«کبارخوانی» در ستایش پیامبر(ص) و نیایش ماه مبارک

به گزارش ایکنا؛ رفتارمندی انسان‌های باورمند به آیین؛ بی‌هیچ تردیدی و به گواه اسناد تاریخ، ردپایی از ابتدای زیست بشر بر روی این جهان اثیری دارد.

پیش ‌از نزول ادیان الهی، انسان باورمند به آیین؛ در ساحت طبیعت پیرامون که ارتزاق، معیشت و زندگی او را تأمین می‌کرد؛ تلاش می‌کرد تا به تقدیس مادرِ بخشنده زمین و آسمانی که بارانِ رحمتش تضمین‌کننده دوامِ حیات و بقای اوست بپردازد و پس ‌از نزول و پذیرش ادیان الهی توسط مردم، همان رفتارهای آیینی شکل آموزه‌های دینی به خود گرفت.

هرچه ادیان، فرایض و شعائر خود را جزئی‌تر و بر مناسبت‌های مختلف «سور» و «سوگ» استوار کردند؛ به همان میزان، تعدد و تکثر رفتارهای آیینی مردمان دین‌دار نیز گسترش پیدا کرد. امروز با قدرت می‌توان گفت که آنچه در ساحت کُنش‌های آیینی و رفتارواره‌های نمایشی مردمان باورمند به آیین تجلی یافته و بروز و ظهور پیدا کرده است؛ بی‌هیچ تردیدی نخ تسبیحی است که فرهنگ، تمدن، دین و شعائر آیینی بر مدار آن استوار است.

ماهِ مبارک «رمضان» به عنوان بزرگترین ماه مذهبی مسلمانان که ماهِ نزولِ قرآن و برکات آن به‌عنوان کتاب آسمانی مسلمانان است؛ در میان مردمان فرهنگ‌مدار و باورمند به آیین ایرانیان تمدن‌ساز از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است. برهمین نمط است که از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب کشورمان؛ در ساحت موزاییک رنگارنگ از تنوع اقلیم‌ها، گویش‌ها، پوشش‌ها، آداب، رسوم و سنت‌های مختلف ملی و مذهبی؛ اجرای فرائض مذهبی و آیین‌های نمایشی مرتبط با این ماه از جایگاه والایی برخوردار است.

دال مرکزی تمامی این آیین‌ها، آموزه‌های دین هدایتگر و مبین اسلام منبعث از کتاب آسمانی مسلمانان -قرآن کریم- است و از مراسم سحرگاهی تا افطار و همچنین مناسبت‌های تقویمی چون میلاد بابرکت کریم اهل‌بیت امام حسن(ع) تا شهادت مولای متقیان، حضرت علی(ع) را دربر می‌گیرد. سرانجام رسیدن به ایستگاه پایانی آن ‌که یکی از بزرگ‌ترین اعیاد مسلمانان، همان عید فطر است فرجامی بر آغاز رفتارهای آیین‌مند مردمان باورمند به دین اسلام، شعائر و فرائض هدایتگر آن است.

برهمین اساس خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) همراه با ایام این ماهِ پرفیض، تلاش می‌کند تا در سلسله گزارش‌هایی به معرفی آیین‌های مردمان سرزمین‌مان در اقصی نقاط آن در حوزه رفتارهای آیینی و نمایشی مرتبط با ماه صیام بپردازد.

چهارمین گزارش از این سلسله مباحث به معرفی آیین «کبارخوانی» باز می‌گردد که در ادامه از خاطرتان می‌گذرد.

نماز، فریضه‌ای در پاسداشت اتحاد مسلمانان

«نماز»؛ به‌عنوان ستون دین نزد دین‌مداران یکی از اصلی‌ترین واجبات در ساحت رفتارهای آیینی مسلمانان باورمند به شعائر و فرایض الهی شناخته و دانسته می‌شود و ادای این فریضه با محوریت رسالت وحدت‌آفرینی آن؛ همچنین تکریم و ستایش خداوند سبحان، مهم‌ترین الگوهای جامعه مسلمان شناخته می‌شود.

«سجود» و «رکوع» که هر یک نمادی بر صنع، ستایش و همچنین نیایش پروردگار رحمان به سوی قبله‌ای واحد است؛ برای مسلمانان بزرگترین نمونه و ارزشمندترین الگو در ساحت بازتاب رفتار وحدت‌آفرین و اتحاد در جهان به شمار می‌رود.

در همین راستا و در ایام ماه صیام؛ مبتنی بر همان مبانی، فرائض، شعائر و آموزه‌های دین هدایتگر و مبین اسلام است که اقامه نماز به‌ویژه به شکل جماعت آن، خود یکی از شکوهمندترین رفتارهای آیینی میان مسلمانان جهان از جمله مسلمانان کشورمان را شامل می‌شود؛ از مهم‌ترین فرایضی است که ادای آن خاصه به شکل جماعت در ماه مبارک رمضان شکل و شمایلی متفاوت دارد.

با این رویکرد و در ساحت برشمردن مهمترین رفتارها در برپایی رفتار آیینی نماز جماعت در ایام ماه مبارک صیام می‌توان به آیین نمایشی و وحدت‌آفرین «کبارخوانی» در خطه آذربایجان، خاصه آذربایجان غربی اشاره کرد. رفتار آیینی که یکی از مهم‌ترین الگوها و کُنش‌های مذهبی برادران و خواهران اهل تسنن در کشورمان به شمار می‌رود و فصلی مهم از بازتاب روحیه همدلی، مودت و اتحاد جامعه مسلمانان زیر چتر واحدی به‌نام نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در ساحت رفتارهای آیینی برادران و خواهران اهل تشیع و تسنن در کشورمان شناخته می‌شود.

«کبارخوانی»؛ آیینی در بزرگی ماه مبارک رمضان

عیسی عزیزنژاد از مردم شناسان و پژوهشگران رفتارهای آئینی مردمان خطه آذربایجان غربی در مقاله‌ای با عنوان سنت‌های کردنشینان آذربایجان غربی در توصیف آئین «کبارخوانی» آورده است: در برخی شهرهای آذربایجان غربی حدود یک‌ونیم ساعت پیش از اذان صبح، ماموستاها -روحانیان اهل سنت- به پشت‌بام مساجد می‌روند و «کبارخوانی» را آغاز می‌کنند تا مردم را برای سحری خوردن بیدار کنند.

«کبارخوانی» در شأن پیامبر اسلام و بزرگی ماه مبارک رمضان خوانده می‌شود و در گذشته‌های دور مردم هنگام سحر با صدای «کبارخوان» بیدار می‌شدند. صدای «کبارخوانی» گاه تا نیم ساعت به گوش می‌رسد و سپس قطع می‌شود.

بعد از سحری خوردن و یک ساعت پس از کبارخوانی اول «کبار» مجددی خوانده می‌شود. «کبار» دوم اعلانی برای دست کشیدن از غذاخوردن و آماده شدن برای نماز صبح به شمار می‌رود. پس از کبارخوانی دوم به فاصله ۵ تا ۱۰ دقیقه نماز صبح از بلندگوی مساجد به گوش می‌رسد و روزه‌داران برای اقامه نماز آماده می‌شوند.

گزارش از امین خرمی