چه کسانی از مصادیق آیات قرآنند

آیت‌الله رضا استادی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، با اشاره به روز‌های پایانی ماه شعبان و آغاز بهار قرآن و همچنین بهار طبیعت، گفت: سال جدید را در حالی آغاز می‌کنیم که با ولادت یگانه منجی عالم بشریت(عج) قرین شد و در ادامه ماه مبارک رمضان و بهار قرآن را در پیش‌رو داریم. گاهی شنیده می‌شود که برخی از مؤمنین هفته و ماه می‌گذرد و رجوعی به قرآن ندارند. این صحیح نیست؛ چراکه اگر نامه‌ای از شخصیتی بزرگ داشته باشیم، حداقل هفته‌ای یک بار آن را باز کرده و نگاهی می‌اندازیم؛ در حالی که قرآن کریم، نامه خداوند است و باید نگاه و توجه ویژه به آن داشت.

تدبّر در آیات قرآن

استاد سطوح عالی حوزه‌ علمیه قم تصریح کرد: برخی از علمای اخلاق گفته‌اند که روزانه صد آیه قرآن بخوانید و در سه آیه آن تدبر کنید تا شامل این جمله نشود که قرائت بی‌تدبر فائده‌ای ندارد. بزرگان از نماز اول وقت، حضور قلب در نماز و قرائت قرآن کریم به این مقامات رسیده‌اند که یکی از آنان، امام راحل بودند.

چه کسانی از مصادیق آیات قرآنند

آیت‌الله استادی در ادامه اظهار کرد: از ویژگی‌های قرآن مجید این است که بر ارزش‌ها تکیه می‌کند، رسمش این نیست که در غیر پیامبران از اشخاص نام ببرد. به قرآن که مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم از افرادی که در زمان رسول خدا(ص) زندگی می‌کردند و مخاطب قرآن بودند و آیات قرآن در مورد آن‌ها نازل شده است، جز در مواردی نام نمی‌برد و مطالب را به طور کلی بیان می‌کند، سرّ این مطلب آن است که قرآن می‌خواهد ارزش‌ها را طوری بیان کند که همه بدانند اگر واجد آن ارزش‌ها شوند از مصادیق آیات خواهند بود، مثلا قرآن کریم ارزش‌هایی مانند توکل، شکر، اخلاص، تواضع، حق پذیری، تسلیم خدا بودن و امثال آن را مکرر بیان می‌کند و همین‌طور زهد و بی‌اعتنا بودن به دنیا و ترجیح دادن معنویات بر مادیات در سر دو راهی‌ها، و به خاطر دنیا دست از معنویات برنداشتن، بلکه به خاطر معنویات از دنیا چشم‌پوشیدن را به عنوان ارزش‌های اخلاقی یاد می‌کند تا همه احساس کنند اگر بخواهند در پیشگاه خدای متعال ارزنده باشند، باید این ارزش‌ها را کسب کنند.

انسان خوشبخت و سعادتمند از منظر قرآن

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: در قرآن کریم اسامی افرادی مثلا در مورد زهدشان آورده شده است، شاید مردم تصور می‌کردند که این ارزش‌ها، ارزش‌هایی است که فقط آن‌ها می‌توانستند تحصیل کنند و آن‌ها ویژگی‌هایی داشتند که توانسته‌اند به این ارزش‌ها برسند و مورد تمجید قرار بگیرند، اما وقتی قرآن اسم افراد را نمی‌آورد بلکه فقط ارزش‌ها را بیان می‌کند شاید منظور این باشد که مردم بدانند هر کسی می‌تواند این ارزش‌ها را کسب کند. اینکه در روایات آمده است قرآن توقف ندارد و تا قیامت جریان دارد (بحارالانوار ۲۳/۷۹) یک معنایش همین است، یعنی قرآن اخلاص را ارزش می‌داند و تمجید می‌کند تا در قیامت هر کسی از اخلاص بیشتری برخوردار باشد مصداق روشن‌تر آیه است، زیرا آن ارزشی را که خدای متعال ارزش دانسته برای خود بیشتر کسب کرده است.

آیات قرآن چهار قسمت است

استاد حوزه‌ علمیه قم بیان کرد: تمام مفاهیم اخلاقی و ارزش‌هایی که خداوند متعال آن‌ها را ارزش دانسته، همین‌طور است و هر کسی بخواهد نزد خدای متعال ارزش داشته باشد باید این ارزش‌ها را کسب کند، کسی که ظاهراً مؤمن و مسلمان باشد، اما دنبال ارزش‌ها نباشد، نباید خودش را سعادتمند و خوشبخت بداند، زیرا خوشبخت کسی است که مفاهیم اخلاقی را برای خودش کسب کند و خودش را مصداق آیات قرآن قرار دهد، اکنون که این مقدمه روشن شد، مفهوم برخی از روایات هم برای ما روشن می‌شود. در تفسیر صافی تألیف مرحوم فیض کاشانی آمده است: عن ابی جعفر(ع) نزل القرآن علی اربعة ارباع، ربع فینا، ربع فی عدوّنا و ربع سنن و امثال و ربع فرائض و احکام؛ امام باقر(ع) می‌فرمایند: آیات قرآن چهار قسم است: یک قسمت درباره اهل‌بیت(ع)، قسمت دیگر درباره دشمنان اهل‌بیت(ع)، سوم درباره سنت‌ها و امثال و قسمت چهار درباره احکام و فرائض.» (بحارالانوار ۸۹/۱۱۴).

