جایگاه مروت و انصاف در الگوهای اخلاقی قیام حسینی

به گزارش ایکنا از خوزستان، محمدرضا سنگری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عاشوراپژوه شب گذشته، چهارم مرداد در شب تاسوعای حسینی درباره مروت و خوش‌انصافی به سخنرانی پرداخت. متن سخنرانی بدین شرح است: 

فتوت، مروت و حمیت را زیرمجموعه خوش‌انصافی قرار می‌دهیم. خوش‌انصافی یکی از رفتارهای جمیل انسان است. اگر حضرت زینب(س) می‌گوید من در کربلا جز زیبایی چیزی ندیدم به این دلیل است که در کربلا انسان‌های منصف می‌بینیم. اگر چیزی به عنوان قدرشناسی زینت رفتار انسانی است، مروت و خوش‌انصافی هم زینت جان ما است.

از امام صادق(ع) سؤال کردند «وَ قِيلَ لَهُ مَا اَلْمُرُوَّةُ فَقَالَ ع لاَ يَرَاكَ اَللَّهُ حَيْثُ نَهَاكَ وَ لاَ يَفْقِدُكَ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكَ. مروت چيست؟ امام عليه السلام فرمود: اين است كه خدا تو را در آنجا كه بازداشته‌ات، نبيند و از آنجا كه امر نموده، تو را غايب نبيند.» جا به معنای فیزیک تنها نیست بلکه موقعیت است. موقعیت کنشی و برخوردی. گاهی حالتی به خودمان می‌گیریم که گرد غم در فضا می‌پاشیم و دیگران را ناشاد می‌کنیم می‌توانیم در آن موقعیت نباشیم. شجاعت ترک موقعیتی که موجب گناه می‌شود مروت و خوش‌انصافی است.

دوستی‌هایتان را حفظ کنید

امام علی(ع) فرمود: هیچ زینتی ارزشمندتر از فتوت نیست. بالاترین مروت این است که دوستی‌هایتان را حفظ کنید و زود دوستی را قطع نکنید. از زمان جاهلیت حِلف‌ُالفُضول یا سوگندنامه جوانمردی وجود داشت. فضول به معنی فضلها است و رسول خدا(ص) هم بعد از اسلام چون پیمان‌نامه خوبی بود همچنان از آن استفاده می‌کردند. این موضوع را ما در زیست حضرت زهرا(س) هم می‌بینیم که گروهی از زنان جمع می‌شدند و فعالیت اجتماعی داشتند. همین گروه‌های جهادی هم مصداق حلف‌الفضول است. در این زمینه اگر کاری هم نتوانیم انجام دهیم همدلی کنیم. کتاب «همنام گل‌های بهاری» رفتار و سلوک پیغمبر(ص) را بیان کرده است و توصیه می‌کنم آن را بخوانید. در آن کتاب آمده که ایشان وقتی کسی دلش گرفته بود دستانش را می‌گرفت و چشم در چشمش با او همدلی می‌کرد. بعضی وقتها ما شیوه‌های آرام کردن دلها را بلد نیستیم.

امام علی(ع) فرمود: أحسَنُ المُروءَةِ حِفظُ الوُدِّ ؛ بهترين جوان‌مردى، نگهداشت دوستى است. مقابل هم قرار نگیریم و به هم نپریم و با هم دعوا نکنیم. در خانه آقا می‌گوید مگر من چه گفتم، خانم هم می‌گوید مگر من چه گفتم. این نشان‌دهنده این است که ما فهم درست از هم نداریم و روابط هم را خوب درک نمی‌کنیم.

انسان جهانی دارای جذر و مد دارد. گاهی اوقات نمی‌دانیم فرزند ما در چه حالتی به سر می‌برد. یادگیری اینکه چگونه با هم صحبت کنیم مهم است. مسائل مختلف روی روابط ما تأثیر می‌گذارد. همیشه به خودمان بگوییم رفتار فرد ممکن است نتیجه یک موضوعی باشد که ما از آن خبر نداریم. ناراحتی فرزند را بپذیرید و با او همراهی کنید. امروز پرخاشگری در ما هست اما می‌شود مدیریت رفتار کرد. سعی کنید خوبی‌های آدم‌ها را بزرگتر از بدی‌ها ببینید.

امام حسین(ع) در منزل شراف به حر برخورد کرد زهير به او پیشنهاد کرد با آنها بجنگیم اما امام فرمود ما آغازگر جنگ نخواهیم بود. به آنها آب بدهید و اسب‌هایشان را سیراب کنید. همین کار امام 32 نفر را تغییر داد.

 ما آغازگر جنگ نخواهیم بود

روز عاشورا صبح زود امام دستور داد خندق حفر کردند و در آن خارهای کربلا را ریختند. وقتی آن را روشن کردند یک نفر غرق در سلاح به امام رسید و گفت: حسین پیش از آنکه به جهنم برسی برای خودت جهنم آماده کردی؟ امام فرمود صدایش آشناست پرسید شمر نیست؟ یک نفر گفت بله شمر است. مسلم بن عوسجه اسدی به امام گفت اجازه دهید او را هدف قرار دهم حضرت فرمود ما آغازگر جنگ نخواهیم بود.

امام سجاد(ع) می‌فرماید خدایا به من کمک کن اگر کسی به من خوبی کرد آن را مطرح کنم و بدی‌ها را پنهان کنم؛ این برعکس ما است که خوبی‌ها را پنهان می‌کنیم و بدی‌ها را آشکار.

خدمات را ناديده نگرفتن مروت است. خوش‌انصاف باشد و در خانه از کسی که زحمت کشیده تشکر کنید، گل ببرید. بعضی از بانوان را ديدم همسرشان معلول یا قطع نخاع هستند از او پرستاری می‌کنند؛ چقدر انسانهای بزرگی هستند. خیر رساندن به دیگران مروت است. شرط انصاف این است که اگر خوبی به ما می‌شود آن را فراموش نکنیم.