فقه مبنای سیاست خارجی قرار بگیرد تا پراکندگی‌ها از بین برود

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سعیدی آریا، دبیر علمی همایش بین‌المللی فقه سیاست خارجی، 22 مهر در نشست خبری این همایش در سخنانی با بیان اینکه خداوند برای همه ابعاد و زوایای زندگی بشر برنامه دارد، گفت: فقه برای تمام شئون زندگی و سبک زندگی فردی و اجتماعی برنامه دارد و باید براساس فهم عمیق و دقیق، این برنامه را کشف کنیم که یکی از این موضوعات بحث سیاست خارجی است. امام خمینی(ره) به عنوان یکی از بزرگترین مراجع به این مسئله اهمیت می‌دادند تا مبنای انقلاب و موضع‌گیری‌های نظام بر مبنای فقهی صورت بگیرد و رهبر معظم انقلاب اسلامی هم بر تبیین مبانی فقهی سیاست خارجی تأکید می‌کنند. ضمن اینکه استفتائات فراوانی از ایشان در مورد سیاست خارجی وجود دارد. از این رو تصمیم گرفتیم که با برگزاری همایشی به سیاست خارجی از منظر فقهی بپردازیم.

سعیدی آریا با بیان اینکه باید این موضوع مدون شود، تصریح کرد: باید این کار با تبادل علمی میان کارشناسان حوزه سیاست خارجی یعنی وزرا و کارشناسان سابق و جدید این عرصه و فقهای حوزه علمیه صورت بگیرد و زندگی روز سیاست خارجی را با مبانی فقهی تطبیق و تلفیق بدهیم تا خروجی آن (اعم از امضایی و تاسیسی) براساس حلال و حرام تدوین و پیگیری شود. گفتمان میان متخصصان فقه و کسانی که به آیات و روایات و ادله عقلی مسلط هستند و متخصصان سیاست خارجی می‌تواند فقه سیاست خارجی را مدون کند تا برنامه‌های خارجی را براساس محور تنظیم کنیم؛ مثلاً سیاست ما در دفاع از مسئله فلسطین و غزه، مذاکره با آمریکا و مقابله با اسرائیل. 

بررسی سیاست خارجی بر مبنای فقه

دبیر علمی همایش با بیان اینکه این همایش به همت مؤسسه دین و تمدن وابسته به حوزه علمیه در حال پیگیری است، اظهار کرد: درصددیم که مسئله به صورت حوزوی و با نگاه عمیق دینی و فقهی شکل بگیرد و از این مبنا خارج نشویم. همچنین، محور اول همایش پایه‌های سیاست خارجی و منافع ملی است؛ یعنی چیزهایی را که فقه تعریف کرده تا منافع ملی ما حفظ شود چیست و کدام قابل مذاکره است و کدام نیست. محور دوم امنیت بین‌الملل و سیاست خارجی به عنوان یک امتیاز ویژه است؛ امنیت از محوری‌ترین موضوعات در هر کشوری است. لذا باید مشخص کنیم که امنیت از منظر فقه چیست و تا کجا می‌توان وارد آن شد؟ یکی از نمادهای بارز آن هم جنگ و دفاع است و تا کجا حق دفاع و جنگ داریم؟

سعیدی آریا با بیان اینکه عزت و ذلت در سیاست خارجی ما بسیار مطرح می‌شود، افزود: ممکن است در سیاست خارجی امتیازی به ما بدهند، ولی عزت ما خدشه‌دار شود. لذا باید چنین موضوعاتی از منظر فقهی منقح باشد؛ اینکه آیا پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) گفتمان خاصی داشته‌اند یا مانند امام حسین(ع) حاضر شدند جانشان را برای دین فدا کنند. اگر مبانی فقهی مشخص شود، حجت بر ما تمام خواهد شد و می‌دانیم چه کاری درست و چه کاری نادرست است. ما معتقدیم خداوند حکیم است و کار غیرحکیمانه ندارد. لذا باید فلسفه این مسائل را استخراج کنیم.

وی با اشاره به موضوع مصلحت در سیاست خارجی، تصریح کرد: بر زبان راندن این کلمه راحت ولی بسیار پیچیده است. مصلحت مسئله‌ای فردی نیست که تصمیم بگیرم چه اتفاقی باید بیفتد، بلکه باید ریل‌گذاری کنیم تا قاعده و قانون ایجاد شود و با رفت و آمد مسئولان، تغییری در مبانی ایجاد نشود. مصلحت در چه زمانی به نفع کشور و عزت مردم و چه موقع برخلاف عزت آنان است. بدین ترتیب اگر هزار سال هم بگذرد چیزی عوض نمی‌شود؛ مانند اینکه در طول تاریخ حکم نماز صبح و بحث خمس یکی است. 

سعیدی آریا افزود: محور دیگر این همایش مبانی فقهی مقاومت است که بحث فلسطین و جبهه مقاومت فرعی از این محور است؛ باید ببینیم که مبانی فقهی مقاومت تا چه حد به ما اجازه می‌دهد که از مال و آبرو و جان خود بگذریم؟ مثلا مبنای حضرت امام(ره) در دفاع مقدس و پذیرش قطعنامه چیست؟ اگر این مبانی برای مردم مشخص نشود، دچار گمراهی و سردرگمی خواهند شد و تشتت آرا رخ می‌دهد. گاهی در مسائل سیاست خارجی دو وزیر دچار تشتت می‌شوند. بنابراین اگر فقه مبنا قرار بگیرد، این پراکندگی‌ها از بین خواهد رفت و همه در نزد خدا حجت خواهیم داشت. 

نهادهای همکار

دبیر علمی همایش با بیان اینکه مقام معظم رهبری بر این مسئله تأکید کردند، اظهار کرد: این همایش با همکاری حوزه علمیه خراسان، حوزه علمیه قم، دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت امور خارجه و مرکز مطالعات سیاسی دین و بین‌الملل برگزار خواهد شد. وظیفه داریم که به مبانی فقهی سیاست خارجی کمک کنیم. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش و ارسال مقالات می‌توانند به نشانی feqhskh.ir مراجعه کنند و زمان برگزاری همایش زمستان 1403 خواهد بود و فرصت ارسال مقالات خرداد سال آینده است.

سعیدی آریا در پاسخ به پرسش خبرنگار ایکنا مبنی بر اینکه در عرصه سیاست خارجی پرسش‌هایی برای مردم وجود دارد که باید تبیین شود و برخی جریانات سیاسی هم به آن دامن می‌زنند و به نظر می‌رسد موضوع بیش از آنکه فقهی باشد سیاسی است، نظر شما در این باره چیست؟ گفت: مسئله مهم مبنای فقهی است که در هر دوره‌ای حجیت خود را دارد؛ مثلاً در مورد چرایی صلح امام حسن(ع) و قیام امام حسین(ع) این پرسش مطرح است که چرا اگر ظلم‌ستیزی و حفظ دین واجب است، امام حسین(ع) قیام نکردند؟ پاسخ این است که مبنای قیام و صلح امام حسن و امام حسین(ع) یکسان است و مبنای مبارزه با ظلم و تصمیماتشان براساس علم و عصمت بود، ولی شرایط زمان و اقتضائات باعث تفاوت در مواضع می‌شود. لذا بحث از درستی یک اقدام و نادرستی اقدام دیگر صحیح نیست.