مرگ در اندیشه ملاصدرا و مفهومی به نام هجرت از من کاذب

حسن سلمانی، دانش‌آموخته فلسفه اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی، با بیان اینکه ملاصدرا، بنیانگذار مکتب فلسفی حکمت متعالیه است، گفت: این حکمت مهم‌ترین مکتب مهم فلسفی در جهان اسلام است؛ ملاصدرا مرگ را اعراض نفس از بدن و ترک آن می‌داند.

رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه در اندیشه این عالم، مرگ بر دو گونه طبيعی و اخترامی است، در مرگ طبيعـی، نفـس بـر اسـاس سـير طبيعی به فعليت می‌رسد و از بدن جدا می‌شود، اما در مرگ اخترامـی چـون بـدن بـا حادثه‌ای نابود می‌شود، نفس از بدن جدا می‌شود، بیان کرد: ملاصدرا مرگ را نابودی بدن نمی‌داند، بلکه در وقوع مرگ انسان صفات اصلی خود را حفظ می‌کند.

سلمانی ادامه داد: در اندیشه ملاصدرا در حقیقت مرگ امری طبیعی و حتمی است و بر دو نوع مرگ معتقد است؛ مرگ طبیعی و مرگ با حادثه اتفاقی؛ در مرگ طبیعی، نفس در سیر کمالی خود هنگامی که نیازی به بدن نبیند آن را رها می‌کند.

وی افزود: ملاصدرا، بدن را به کشتی و نفس را به بادی که کشتی را حرکت می‌دهد توصیف می‌کند و معتقد است بدون این باد کشتی از حرکت بازخواهد ایستاد و حیات تمام خواهد شد.

دانش‌آموخته فلسفه اسلامی بیان کرد: در دیدگاه ملاصدرا مرگ پایان حرکت تدریجی نفس است و معتقد است با مرگ انسان از امکان فعلیت یافتن خارج شده و بالفعل می‌شود یعنی به فعلیت تبدیل خواهد شد.

سلمانی ادامه داد: ملاصدرا مفهوم مرگ را دست کم از دو منظر می‌نگرد؛ یکی از منظر ارتباط نفس و بدن و دیگری از منظر سیر تدریجی نفس؛ بدون توجه به ارتباط نفس و بدن؛ از منظر اول آدمی در دنیا تنها یک بار می‌میرد و آن هنگامی است که نفس از بدن مادی جدا می‌شود، اما از نظر دوم آدمی هم در این دنیا و هم پس از این دنیا بارها می‌میرد.

وی تصریح کرد: انسان در انتقال از مرحله به مرحله‌ای دیگر هر بار می‌ميرد و سپس زنده می‌شود و اين امور سلسله‌وار ادامه می‌یابد تا انسان به خود حقیقی‌اش برسد.

سلمانی اظهار کرد: در مکتب و اندیشه ملاصدرا، منظور از ميرنده بودن انسان، انتقال يـافتن نفـس او از دنيـا بـه آخـرت، بـر اساس حركت تدريجی و سير تكوينی نفس نيست؛ مرگ ويژگی انسان نيست، بلكه چون تمامی موجودات عـالم به نوعی می‌ميرند.

وی با بیان اینکه مرگ امری ضروری و اجتناب‌ناپذير برای انسان است چراکه نفس در مـسير فعليـت يافتن خود وقتی به غايت حركت خود رسيد، به ضرورت از بدن جدا می‌شود، تصریح کرد: مرگ تنها پايان يافتن نوعی حركت نفس در دنيا است، نه پايان يـافتن هـر نـوعی از حركت و تكامل نفس در برزخ و عالم پس از مرگ.

دانش‌آموخته فلسفه اسلامی یادآور شد: مرگ اختیاری که در فلسفه ملاصدرا به آن اشاره می‌شود به معنای هجرت انسان از من کاذب به من حقیقی خود است که او به نقطه کمال رسد.

سلمانی بیان کرد: ملاصدرا با اندیشه‌اش در پس بیدار کردن روح خفته انسان است؛ روحی که مرگ آن را نابود نمی‌کند و به بیان حقیقت انسان می‌پردازد تا انسان، خود حقیقی خود را دریابد.