قرار نبود و نیست که دریافت رتبه هدف مسابقات شود

در ادامه سلسله‌گفت‌وگوها پیرامون بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای مسابقات قرآن، تصمیم گرفتیم تا با حیدر کسمایی، مدرس قرآن و داور بخش تجوید چهل و پنجمین دوره مسابقات سراسری قرآن به گفت‌وگو بنشینیم. وی در ابتدا بیان کرد: وضعیت قرآنی کشور ما به نحوی رقم خورده که مسابقه در آن حرف اول را می‌زند و به نوعی با یک رویه مسابقه‌محور مواجه هستیم. اما در مصر یا کشورهای دیگر اینگونه نیست که قاریان از طریق مسابقه رشد کنند و به جامعه معرفی شوند. قاریان قرآن مصری در مسابقه رشد نمی‌کنند و به این معنا که ما مسابقه داریم، مسابقه ندارند بلکه آنها کرسی‌های تلاوت دارند؛ یعنی در مجالس ختم، در مساجد به هنگام اذان و در شب‌های ماه مبارک رمضان به تلاوت می‌پردازند. با این حال، پله ارتقای قاری ایرانی مسابقات است.

کسمایی افزود: مسابقات دارای مزایا و معایبی است. از جمله معایب مسابقات اینکه این رویداد تبدیل به هدف شده است، اما قرار نبوده و نیست که مسابقات هدف باشد، بلکه قرار است مسابقات وسیله‌ای برای ارتقای قاریان، نخبه‌پروری و قهرمان‌سازی باشد تا مردم هم به طرف قرآن بیایند؛ یعنی قرآن بخوانند، قرآن یاد بگیرند، در قرآن تدبر کنند و در نهایت بتوانند به آموزه‌های قرآن جامه عمل بپوشانند. پس یکی از آسیب‌ها همین است که مسابقات تبدیل به هدف شده است.

این مدرس قرآن تصریح کرد: درباره مزایای مسابقات نیز باید گفت که مسابقه سبب شده تا قاریان در زمینه‌های مختلف از جمله تجوید و ... رشد خوبی داشته باشند و حتی از مصری‌ها هم بهتر شده‌اند. بنابراین مسابقات دارای آسیب‌ها و خوبی‌هایی است، اما در کل باید این جریان در کشور وجود داشته باشد. به بیان دیگر، مسابقات رکن رکینی است، اما در کنارش باید به امور دیگر هم التفات داشت. در کشور ما چندین مسابقه برگزار می‌شود و برای همه اینها نیز هزینه‌های بسیاری صرف می‌شود. آیا به همین میزان برای مفاهیم و اموری که مردم را با قرآن آشنا کند و آنها را به تدبر در قرآن وادارد هم برنامه‌ای داریم؟ آیا تا این حد برای این برنامه‌ها نیز هزینه می‌شود؟

هزینه برخی مسابقات به آموزش اختصاص یابد

کسمایی گفت: برای حل شدن این مشکل می‌توان از برخی مسابقه‌ها کاست و هزینه برگزاری آنها را به آموزش اختصاص داد. مسابقات جوایز خوبی دارد و برخی به دنبال این جوایز می‌آیند که البته این جوایز نیز برای کسانی است که رتبه‌های برتر را کسب کنند و افرادی که به توفیق چندانی دست پیدا نمی‌کنند در نهایت سرخورده می‌شوند. یکی از راه‌ها برای حل این مشکل هم این است که هدایا و مزایا در اختیار تعداد بیشتری از متسابقان قرار گیرد و به خصوص باید به نوجوان‌ها و جوان‌ها توجه بیشتری کرد و تسهیلات بیشتری را در اختیارشان قرار داد.

این مدرس قرآن بیان کرد: سال‌ها قبل مسابقاتی برگزار کردیم و در آن، به تعداد بیشتری از نوجوانان جایزه دادیم. به خاطر دارم که یکبار در حرم حضرت معصومه (س) نیز توسط معهد القرآن الکریم مسابقه‌ای برگزار کردیم و گفتیم خانم‌ها در مسابقه شرکت کنند. محوریت مسابقه نیز حفظ سوره یاسین بود. سپس گفتیم به سی تا چهل نفر جایزه می‌دهیم و بعد این را هم اضافه کردیم که کسانی که نمره حسن حفظشان صد شود، جایزه دیگری دریافت می‌کنند؛ یعنی اینطور نیست که فقط برخی افراد جایزه بگیرند. در آن زمان بیش از پانصد نفر در مسابقه شرکت کردند؛ زیرا وسعت جوایز بیشتر بود و این هم یکی از راه‌ها برای حل مشکل است.

وی تصریح کرد: نباید فراموش کنیم که مسابقه قرآن وسیله است و یک مقدار از توجه به این نکته دوره شده‌ایم. البته الآن وحدت رویه‌ای صورت گرفته اما هنوز هم کار زیادی باقی مانده است. یکی از مشکلات ما این است که در مسابقات بودجه‌ها اندک و زمان محدود است. البته مسابقات این دوره از حیث زمانی بسیار خوب بود؛ یعنی روزی شش تا هفت ساعت داوری انجام می‌شد. مدتی قبل در کمیته فنی تصویب کردیم که داوران بیش از شش ساعت داوری نکنند. پس یکی از آسیب‌ها نیز همین بوده که از صبح تا شب مسابقه برگزار می‌شده که موجب می‌شود دقت داوری پایین آید. دلیلش هم این است که بودجه کافی وجود ندارد و مسئولان می‌خواهند سریع‌تر کار را به اتمام برسانند.

کسمایی گفت: در مجموع سطح مسابقات افزایش خوبی داشته است، اما جای خالی بعضی از مسابقات هم احساس می‌شود. مثلاً پیشتر سازمان تبلیغات اسلامی مسابقاتی را برگزار می‌کرد یا برخی وزارتخانه‌ها مسابقاتی برگزار می‌کردند که اینها به دلیل عدم بودجه کافی تعطیل شده اند.

این مدرس قرآن در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان برای عموم مردم هم مسابقاتی برگزار کرد؟ گفت: مثالی که درباره مسابقه حفظ سوره یاسین زدم دقیقاً به همین پرسش پاسخ می‌دهد؛ یعنی باید یکسری مسابقات داشته باشیم که عمومی‌تر باشند.

مخاطبان عام را از دست داده‌ایم

کسمایی بیان کرد: در گفت‌وگویی که چند ماه قبل با شما پیرامون جلسات قرآن داشتیم به این نکته اشاره کردم که از جلسات سنتی که در آن افراد حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای شرکت می‌کردند دور شده‌ایم؛ یعنی مخاطبان عام را از دست داده‌ایم در حالی که جلسات سنتی که در آن مخاطبان عام حاضر می‌شدند و به مفاهیم و ... پرداخته می‌شد، بسیار ارزشمند بودند.

این مدرس قرآن گفت: به خاطر دارم که در دوران نوجوانی وقتی به جلسات سنتی می‌رفتیم شرایط به نحوی بود که همه می‌خواندند و دیگر اینکه یک روحانی هم می‌آمد و چند مسئله فقهی می‌گفت و تفسیری از قرآن ارائه می‌داد که بسیار مفید بود و خوب است که اینها مجدداً احیا شوند. در نهایت و در مقام جمع‌بندی باید بگویم که لازم است آسیب‌شناسی بهتری در زمینه مسابقات صورت گیرد. مسابقات قرار بود وسیله باشد اما تبدیل به هدف شد و باید برگردیم و ببینیم چرا اینگونه شده است؟

گفت‌وگو از مرتضی اوحدی