به گزارش ایکنا، امام رضا(ع) نیز چون سایر ائمه اطهار(علیهمالسلام) در حیات علمی، سیاسی و دینی خود دارای فضایل بسیاری بوده است که تاکنون میتواند راهنمایی برای زندگی علمی، سیاسی و همچنین حیات مذهبی افراد باشد.
از جمله مهمترین ویژگیهای خاص امام هشتم که منشأ خیر بسیاری است، وضعیت خاص زندگی و دوران ویژه این امام معصوم است. ایشان در دورهای به سر میبرد که جهان اسلام پر از مناقشات فکری بوده و مردم شاهد ظهور فرقههای فکری و عقیدتی گوناگون بودند امری که در کنار پیشرفت مباحث فکری موجب سردرگمی و آشفتگی فکری مردم عامه نیز شده بود.
بنیعباس نیز به منظور تحکیم پایههای حکومت خود به این مناقشات دامن میزدند. مأمون عباسی که تلاش داشت مسئله مشروعیت حکومت خود و خاندان خویش در برابر ادعای غصب خلافت از اهل بیت را حل کند، از سویی نیز به دنبال اقتباس علوم و دانشهای مختلف از سایر تمدنها بود، مجالسی را برای مناظره و مباحثه میان صاحبان عقاید مختلف ترتیب میداد. روایت حضور امام رضا(ع) در یکی از مناظرات میتواند مبنایی برای تدوین راهنمایی برای گفتوگوی صحیح دانست که منجر به نتیجه علمی درست و مفید خواهد شد؛ مبنایی که رعایت آن میتواند گفتوگو را از تبدیل به جدال و ابزاری برای درگیری و اختلاف بیشتر به عاملی برای حل اختلافات و روشن شدن حقیقت بدل سازد.
پایگاه اطلاعرسانی آستان مقدس حسینی، داستان یکی از مهمترین مناظرات امام رضا(ع) که میتوان از آن راهنمایی برای اصول گفتوگو را آموخت، ذکر کرده است که بر مبنای آن امام رضا(ع) در مجلس مأمون با علمایی از مذاهب مسیحی، یهودی، زرتشتی و صائبی مناظره کرده است.
شیخ صدوق این مناظره را در کتاب «توحید» و همچنین «عیون اخبار رضا» آورده است. آنگونه که شیخ صدوق روایت میکند، امام رضا(ع) در این مناظره با جاثلیق دانشمند مسیحی مباحثی درباره نبوت حضرت عیسی، رسالت پیامبر اسلام(ص) و ذکر آن در انجیل و همچنین موضوع توحید و الوهیت مسیح را مطرح کرد و طرفین اشکالاتی را مطرح و به اشکالات هم پاسخ دادند.
در نهایت دانشمند مسیحی تسلیم استدلال امام رضا(ع) شد با این حال امام(ع) او را وادار به اعتراف به شکست خود نکرد.
در این مباحثه ابتدا جاثلیق اعتراض کرد که مباحثه با امام(ع) ممکن نیست چرا که امام به کتابی (منظور قرآن) استناد میکند که او آن را قبول ندارد با این حال امام رضا(ع) به او گفت که با استناد به کتاب مورد اعتقاد او یعنی انجیل استدلال میکند و سپس با ارائه عبارتهایی از انجیل و تورات نشان داد که نبوت پیامبر(ص) در انجیل ذکر شده و حضرت عیسی(ع) آمدن پیامبری بعد از خود را بشارت داده است.
از سویی در برابر استدلال جاثلیق مبنی بر خدا بودن حضرت مسیح به دلیل زنده کردن مردگان، امام رضا با استناد به انجیل و تورات، این جواب را مطرح کرد که پیامبران دیگری مانند حزقیل نبی و یسع نیز مردگان را زنده کرده و کور مادرزاد را شفا میدادند با این حال ادعا نشده است که آنها نیز خدا بودهاند.
از سویی حضرت عیسی(ع) خود نماز میخوانده و روزه میگرفته است و اگر او خدا بود، چنین اعمالی لغو و بیهوده است، امری که به دور از ساحت حضرت عیسی(ع) است.
