تبعات توسعه پلتفرم‌ها برای حق حاکمیت دولت‌ها
عضو پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به تبعات توسعه پلتفرم‌ها برای حق حاکمیت دولت‌ها اشاره و اظهار کرد: بسیاری از دولت‌ها امروزه از منظر اعمال حق حاکمیت، دچار مشکل شده‌اند چون بعضا از حاکمیت شرکتی سخن گفته می‌شود که باعث شده مرزهای جغرافیایی در نوردیده شود.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «پلتفرمی شدن رسانه» امروز یکشنبه ۲۹ بهمن‌ماه در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه رسانه‌های ایران برگزار شد.
حسین حسنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، در این نشست به سخنرانی پرداخت و گفت: سال‌هاست در حوزه پلتفرم‌ها فعالیت داشته و کتابی نیز در زمینه جامعه پلتفرمی ترجمه کرده‌ام. در دو بخش به سخنرانی می‌پردازم که یکی این است که پلتفرمی شدن از کجا آمده و دوم چالش‌هایی است که پلتفرم‌ها برای رسانه و جامعه ارتباطی ایجاد می‌کنند. درباره تاریخچه پلتفرمی شدن باید به تاریخچه ظهور رسانه‌های اجتماعی بپردازیم. البته درباره تاریخچه رسانه‌های اجتماعی بحث‌ها و نقطه نظرات مختلفی وجود دارد. مثلاً حدود شش سال قبل که مطالعه درباره پلتفرم‌ها در رسانه‌های اجتماعی را شروع کردم متوجه شدم از سال ۱۹۹۶ چنین تاریخچه‌ای وجود داشته اما اکنون برخی مطالعات، این تاریخ را به ۱۹۸۰ میلادی هم تعمیم داده‌اند.
سابقه شکل‌گیری پلتفرم‌ها
وی با اشاره به سابقه شکل‌گیری اولین نسل شبکه‌های اجتماعی در جهان افزود: تويیتر و فیسبوک، اولین نسل شبکه‌های اجتماعی بودند. بعدها یعنی حدود یک دهه بعد، از اصطلاح رسانه‌های اجتماعی استفاده شد که فراگیرتر از عنوان قبل است. از حدود پنج شش سال قبل، اصطلاح پلتفرم رواج پیدا کرد و این امر با تغییرات در مطالعات رسانه‌ای اتفاق افتاد. تا پیش از این زاکربرگ، می‌خواست با فیسبوک تعاملات انسانی را در سطح جهانی توسعه دهد اما شبکه‌های اجتماعی تبدیل به زیرساختی رایانشی شدند که در بستر آنها فعالیت‌های زیادی اتفاق می‌افتد و فقط محلی برای مراودات میان فردی نیستند، بلکه امروزه پلتفرم‌ها نه تنها ارتباطات روزمره ما را درگیر کرده بلکه همه تولیدات رسانه را در برگرفته‌اند و حتی حق حاکمیت دولت‌ها را هم به چالش کشیده‌اند. بنابراین هم ابزار تعامل، هم ارتباط، هم خدمات و تولید و اشتراک‌گذاری محتوا و کسب و کار هستند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات بیان کرد: آنتونی گیدنز در سال ۱۹۹۸ مقاله‌ای با این عنوان که محتوا پادشاه است می‌نویسد؛ چون براساس آینده‌نگری که داشت حدس می‌زد روزی محتوا تبدیل به همه چیز شود. امروزه هم مشاهده می‌کنیم که محتوا تا چه میزان اهمیت پیدا کرده است. بنابراین امروزه پلتفرم، قابلیت و امکان گردآوری کلان داده‌ها و پردازش آنها دارد و در دسترس همگان قرار گرفته است و این پلتفرمی شدن تحولات بسیاری ایجاد کرده است. امروزه از کاربر به جای مخاطب صحبت می‌شود و مواردی از این قبیل از چالش‌هایی است که برای رسانه‌های سنتی به وجود آمده است اما واقعیت این است که پلتفرمی شدن را می‌توان هم تهدید و هم فرصت دانست.
