نقدهای جدی اساتید به سرفصل‌های رشته علوم قرآن و حدیث + صوت

به گزارش ایکنا، برنامه گفت‌وگو محور و زنده «افق» رادیو قرآن بعدازظهر امروز هشتم مهرماه با حضور مریم حاج‌عبدالباقی، حافظ کل قرآن و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی و ارتباط تلفنی حمیدرضا مستفید، پیشکسوت قرآنی و علی حسن‌نيا، استاد دانشگاه و معاون پژوهشی دانشكده علوم انسانی دانشگاه شاهد به روی امواج این شبکه رادیویی رفت.

در ابتدای این برنامه که اجرای آن را جواد نصیری بر عهده داشت، مریم حاج‌عبدالباقی به بیان پیشینه‌ای از رشته علوم قرآن و حدیث پرداخت و گفت: رشته علوم قرآن و حدیث برای اولین بار از سوی دکتر سیدمحمدباقر حجتی در کشور پایه‌گذاری شد. ایشان دکترای فلسفه داشته و ملبس به لباس روحانیت بودند. زمانی که وارد دانشکده الهیات که آن زمان علوم معقول و منقول بود، وارد شد، متوجه شد که اینجا قرآن مهجور واقع شده است، در آن زمان دانشجویان دو سال دروس عمومی و علوم پایه می‌خواندند تا تسلط لازم به عربی پیدا کنند. بعد از تسلط بر عربی شاخه‌بندی می‌شدند و یک عده فلسفه، یک عده ادیان و عرفان، یک عده تاریخ و تمدن و یک عده هم علوم قرآن و حدیث را انتخاب می‌کردند.

وی افزود: بعد از انقلاب فرهنگی این موضوع تغییر کرد و اسم آن الهیات آزاد و دبیری شد، در الهیات آزاد دانشجو هرچه می‌خواست می‌توانست انتخاب کند و درس‌هایی که علاقه داشت، می‌گذراند. اما دوباره بعد از پنج سال تغییر کرد و اینگونه شد که فردی که وارد دوره لیسانس می‌شد، لیسانس علوم قرآن دریافت می‌کرد، نه الهیات؛ در حالی که به نظر من آن دو سال پایه به خصوص در رشته قرآن و حدیث خیلی لازم بود. 

حاج‌عبدالباقی با بیان اینکه رشته قرآن و حدیث بدون عربی یعنی تعارف و خیالِ خام یاد گرفتن قرآن و حدیث، تصریح کرد: زمانی که ما دانشجو شدیم، به یکباره مصوب شد دانشجویان الهیات و علوم قرآنی 40 واحد عربی بخوانند. در حالی که تا قبل از آن حدود 12 واحد بود. بعد از گذشت چند سال عده‌ای دلسوز که ان‌شاءالله دلسوز بوده‌اند، به نیت اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته علوم قرآن و حدیث این رشته را بازنگری کردند و تغییراتی در آن به وجود آوردند. 

این حافظ کل قرآن اظهار کرد: نتیجه آن بازنگری که در سال 1395 صورت گرفت، تقسیم‌بندی رشته علوم قرآن و حدیث به پنج شاخه یا گرایش بود که از جمله این گرایش‌ها می‌توان به مطالعات قرآن و رسانه، مطالعات قرآن و علوم تربیتی، مطالعات قرائت و رسم‌الخط و ...اشاره کرد. بر اساس برنامه، یک سال بعد از این بازنگری باید بازخوردهای لازم به عمل می‌آمد و در ادامه پنج سال بعد از اجرا و خروج اولین دوره فارغ‌التحصیلان بازنگری کلی به عمل می‌آمد. نه تنها این بازنگری پنج‌ساله صورت نگرفت بلکه حتی در این مدت در کل کشور هیچ دانشکده‌ای قرآن و رسانه یا قرآن و تربیت را برعهده نگرفت.

این پیشکسوت قرآنی اظهار کرد: یک اشکال دیگر که وجود دارد، این است که 35 واحد دروس اختیاری تعریف کرده‌اند که هیچ کدام اختیاری نیست و به صورت اجباری باید انتخاب شوند. الان مسئله من به عنوان کسی که مدیرگروه بوده، این است که در این رشته، دروسی ارائه می‌شود که باید برای دوره فوق لیسانس و دکتری ارائه شود، اصلاً دانشجوی لیسانسی که ما به او کمترین میزان عربی را یاد داده‌ایم، نمی‌تواند این دروس را بگذراند. باید محتوای درسی به گونه‌ای ارائه شود که دانشجوی لیسانس با توجه به آموخته‌ها و دانش خود از متن حدیث و قرآن بهره شخصی بگیرد، یعنی ما به او ماهی‌گیری یاد بدهیم. 

