بررسی نسبت مکتب تفکیک و انکار عقل ذاتی انسان در فصلنامه «قبسات»
صد و پنجمین شماره از فصلنامه «قبسات» به صاحب‌امتیازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد.
به گزارش ایکنا، صد و پنجمین شماره از فصلنامه «قبسات» به صاحب‌امتیازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «مکتب تفکیک و انکار عقل ذاتی انسان»، «وجود تکوینی و اعتباری دین از دیدگاه استاد جوادی آملی»، «خدا در الهیات طبیعی معاصر مقایسه خداباوری کلاسیک و خداباوری شخص‌وار»، «تحلیل انتقادی ایمان سرسختانه (ایمان‌گرایی به خوانش لوئیس)»، «بررسی و تبیین بنیان‌های وجودی، معرفتی و روشیِ عقلانیت پیشرفت (توسعه تعالی‌بخش)»، «کلام فلسفی؛ چیستی، مطلوبیت و ضرورت»، «نقش عقل و نقل در معرفت دینی از منظر شیخ صدوق و شیخ مفید».
در چکیده مقاله «مکتب تفکیک و انکار عقل ذاتی انسان» می‌خوانیم: «وجود عقل در ذات و سرشت انسان و بالندگی آن با رشد و نمو حیات انسانی مورد پذیرش همه متألهان است که انسان در پرتو آن به شناخت خدا، پیامبران و آموزه‌های دینی نایل میآید؛ لکن بیشتر تفکیکیان منکر عقل باطنی و متصل انسان شده و به جای آن، به عقل منفصل و بیرونی معتقد شدند که حقیقت آن نور خارجی اعطایی خداست. نویسنده با روش توصیفی و انتقادی نظریه تفکیکیان و ادله عقلی مدعایشان را طرح و به نقد آن می‌پردازد و روشن می‌شود که نظریه آنان هم در مقام تصور با ابهامات عقلی مواجه است و هم ادلهشان قابل جرح بوده و ادله عقلی و نقلی بر خلاف آن تأکید دارند.»
در طلیعه مقاله «وجود تکوینی و اعتباری دین از دیدگاه استاد جوادی آملی» آمده است: «مسئله دین همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و درباره آن مطالب فراوانی مطرح شده است؛ از طرفی آموزه‌های دین غالباً به شکل الفاظ اعتباری در دسترس بشر قرار دارد. بر این اساس گذشتگان غالباً دین را به عنوان امری اعتباری معرفی کرده‌اند. در این میان استاد جوادی آملی متفطن این معنا شده‌اند که امر اعتباری صرف نمی‌تواند مانند دین منشأ آثار فراوان باشد. دین مسبوق و ملحوق به امور تکوینی فراوانی است. برخی از این پشتوانههای تکوینی عبارتند از: انطباق با نظام تکوینی جهان و مراحل وجودی انسان؛ انطباق احکام دین با مصالح و مفاسد واقعی امور؛ آثار تکوینی التزام و عدم التزام به دین در روح انسان و در زندگی دنیوی و تجسم آن‌ها در زندگی اخروی. استاد پس از تفکیک دین از امور اعتباری محض، مطلب جدیدتری را ارائه می‌کنند و آن اینکه وجود اعتباری دین، نهتنها اعتبار محض نیست، بلکه خود، قسمی از اقسام وجود حقیقی است و تقسیم وجود به حقیقی و اعتباری یک تقسیم فلسفی از جنس تقسیمات وجود است. مقاله حاضر ضمن شرح نظرات استاد در این دو زمینه با بیان چند مطلب انتقادی، به این نتیجه می‌رسد که ابعاد و لوازم نظریه حقیقی دانستن وجود اعتباری دین چندان روشن نیست.»
در چکیده مقاله «خدا در الهیات طبیعی معاصر مقایسه خداباوری کلاسیک و خداباوری شخص‌وار» آمده است: «یکی از محورهای اصلی فلسفه دین، بحث از مفهوم خداست. تلقّی‌های متنوعی درباره خدا وجود دارد که خداباوری توحیدی یکی از آنهاست. درون دیدگاه خداباورانه، دست‌کم دو تصویر کلان از خدا ارائه شده است: یک، خداباوری کلاسیک؛ دو، خداباوری شخص‌وار. خداباوری کلاسیک دیدگاه رسمی ادیان ابراهیمی بوده، توسط متفکران برجسته‌ای مانند ابن سینا، آکوئیناس و مایمنیدز، طرح و از آن حمایت شده است. اما به ویژه در دهه‌های اخیر، تصویر دیگری از خدا در میان خداباوران ارائه شده که در این نوشته از آن با عنوان خداباوری شخص‌وار یاد می‌شود. کلیت این دیدگاه مورد حمایت شماری از برجسته‌ترین فیلسوفان خداباور معاصر از جمله پلنتینگا، سوئین‌برن و کریگ است. نزاع اصلی میان این دو تصویر در تغییرپذیر یا تغییرناپذیردانستن خداست که پای صفات دیگری مانند بساطت را پیش می‌کشد. توجه به این تمایز می‌تواند زمینه تطبیق خداباوری مورد نظر حکمای مسلمان را با جریان اصلی خداباوری معاصر در مسئله مفهوم خدا فراهم نماید. در این مقاله دو تلقّی کلاسیک و شخص‌وار از خداباوری طرح شده و تمایزی که در برخی مباحث فلسفه دین بر این تفکیک بار می‌شود، تشریح می‌گردد.»
انتهای پیام
