به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی کوثر قزوین، کرسی علمی ترویجی «مدل قرآنی مؤلفههای زمینهساز پوشش اسلامی بانوان در جامعه» با ارائه حجتالاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجتپور، دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و استاد ناقد؛ حجتالاسلام والمسلمین سعید داودی، استادیار این پژوهشگاه برگزار شد.
در ابتدا، حجتالاسلام بهجتپور به تبیین دیدگاه خود پرداخت که متن سخنان وی در ادامه میآید:
مسئله پوشش اسلامی جزء مسائل ساده قلمداد نمیشود و معادله ما در پوشش اسلامی ساده نیست. حکم حجاب در آیه 59 سوره احزاب وقتی که 5 سال از حضور پیامبر اکرم در مدینه گذشته بود نازل شد. خداوند در این آیه به پیامبر اکرم(ص) فرمود: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا» حجاب برای زن موجب شناختهشدن ایشان به ایمان بود.
مقاومت در برابر پوشش اسلامی؛ نتیجه عدم فرهنگسازی
در آیات قرآن کریم بعد از رسالت پیامبر اکرم(ص) حدود 19سال برای پوشش اسلامی زمینهسازی و ارزشهایی در جامعه دینی به عنوان هنجار تثبیت شد تا پوشش اسلامی مورد پذیرش قرار گیرد. برای نهادینهکردن این ارزشها نیازمند به دستگاه تعلیم و تربیت هستیم که حوزههای علمیه وظیفه کانونیاش این مسئله است. اگر امروز در قبال پوشش اسلامی مقاومت وجود دارد به این دلیل است که فرهنگسازی نشده است.
۱۸ دسته از آیات قرآن زمینههای حجاب زنان جامعه را معرفی میکند؛ البته دو نکته مقدماتی بحث این است که اولاً قرآن کریم وقتی مؤمنین را معرفی میکند، درباره وظایف و پاداش و صفات مؤمنین سخن گفته است. دوم اینکه ایمان در نگاه اسلامی مراتب دارد و با ویژگیهایی شناخته میشود و واکنشهایی را در پی دارد. امیرالمؤمنین(ع) ایمان را در هفت مرحله برمیشمارد. ایمان بعد از تسلیم و اسلام آوردن آغاز میشود. لقاء ایمان با تلاوت قرآن شروع میشود. تلاوت و پذیرش آیات اثر خارجی دارد. در اولین دسته از آیات زمینهساز حجاب در آیات دو و سه سوره نمل، مؤمنین کسانی معرفی میشوند که نماز و زکات و یقین به آخرت را قبول دارند.
دومین دسته از آیات در سوره مؤمنون است که در دوره دوم نزول، صفات مؤمنین را برمیشمارد. گام سوم؛ در مدینه با نزول سوره بقره آیه ۷۸ مؤمنین آنقدر رشد کردهاند که محبت خدا را بر همه محبتها ترجيح میدهد و حاضر به ایثار در راه خدا میشود. گام بعد در رشد ایمان در سوره انفال خداوند کسانی را یاد میکند که جانشان آنقدر شفاف شده که با شنیدن آیات ایمان و اعتمادشان به خدا بیشتر میگردد یا در سوره نور آمده که مؤمنین پای کار پیامبر هستند و تا پیامبر اجازه نداده کنار نمینشیند. در سوره حجرات هم نظام برادری را بین مومنین مطرح میکند به طوری که در تصمیمات او شک نمیکنند. در سوره توبه هم مؤمنین را آماده هجرت و جهاد و یاری کردن به یکدیگر معرفی می کند.
پس در سیر نزول مراحل رشد، ایمان را میتوان دید. جامعه به تناسبی که رشد میکند و ظرفیتی که مییابد، میتواند وظایفی را انجام دهد و تکالیفی را متحمل شود. تکالیف منوط به توسعه است. البته برخی معتقدند که انجام وظایف موجب رشد و پیشرفت جامعه میشود. در طول 19 سال قبل از دستور پوشش آیاتی دائما نازل شده و تکالیفی به مؤمنان داده شده است. این جامعه ایمانی زمینهساز بحث پوشش اسلامی است.
آیه ۳۵ سوره احزاب برشی به جامعه ایمانی زده است و ده ویژگی برای آن معرفی کرده که در جامعه دینی نهادینه شده است. «إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا» صفاتی چون اسلام و ایمان و صبر و خشوع و اهل پرداخت صدقه بودن و روزه گرفتن و عفت و اهل ذکر بودن. بین این صفات دهگانه با امر پوشش نسبت وجود دارد.
قرآن شخصیت انسان را به ایمان او میداند
قرآن، زمینهسازی حجاب با بالابردن مراتب ایمان در جامعه و تمرین دادن افراد به انجام وظایفی چون نماز و روزه و زکات و . . ..است. امروز دختر ما بی حجابی را تشخص خود میداند اما قرآن تشخص را در ایمان میداند.