کاهش مخاطبان رسانه‌های سنتی
وی ادامه داد: در این رقابت شدید در دنیای پلتفرمی شدن بسیاری از مخاطبان رسانه‌های سنتی همانند تلویزیون دیگر سراغ آن رسانه‌هایی که قبلا استفاده می‌کردند، نمی‌روند. واقعیت این است که بخش زیادی از این کاهش مخاطبان به تغییر و تحولات در خود رسانه‌ها مربوط است به همین دلیل امروزه مخاطبان تلویزیون بعضا به کمتر از 10 درصد رسیده‌اند. بخشی از این مسئله به رقابت شدید در فضای رسانه‌ای مربوط است. در این شرایط گاهی اوقات برخی افراد با نفوذ، اندازه یک رسانه در جامعه تأثیر می‌گذارند. پلتفرم‌های تصویر مبنا از جمله دلایلی هستند که باعث شده‌اند برخی انسان‌ها اندازه یک سازمان عریض و طویل رسانه‌ای تاثیرگذار باشند. این فضا باعث ایجاد چالش برای سازمان‌های رسانه‌ای سنتی شده و فکر سیاستگذاران را نیز درگیر خود کرده است.
حسنی به تبعات توسعه این رسانه‌ها برای حق حاکمیت دولت‌ها اشاره و یادآور شد: بسیاری از دولت‌ها امروزه از منظر اعمال حق حاکمیت، دچار مشکل شده‌اند چون امروزه بعضا از حاکمیت شرکتی سخن گفته می‌شود که باعث شده مرزهای جغرافیایی در نوردیده شود. لذا هر سازمان رسانه‌ای، دیگر موظف نیست براساس قوانینی که برای سال‌ها توسط دولت‌ها تعیین می‌شد اقدام به تولید محتوا کنند و چون این پلتفرم‌ها، شهروند و کاربر جهانی دارند در نتیجه نمی‌توانند همه محتوا را براساس دیدگاه حکومت‌ها تعیین کنند چون زیست آنها در این فضای دیجیتال و جهانی است. پلتفرم‌های بزرگ عموما در ایالات متحده هستند. در آنجا بعضا گوگل پایگاه خود را به ایالتی منتقل می‌کند که بتواند مالیات کمتری بپردازد. این چالشی برای دولت آمریکاست. در ایران، چین، روسیه و ... هم به اشکال مختلفی ممکن است چالش‌هایی توسط این پلتفرم‌ها ایجاد شود.
وی به وضعیت شبکه‌های اجتماعی در داخل ایران اشاره کرد و گفت: با توسعه فیلترینگ‌های هوشمندی که اتفاق افتاده، شاهد دور زدن فیلترینگ هم هستیم لذا فیلترینگ عملا کارایی خود را از دست داده و بسیار هم هزینه‌بر است لذا از چند سال قبل در کشور ما تلاش شد پیام‌رسان‌هایی همانند ایتا، بله و آی گپ ایجاد شود. اینها شبکه اجتماعی نیستند و ما چیزی به نام شبکه اجتماعی نداریم. سیاستی که سیاستگذاران این حوزه در پیش گرفته‌اند نیز تقویت همین پیام‌رسان‌ها بوده است. واقعیت این است که کاربران بیشتر این پیام‌رسان‌ها دنبال تعاملات شغلی هستند به خاطر همین است که معتقدیم جنبه اجتماعی بودن این پیام‌رسان‌ها محقق نشده است.
نقش هوش مصنوعی در فیلترینگ
وی به نقش هوش مصنوعی در زمینه فیلترینگ در کشورهای غربی اشاره کرد و ادامه داد: البته برخی فیلترینگ‌ها در پلتفرم‌های غربی به صورت اتوماتیک با استفاده از هوش مصنوعی انجام می‌شود تا پاکی فضای اینترنت حفظ شود لذا این فیلترینگ در پلتفرم‌های آمریکایی عموما توسط خود سازوکارهای شرکتی انجام می‌شود. در برخی از کشورها همانند آلمان نیز دولت این اختیار را دارد که به شرکت‌ها دستور دهد برخی محتواهای خاص را حذف کنند در غیر این صورت جریمه می‌شوند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در انتهای سخنان خود بیان کرد: در ایران براساس قوانین بالادستی، مسئولیت تولید محتوا با کاربر است که اگر تخلفی کند مسئولان قضایی می‌توانند وی را بازخواست کنند اما اگر این محتوا در خارج از کشور تدوین شود طبیعتاً امکان برخورد با آن وجود ندارد مگر اینکه مغایر با قوانین اروپا و آمریکا هم باشد و دولت‌های همان کشورها با انتشار این محتواها برخورد کنند. جالب است که بیشترین درخواست برای حذف محتواها در فضای مجازی مربوط به کشورهای آلمان و فرانسه است و این در حالی است که در این کشورها ادعاهای زیادی هم در مورد آزادی بیان وجود دارد.
یادآور می‌شود؛ بیست و چهارمین نمایشگاه رسانه‌های ایران از امروز یکشنبه 29 بهمن ماه آغاز شده و تا دوم اسفندماه در مصلای امام خمینی(ره) ادامه دارد.