حاج‌عبدالباقی تصریح کرد: من دو سال است دارم تلاش می‌کنم و پیگیری می‌کنم که بگویم زمان بازنگری رسیده است، به همه اساتید فن گفته‌ام، به وزارت علوم هم گفته‌ام، آقای دکتر باقری که مسئول مستقیم این کار بودند، گفتند در همین راستا برای همه به صورت سراسری فراخوان می‌دهیم تا نظرات و نقدها را بگویند و این را به جریان بندازیم. از زمان آن صحبت‌ها 9 ماه گذشته اما هنوز خبری نشده است. 

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این برنامه حمیدرضا مستفید، استاد علوم قرآن و حدیث و پیشکسوت قرآنی کشورمان نیز در بخشی از این برنامه به عنوان مهمان تلفنی به بیان نکاتی پرداخت. وی گفت: آنگونه که فکر می‌کردیم بازنگری بر روی واحدهای رشته علوم قرآن و حدیث انجام نشده است. شاید کسانی که این بازنگری را انجام دادند فکر می‌کردند این تغییرات مفید باشد اما به نظر می‌آید حتی اگر به شکل سابق برگردد، خیلی می‌تواند بهتر باشد، هرچند آن شکل هم بی‌عیب و نقص نبود.

مستفید با تأکید بر اینکه توقع ما این بود که با این تغییرات یک حرکت روبه جلو آغاز شود، بیان کرد: الان دانشجویی که وارد این رشته می‌شود، دست خالی از دانشگاه خارج می‌شود یعنی نمی‌تواند با قرآن ارتباط برقرار کند. واحدهایی گذاشته شده است که شاید به شکل تئوری بتواند کاری کند اما وقتی دانشجو عربی نداند، هیچ فایده‌ای برای او نخواهد داشت. الان وضعیت به گونه‌ای است که دانشجوی ترم ششم یک عبارت عربی را می‌خواند اما مضاف و مضاف الیه آن را نمی‌داند.

وی تصریح کرد: این برنامه به جای اینکه این ضعف بسیار مشهود که در دانشجویان هست، برطرف کند، بر ضعف‌ها افزوده است. دانشجو با خواندن صرف نمی‌تواند قرآن را بفهمد، باید عربی بداند تا وقتی که قرآن بخواند متوجه شود و بعد از یکی دو ترم از آموخته‌های خود برای فهم قرآن استفاده کند. قرآن سهل و ممتنع است، یک متن فنی و تخصصی است که در اعلی مرتبه فصاحت و بلاغت زبان عربی است و نمی‌شود با یک آموزش ساده به سراغ آن رفت. ما فکر می‌کنیم چون جزء 30 قرآن کریم عبارات کوتاه‌تر است، پس فهم آن آسان‌تر است، در حالی که خیلی از عبارات این جزء نیاز به آشنایی کامل به زبان عربی دارد. برنامه‌ای که الان ارائه شده آن چیزی نیست که مقصود آقایان بوده است. چیز عجیب و غریبی شده است که نمی‌شود به دانشجو یاد داد. 

این پیشکسوت قرآنی کشورمان در بخش دیگری از صحبت‌های خود به انتخاب یکی از کتاب‌های خود با عنوان «در محضر قرآن» به عنوان سرفصل درسی اشاره و بیان کرد: همان کتابی که سال‌ها در رادیو قرآن تدریس می‌شود، سرفصل چند واحد درسی در نظر گرفته شده اما به دانشگاه ابلاغ نشده است. 

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این برنامه علی حسن‌نیا، معاون پژوهشی دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد، نیز به صورت تلفنی به صحبت‌های مجری کارشناس این برنامه پاسخ داد و گفت: در حال حاضر نیاز به بازنگری به صورت جدی احساس می‌شود. ما مشکلاتی داریم که همه اساتید و مدیران گروه‌ها همواره به آن اشاره دارند. در بازنگری به عمل آمده تلاش شده است تا ضعف‌های قبلی پوشانده شود اما ضعف‌های دیگری به کار اضافه شده است. 

حسن‌نیا با اشاره به اینکه یکی از اهداف بازنگری این بود که گرایش قرآن و حدیث از حالت سنتی و غیرپویا بودن خود خارج و تبدیل به یک گرایش پویا و فعال تبدیل شود، گفت: تلاش این بود که با این تغییرات این گرایش با مباحث روز گره بخورد و ضعف‌ها هم برطرف شود اما اینگونه نشد. همچنین برنامه‌ریزی شده بود دانشجو در دوره کارشناسی سه جزء از قرآن کریم را قرائت، تدبر و تفسیر و بحث کند اما در عمل این اتفاق نیفتاده است. 

وی اظهار کرد: در این بازنگری برخی دروس ارائه شده است که ارتباطی با دوره کارشناسی ندارد. من از این نظر که دوستان تلاش کردند برخی دروس همچون آشنایی با صحیفه سجادیه را بگنجانند، کار خوبی کرده‌اند، در دوره‌ قبل توجه به قسمت حدیثی کمتر بود و اضافه کردن درس آشنایی با صحیفه سجادیه اقدام مثبتی بوده است.