خواست پیامبران از بندگان

آیت‌الله استادی آیات مرتبط به ائمه اطهار(ع) را محور سخن قرار داد و افزود: گروهی از آیات در مورد اهل‌بیت(ع) نازل شده است، چون ائمه هدی(ع) دارای تمام ارزش‌هایی که در قرآن مجید به عنوان ارزش ذکر شده، هستند. می‌توانیم بگوییم بخش زیادی از آیات درباره آنان نازل شده است که می‌شود گفت فلان آیه در مورد امام حسین(ع) و فلان آیه در مورد امیرالمؤمنین امام علی(ع) و فلان آیه در مورد اهل‌بیت(ع) است، در بسیاری از موارد معنی‌اش همین است، یعنی قرآن اصل ارزش‌ها و صفات خوبان را بیان کرده بطوری‌که خداوند متعال در آیه ۹۹ سوره نحل می‌فرمایند؛ «إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ»، کسی می‌تواند از فریب شیطان در امان باشد و در مقابل او ایستادگی کند که به هیچ نحو شیطان بر او تسلط نداشته باشد و دربست در اختیار خدا و مخلص باشد، بلکه مُخلَص باشد و ما می‌گوئیم آیات اخلاص در مورد امام حسین(ع) است، چرا؟ چون حضرت اخلاص را در حدّ نهایی داشته است. اگر قرآن مجید «جهاد در راه خدا» را ستایش می‌کند و در آیه ۱۰ سوره مبارکه صفّ می‌فرماید؛ «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَىٰ تِجَارَةٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ»، آیا شما را راهنمایی کنم بر یک تجارتی که موجب نجات شما از عذاب شود، آن تجارت ایمان به خدا و جهاد در راه خدا با مال و جان است؛ و آیات دیگری مانند آن، هیچ مانعی ندارد بگوییم تمام این آیات که از جهاد تمجید می‌کند در مورد امام حسین(ع) است، چون امام(ع) در راه خدا جهادی کرد که از آن جهاد بالاتر تصور نمی‌شد و تصور نمی‌شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه‌ علمیه قم گفت: این که ما حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) را گرامی و بزرگوار می‌دانیم برای این است که در راه حمایت از دین جان خود را داده است، جمله معروفی که بار‌ها همه شنیده‌ایم، یکی از بهترین تابلو‌هایی است که می‌تواند روحیه حضرت عباس(ع) را نشان دهد، می‌تواند «دین شناسی و بصیرت» آن حضرت را به نمایش بگذارد، جمله؛ «والله أن قطعتم یمینی/ إنی اُحامی ابداً عن دینی» است. یعنی شعار حضرت و تابلویی که او ترسیم کرده این است که من از دادن دست، از دادن اعضای بدن از دادن جان ابایی ندارم، چرا؟ چون می‌دانم که حمایت از دین خدا ارزش دارد، آنچه به انبیاء خدا ارزش داده حمایت از دین است، آنچه به رسول‌الله(ص) ارزش داده همین فداکاری در راه دین و اعتلای کلمه دین است. پیامبران الهی از ما خوسته‌اند متدّین باشیم، دین داشته باشیم و برای دینمان ارزش قائل باشیم، دشمن هم در مقابل، فقط دین ما را می‌خواهد یعنی شیطان از ما راضی نمی‌شود، مگر اینکه دین ما را بگیرد.

دشمنان قسم خورده اسلام و هدفشان

وی تصریح کرد: دشمنان قسم خورده اسلام به صورت منسجم یک هدف را دنبال می‌کنند و آن هم ضعیف شدن دین در بین ما است و آنچه دشمن را از پای در می‌آورد، متدّیّن بودن ماست، آنچه اسلام را رواج می‌دهد و اسلام را در سراسر دنیا می‌تواند صادر کند، متدّیّن بودن ما است، اگر متدّیّن باشیم، اگر برای دین ارزش قائل باشیم، اگر طرز فکر ما، شعار و عمل ما این باشد که همه چیز فدای دین، همانطور که حضرت عباس(ع) فرمود، اسلام پیشرفت می‌کند، ما باید از بزرگان دینمان درس بگیریم، شیوه فکر ما، زندگی ما، عمل ما به صورتی باشد که همه چیز را فدای دین کنیم و از همه چیز برای حمایت از دین استفاده کنیم و در سر دو راهی‌ها که قرار می‌گیریم همه همتمان این باشد که دین خدا را یاری کنیم، گرچه در دنیا ضرر و زیان ببینیم.

گفت‌وگو از اکبر پوست‌چیان