با این حال جاثلیق اگرچه علم امام رضا(ع) را ستود و ایشان را در بین علمای مسلمان بینظیر توصیف کرد اما از قبول نتیجه حاصل شده از استدلال امام رضا، سرباز زد.
در اینجا میتوان نکاتی مهم از آداب گفتوگو و مناظره با الهام از شیوه مناظره حضرت امام رضا دریافت. نکاتی که میتواند مبنایی برای ارائه یک راهنمای گفتوگو باشد. نخستین نکته احترام به عقاید طرف مقابل و گفتوگو در چارچوب مشترک است.
امام رضا (ع) به دلیل آنکه جاثلیق حقانیت قرآن را قبول نداشت، از مناظره با او خودداری نکرد، بلکه با استناد به منبع مورد قبول وی یعنی انجیل، به سود نظر خود استدلال کرد.
نکته دوم لزوم اطلاع کافی از اندیشه طرف مناظره است. امام رضا در این مناظره نشان داد که به خوبی از اندیشه مسیحیان درباره الوهیت مسیح و نبوت حضرت محمد(ص) و استدلالها آنها در این زمینه آگاه است، اگرچه امام به هیچ عنوان با این مطالب شرکآمیز موافقتی نداشت با این حال و با مبنا قرار دادن آگاهی خود، استدلالی را در رد اندیشه آنان مطرح کرد.
از سویی نکته دیگر را میتوان لزوم اتخاذ روش ملایم و همراه با تساهل در قبال عقاید دیگران دانست. لذا برای مطرح کردن استدلال باید از اصولی بهره برد که بدون هیچ تحمیلی از سوی فرد مقابل پذیرفته شده است، این اصول میتواند مقدمات مورد قبول طرف مقابل یا ضروریات عقلی باشد.
همچنین امام رضا(ع) با وجود جایگاه والای خویش و یقین او به حقانیت اسلام، از این موضوع برآشفته نشد که جاثلیق در ابتدا به صراحت منکر حقانیت قرآن شد و حتی در ادامه نیز از قبول نتیجه استدلال امام رضا(ع) در اثبات نبوت پیامبر(ص) و رد الوهیت مسیح، خودداری کرد. با این حال امام(ع) او را وادار به پذیرش نتیجه نکرد و با زبانی خشن یا تهدیدآمیز با او سخن نگفت.
راوی حدیث ذکر کرده است که جاثلیق در برخی از بخشها پاسخی برای استدلال امام رضا(ع) ندارد و سکوت میکند از جمله در جایی که امام رضا (ع) این اشکال را مطرح میکند که اگر مسیح خدا بود، به درگاه چه کسی نماز میخواند و برای چه کسی روزه میگرفت، اما جاثلیق پاسخی ندارد و سکوت میکند.
همچنین زمانی که امام(ع) با استفاده از انجیل، شاهدی بر نبوت پیامبر اسلام(ص) و بشر بودن عیسی(ع) ذکر میکند، جاثلیق از او اجازه میخواهد که به این پرسش پاسخ ندهد. امام رضا(ع) در اینجا از ضعف جاثلیق برای تحقیر او یا تخطئه وی استفاده نمیکند بلکه استدلال خود را ادامه میدهد.
این مبانی گفتوگو و مناظره با الهام از روش امام رضا(ع) راهنمای بسیار ارزشمندی را فراهم میکند که در تمام شرایط میتوان از آن بهره برد.
در شرایط کنونی نیز که افزایش آگاهی و گسترش شبکههای اجتماعی سبب مطرح شدن مسائل جدلآفرین در بین گستره وسیعی از افراد در جوامع مختلف شده است، استفاده از این راهنما میتواند در روشن شدن حقیقت و جلوگیری از تبدیل اختلافات به عاملی برای نفرتپراکنی و دشمنی میان گروههای مختلف نقش مهمی داشته باشد؛ امری که بیش از پیش نیازمند آن هستیم.
انتهای پیام