تفکر سهروردی تلفیقی از عرفان و عقل است

حجت‌الاسلام مهدی صفایی، معاون نهاد رهبری در دانشگاه بوعلی سینای همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان با اشاره به نقش شیخ سهروردی از علمای اشراق و بررسی اندیشه‌های او اظهار کرد: سهروردی اواسط قرن ششم متولد شد؛ شیخ اشراق علی‌رغم عمر کوتاه خود، تغییرات عمده‌ای در فلسفه اسلامی ایجاد کرده است.

وی افزود: سهروردی آثار ابن‌سینا را مطالعه کرده و توانسته بود تغییراتی در روند فلسفی آن دوران ایجاد کند. ابن‌سینا کاملاً به تفکر عقلی و استدلالی در فلسفه معتقد است، اما سهروردی با ایجاد تغییراتی در این فلسفه مسائل معنوی را نیز در فلسفه خویش وارد می‌کند و معتقد است همه چیز با استدلال عقلی اثبات نمی‌شود.

صفایی یادآور شد: این تفاوت عمده تفکر سهروردی با تفکرات فلسفی مشاء بود. ابن‌سینا و پیروان او تابع تفکرات ارسطو بودند اما سبک سهروردی شباهت بسیاری به روش افلاطون داشت. سهروردی معتقد بود استدلال‌های عقلی تأییدی بر مطالبی است که بر قلب انسان اشراق شده است.

وی ادامه داد: شیخ شهید در تاریخ به‌عنوان فیلسوف صریح الهجه معروف است، همین ویژگی نیز موجب قتل او شد و پس از بیان نظراتش برخی از ظاهرگرایان او را به کفر متهم کردند و در نهایت ملک ظاهر او را زندانی کرد و پس از طی چند روز که بدون آب و غذا ماند، از دنیا رفت که اگر در بیان نظراتش تقیه می‌کرد و به‌طور صریح افکارش را بیان نمی‌کرد زمینه‌های قتل خود را فراهم نکرده بود.

صفایی با اشاره به اینکه سهروردی یک روش کاملاً اشراقی را در بیان حقایق به‌کار می‌برد، افزود: او بر این باور بود انسان برای رسیدن به حقیقت، باید تابع الهامات قلبی صحیح باشد؛ به عبارتی حقایق فلسفی باید به قلب انسان اشراق شود و از عالم معنا حقایقی بر قلب انسان نازل شود و انسان نیز آن را بپذیرد.

وی ادامه داد: سهروردی دیدگاه افلاطون را با قالبی ایرانی ـ اسلامی در عرفان مطرح کرد؛ به عبارتی می‌توان گفت تفکر سهروردی تلفیقی از عرفان و عقل است که پس از طی سه قرن الهام بخش ملاصدرا در تدوین حکمت متعالیه می‌شود.

معاون نهاد رهبری دانشگاه بوعلی سینای همدان با تأکید بر اینکه تفکرات سهروردی را بسیاری از بزرگان شیعه مطالعه کرده‌اند، افزود: تفکرات سهروردی انقلابی را در ایران ایجاد کرده است. به‌عنوان نمونه تا زمان سهروردی فیلسوف‌هایی همچون ابن‌سینا قائل به عالم برزخ نبودند و عالم را منحصر در امور مادی و مجرد(غیرمادی) می‌دانستند و به همین دلیل به معاد جسمانی نیز اعتقادی نداشتند، چراکه براساس مبانی عقلی مشائین تحقق معاد جسمانی ممکن نبود؛ اما سهروردی به عالم برزخ و واسطه بین عالم ماده و عالم عقلی اعتقاد داشت و همین امر باعث توجیه‌پذیر شدن اموری مانند معاد جسمانی و تجسم اعمال می‌شد.

وی یادآور شد: در فلسفه سهروردی نور و ظلمت را می‌بینیم. استفاده او از این اصطلاح چیزی غیر از تقابل نور و ظلمت در ادیان دوگانه‌پرست است. شیخ شهید از اصطلاح نور در امور مجرد مانند فرشتگان استفاده می‌کند و ظلمت را برای امور مادی به‌کار می‌برد.

صفایی اظهار کرد: سهروردی فیلسوفی است که هر کسی تاریخ فلسفه را مطالعه کند چاره‌ای ندارد جز اینکه آثار او را نیز مورد بررسی قرار دهد، چراکه سهروردی آثاری دارد که نشان می‌دهد ایشان قدم‌های بلندی را در این علم برداشته است؛ به‌گونه‌ای که بزرگان ما همچون میرداماد و حتی فیلسوفان معاصر نیز تفکرات او را تمجید کرده‌اند.

وی با بیان اینکه از سهروردی به‌عنوان شیخ شهید یاد می‌شود، افزود: سهروردی در علم الهی دیدگاه‌های خوبی را ارائه می‌کند و کسی نمی‌تواند فهم درستی از فلسفه ملاصدرا داشته باشد مگر اینکه آثار سهروردی را نیز مطالعه کند.

معاون نهاد رهبری در دانشگاه بوعلی سینای همدان تأکید کرد: در میان صاحب‌نظران معاصر نیز امام خمینی(ره) مطالب خوبی دارند که آثار سهروردی را تمجید می‌کند و حتی گاهی در بیانات خود نیز از اصطلاحات ایشان به‌کار می‌برد.