوا کسی است که اگر یک هفته زندگی اش را زیر ذربین بگذارند و فیلم بگیرند و سپس به او بگویند قصد پخش کردن این فیلم را داریم هیچ ابا و ترسی از منتشر شدن آن نداشته باشد چرا که گناه و معصیتی مرتکب نشده است.

به عبارتی تقوا به مفهوم این است که انسان کاری نکند که از برملا شدن آن ترس داشته باشد و بر اعمال خود مراقبت می‌کند تا کاری انجام ندهد که از آن عمل پشیمان شود. هدایت اصلی هدایتی است که خداوند آن طریق را نشان داده باشد. گاهی برخی افراد به دنبال اشخاصی می‌روند که خود هنوز هدایت نشده‌اند و آنها را به عنوان الگوی زندگی انتخاب می‌کنند درحالی که بهترین مربیان برای هدایت ما اهل بیت و خداوند است.

از احوالات مرحوم آیت الله شیخ جواد انصاری (ره) داریم که قاضی طباطبایی درباره ایشان میفرمایند ایشان شخصیتی است که توحید را مستقیما از خداوند دریافت کرده است. متأسفانه برخی از سادگی عده‌ای سوء استفاده می‌کنند و خود را به‌عنوان مهره هدایت معرفی می‌کنند درحالی که هدایت حقیقی از جانب خداوند و اهل بیت است. متأسفانه این الگوهای دروغین ممکن است با سلایق سیاسی و شخصی خود برخی مسائل را به انسان تحمیل کنند.

غبطه اهل جهنم به حال متقین در روز قیامت

سومین نکته از آیه ۵۷ سوره زمر آن است که در روز قیامت گناهکاران به حال متقین غبطه می‌خورند و می‌گویند ای کاش ما هم با تقوا بودیم‌ و سختی‌های کنترل نفس را تحمل می‌کردیم که امروز مانند متقین و اهل تقوا بودیم.به عبارتی این آیه به خوبی حال اهل جهنم را ترسیم می‌کند. همچنین در آیه ۶۶ همین سوره خداوند می‌فرماید بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ بلکه تنها خدا را پرستش کن و از شکر گزاران (نعمت الهی) باش.

در این آیه از سوره زمر خداوند امر می‌کند مؤمنان باید جزء شاکرین باشند. قبل از این تعبیر خداوند بهترین راه تشکر را بیان می‌کند و می‌فرماید اگر کسی می‌خواهد تشکر حقیقی را نسبت به خداوند به جا بیاورد عبادت خداوند را انجام دهد. بنابراین بهترین راه شکرگزاری همان برپاداشتن نماز، روزه و گناه نکردن است.

در ادامه این جز به آیه ۱۹ سوره غافر می‌رسیم در این آیه خداوند می‌فرماید يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَمَا تُخْفِي الصُّدُورُ و خدا بر نگاه خیانت چشم خلق و اندیشه‌های نهانی دلها (ی مردم) آگاه است. بر اساس این آیه عده‌ای بر اثر غفلت تصور می‌کنند خداوند فقط علم به ظاهر دارد درحالی که از این آیه بر می آید خداوند به درون انسان ها و بر نیات آنها آگاه است.

در این آیه خداوند می‌فرماید پروردگار هم به خیانت چشم ها واقف است و هم آنچه که مخفی می‌کنند. بنابراین خداوند فقط ظاهربین نیست بلکه باطن انسان ها نیز آگاه است. همچنین در آیه دیگری از قرآن کریم آمده است روز قیامت سرها و نهان‌ها آشکار می‌شود. بر این اساس مومن واقعی کسی است که از ویژگی ستارالعیوب بودن خداوند سوء استفاده نکند.

در روایتی از امام صادق(ع) آمده است یکی از راه‌های عاقبت بخیری این است که انسان به حلم خداوند مغرور نشود. خداوند به باطن و قلب انسان‌ها آگاه است و خوشا به حال بندگانی که در قلب و نهان نیت های خوبی دارند‌، بر اساس آیه ۱۹ سوره غافر، اگر کسانی به ظاهر رفتار خوبی دارند ولی در قلب آنها کینه هست، خداوند به این نیت‌ها آگاهی دارد، بنابراین از خداوند بخواهیم قلب و فکر ما را آنگونه کند که مورد رضایت ایشان است.

ارزش‌ها بر اساس انگیزه‌هاست

از این آیه شریفه برمی‌آید ارزش‌ها بر اساس انگیزه‌هاست هرچقدر نگاه و انگیزه ما درست باشد در فعل کار تأثیرگذار است. دومین نکته مهم این است که انسان ایمان حقیقی داشته باشد که خداوند باطن همه چیز را می داند. اگر انسان عمیقا به این آیه معتقد باشد هیچ گاه ظلم نخواهد کرد.