نقد ناقد
در ادامه حجتالاسلام داودی به نقد دیدگاههای وی پرداخت و گفت:
اگر طبق سیر نزول آیات موضوع حجاب را ملاحظه کنیم. قبل از سوره احزاب در سوره اعراف وقتی خداوند داستان حضرت آدم و حوا را مطرح میكند و اينكه وقتی ايشان را در بهشت سكونت داد، نسبت به دشمن بزرگ یعنی شیطان به ایشان اخطار داد. در ادامه آیات به فرزندان آدم سفارش نمود که تقوا را رعایت کنید و مبادا شیطان شما را هم گمراه کند و عورات شما را آشکار سازد. در اینجا هم دستور به پوشش داده شده است. با این بیان که برهنگی خلاف فطرت و پوشش عین فطرت است. سپس در سوره احزاب با طرح مسئله جلباب و بعد در سوره نور که دستور به بستن صحیح روسریها داده شده است، احکام حجاب تکمیل میشود.
اما سؤال این است که الان تکلیف ما چیست؟ آیا ما هم باید صبر کنیم تا این روند نهادینهسازی ارزشهای دینی تثبیت شده بعد برویم سراغ پوشش اسلامی؟ در حالی که ما برخلاف جامعه جاهلی هستیم. ما پشتوانه .۱۴۰۰ سال پیش را داریم. جامعه امروز مثل جامعه مکه و مدینه سابق نیست که همه تازه مسلمان باشند. در حال حاضر که همه احکام بر مسلمانان فعلیت پیدا کرده و هرکسی که مسلمان شده نیز مکلف به انجام همه دستورات است (برخلاف زمان رسول خدا که چون احکام تدریجی نازل شده، مسلمانان نیز به تدریج مکلف به احکام جدید بودند). لذا در شرایط ما، اجراییکردن احکام در جامعه و جامعهسازی، به تشخيص حاکم اسلامی است، از این رو، حاکم اسلامی ممکن است نهادینهکردن حجاب و مقابله با بی حجابی را در اولویت قرار دهد تا از اندلسسازی کشور اسلامی جلوگیری شود.
بیحجابی اسم رمز مبارزه با نظام است
اهمیت حجاب در جامعه امروز ما به قدری زیاد است که دشمنان خارجی روی آن متمرکز شدهاند و زنان و دختران این سرزمین را با شیوههای گوناگون به سمت بیحجابی و سپس برهنگی سوق میدهند. به عبارت دیگر، بیحجابی اسم رمز مبارزه با نظام شده است. آیا ما در جامعهای که اسلام با تمام احکامش در آن اجرا شده و فعلیت یافته و بیش از 43 سال از تشکیل نظام اسلامی میگذرد میتوانیم منتظر بسترسازی برای حجاب باشیم؟
با توجه به اینکه تقدیم و تأخر اولویتها در احکام باید به دست حاکم اسلامی باشد، آیا امروز برخورد با روزهخوری واجبتر است یا بیحجابی؟ امروز که زنان با آرایش و خودنمایی و تبرج وارد جامعه میشوند صرف بیحجابی نیست و ایمان مردان و زنان دیگر را نشانه گرفتهاند. آیا نباید اهم فالاهم کرد و با بی حجابی برخورد کرد؟ امروز در مسئله پوشش، بیحجابی ریشههای نظام اسلامی را هدف گرفته است. آیا امروز که سالها از سابقه حکمرانی نظام اسلامی میگذرد، باز باید با بدحجابها مماشات کرد؟ باید ریشه بدحجابی را شناسایی کرد و متناسب با آن دست به اقدام و عمل زد. بی حجابیها ریشه در بینش و گرایش و کنش دارد. برخی از جهت اعتقادی ضعیف هستند. برخی از روشنفکران حکم حجاب را ارشادی میدانند نه تشریعی. در این بخش باید معرفتافزایی کرد.
برخورد با اخلالگران امنیت کشور
برخی اعتقاد دارند اما سبک زندگیشان طوری است که او را به دیدهشدن و نمایشدادن کشانده است. قرآن میفرماید مردم را با حکمت و موعظه و جدال احسن باید دعوت به دین کرد. گرایشیها را با موعظه کردن باید اصلاح کرد اما گاهی افراد از جهت کنشگری مشکل دارند مثلا به قصد اعتراض، کاری میکنند. باید سخن و اعتراض آنها را شنید و پاسخ مناسب داد. امروز نسلی شکل گرفته به نام نسل زد که هدفش فقط مخالفتکردن است باید حرف اینها را شنید. اما گاهی این کنش افراد جنبه امنیتی پیدا میکند. قرآن هم در مقابل منافقین سریع برخورد کرده است و باید با کسانی که علیه امنیت کشور یا داخل کشور شبکهای عمل میکنند یا با خارج از کشور ارتباط دارند، برخورد شود.
جامعه زنان گاهی از دستگاهها مطالبهگری میکنند و با بگیر و ببند میخواهند مشکل را حل کنند. این اشتباه است. وقتی رهبری با موافقت و الفت با افراد رفتار میکند این مبنا دارد و باید قبل از مطالبه تبیین کرد.
