زنده شدن مردگان در روز قیامت

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، به مناسبت ماه مبارک رمضان سلسله یادداشت‌هایی را با محور «دینداری در قرآن» نوشته که هر روز از رسانه ایکنا منتشر می‌شود. مشروح دومین یادداشت را در ادامه می‌خوانید؛

«پرسش درباره زنده شدن مردگان، یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مایه‌های انکار یا تعجب انسان‌ها در طول دوران حیات آنان بوده است، حتی آنانی که به معاد ایمان داشتند نیز در کیفیت زنده شدن مردگان ابهام داشتند و چگونگی زنده شدن مردگان به خصوص پس از آنکه جسمشان متلاشی و پراکنده شده است مایه حیرت و پرسش آنان بوده است.

قرآن کریم برای  پاسخ به این پرسش و برطرف کردن این ابهام و حیرت، رویکردهای مختلفی اتخاذ کرده است؛ عمومی‌ترین شیوه پاسخ به این سؤالات نگاه به طبیعت و زنده شدن دوباره آن پس از خزان و مرگ پاییزی و زمستانی است اما افزون بر این شیوه عام، تجربه دینی شیوه خاصی است که برای برخی افراد حاصل شده است.

آیات ۲۵۸ تا ۲۶۰ سوره بقره، بیان چند تجربه و شهود دینی دراین‌باره است؛ آیه ۲۵۹  این تجربه یا شهود دینی را  محصول حدیث نفس شخص(مؤمن) به خداوند ذکر می‌کند که بر آبادی سخت ویران شده‌ای گذر می‌کند و در مقام تعجب می‌گوید: چگونه خداوند از دل این ویرانه‌ها و مدت زمانی که  بر مرگ اهالی این آبادی گذشته است؛ آنها را زنده می‌کند؟ خداوند که حامی(ولی) مؤمنان است برای برطرف کردن تعجب، او را به مدت صدسال می‌میراند سپس زنده می‌کند.

پس از زنده کردنش(بعث) از او درباره مدت مرگ موقتش پرسش می‌کند، پس از آگاه کردنش از مدت مرگ موقت از او می‌خواهد به سه پدیده نگاه کند؛ اول به غذا و نوشیدنی خود که پس از صد سال تغییری نکرده است، دوم به مرکبش که  متلاشی شده است و سوم به استخوان‌های مرکب که چگونه پس از متلاشی شدن پیوند می‌خورد و گوشت بر آن  پوشیده می‌شود.

همانگونه که در آیه تصریح شده است، خداوند این تجربه را نشان و آیتی برای همه مردم  قرار داده است هرچند که تجربه و شهود فقط برای یک نفر حاصل شده است. دستاورد چنین تجربه و نگاه به این نشانه، آگاهی به معرفت مهم و اساسی توحیدی ذیل است که خداوند بر هر کاری تواناست.

سیاق آیه قبل و بعد نشان می‌دهد که این آیات ذیل آیه ۲۵۷ سوره بقره قرار دارند و از مصادیق ولایت الهی در بیرون بردن مؤمنان از تاریکی‌ها به نور است. آیه۲۶۰  سوره بقره ذیل گفتمان تجربه دینی در زنده کردن مردگان  است که درباره حضرت ابراهیم(ع) روایت می‌کند به دلیل مشابهت آیه مزبور با آیه ۲۵۹ تنها به ترجمه آن اکتفا می‌کنیم؛ آنگاه که ابراهیم گفت پروردگارا به من بنما که چگونه مردگان را زنده می‌کنی؟ خداوند فرمود مگر ایمان نداری؟ گفت چرا؛ اما می‌خواهم دلم مطمئن شود. خداوند فرمود چهار پرنده بگیر و جدا جدا کن سپس بر  هر کوهی، پاره‌ای از آنها را بگذار آنگاه مرغان را بخوان تا به سوی تو شتابان آیند و بدان که خداوند شکست ناپذیر و حکیم است.

چنانچه ملاحظه می‌شود تجربه شهودی وجه مشترک زنده کردن مردگان در آیات ۲۵۸، ۲۵۹ و ۲۶۰ سوره بقره است که ذیل آیه ۲۵۷ تفسیر و تبیین شده است.