لزوم تعلیم و تربیت نسل جوان
در ادامه حجتالاسلام بهجتپور در سخنان مجدد به توضیحاتی درباره نقد ارائهشده پرداخت که به شرح زیر است:
باورمندکردن، مسیری دارد که باید محقق شود. نسل جوان امروز که از فرهنگ اسلامی خبر ندارد برای هماهنگشدن با جامعه باید تعلیم و تربیت شود. در غیر این صورت شکاف نسلی در مسئله تربیت حاصل میشود. ضمن اینکه لزومی به این نیست که ۲۳ نزول برای جوان امروز و تربیت او طی شود، میشود با طی زمان کوتاهی این اتفاق بیافتد. جامعه جاهلی جامعه به شدت متعصبی بود اما جامعه ما اینگونه نیست.
تغییر براساس ظرفیتها اتفاق میافتد لذا در تربیت اول باید زیرسازی شود. مراد ما توجه به فرآیند است آنگونه که سیره پیامبر اکرم(ص) بوده است. مراد ما از این زمینهسازی، طولانیکردن فرآیند نیست، بلکه چیدمان منظم براساس الگوی قرآنی است. نقشه همان نقشه است، اما توان و ظرفیتها متفاوت است.
قرآن چرا تکرار میکند؟ در آیات ابتدایی نزول قرآن که خالقیت و ربوبیت را مفصل میگوید در سورههای بعد با اشاره به یک یا دو آیه همان را تکرار میکند تا مسیر گم نشود. در خصوص سوره اعراف که استاد داودی فرمودند؛ باید گفت این آیه در زمینه برهنگی است ولی بحث ما پوشش اسلامی است. یعنی سخن در جایی است که پوششی وجود دارد اما اسلامی نیست، نه برهنگی؛ بنابراین آن آیات در سیر نزول حجاب در نظر گرفته نشده است.
مدیر سابق حوزه خواهران در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه فرمودید حکم حجاب اولین بار برای همسران و دختران پیامبر اکرم(ص) بوده و خود پیامبر مخاطب حکم قرار گرفته است، آیا مسئولیت برای مردان جامعه ایجاد نمیکند؟ گفت: بله مخاطب بحث پوشش زن، خانواده مؤمنین است و اینکه آنها باید زمینهسازی و مطالبهگری کنند. بخشی از اتفاقات امروز به خاطر ناکارآمدی و ناتوانی مرد در تامین زندگی است که زبانش بسته میشود و قدرت راهبری خانواده را از دست میدهد و از طرفی خصلت صبر و توان گذار از اضطرار اقتصادی را هم ندارد.
وی همچنین در مورد رابطه غیرت با حجاب، گفت: بنده با رابطه حجاب و غیرت موافق نیستم. رابطه غیرت با عفاف و پاکدامنی است. مرد پاکدامن غیور است. پس رابطه بین حجاب و غیرت نیست یعنی هرجا بیحجابی باشد لازمهاش بیغیرتی نیست. برخی از غیرمحجبهها به شدت غیرتمند هستند. در دنیا زنان بیحجابی هستند که عفیف هستند. غیرت با عفت در روابط جنسی مطرح است نه حجاب.
بزرگترین مشکل ما در مسئله حجاب عدم تکریم بانوان محجبه است. بار عفاف را روی حجاب نیندازید. وقتی زن حجاب را انتخاب میکند خود را پاکدامن معرفی میکند. بالاترین اشتباه ما در مسئله حجاب جامعه پر رنگ نکردن زنان با حجاب در جامعه است.
وی در پاسخ به این پرسش که تا وقتی این وضع گرانی و اختلاس داریم؛ تا وقتی بازار پوشاک مشکل دارد؛ وقتی مردم نسبت به مباحث قرآنی پذیرش ندارند و مجلس و دولت پاسخگوی نیازها و دغدغه مردم نیستند از من طلبه چه کاری برمیآید؟ گفت: حوزه سکوت نکند. شما نمیتوانید منتظر دولت بمانید. شما باید ضد فساد باشید. امام فرمود کسی که طعم فقر را نچشیده باشد تا آخر با ما نیست. ما در کنار رهبری هستیم که بر سر فساد فریاد میزند. پس راهش ایستادن در کنار رهبری است. شما باید مردم را ترغیب کنید به سادهزیستی تا وقتی مردم دچار حرامخواری نشدند و دچار ختم قلب نشدند موعظههای قرآنی را برایشان بخوانید. ورود مباحث شما اگر درست باشد خروجی آن هم درست خواهد بود.
همچنین حجتالاسلام داودی در سخنان مجددی گفت: نظام اسلامی با طاغوت سیاسی برخورد کرد اما با طاغوت فرهنگی و اقتصادی برخورد نکرد. در قرآن قصه فرعون در کنار هامان و قارون مطرح شده است. قارون نماد فساد اقتصادی جامعه و هامان نماد طاغوت فرهنگی و به تعبیر رهبری شارلاتانیزم مطبوعاتی و جنگ رسانهای است. حوزه باید در امر مبارزه با فساد همچون دانشگاه پای کار بیاید.
انتهای پیام