حجتالاسلام والمسلمین عباس شفیعینژاد، مدیرگروه اقتصاد مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و عضو هیئتمدیره انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه، در گفتوگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره امکان توانایی اقتصاد اسلامی برای پاسخگویی به مسائل اقتصادی روز پرداخت و اظهار کرد: درباره اقتصاد اسلامی برخی از نظریات مطرح است که از زمان انتشار کتاب «اقتصادنا» توسط مرحوم شهید صدر، این نکات مطرح بوده که ما علم اقتصاد اسلامی نداریم بلکه اقتصاد اسلامی به عنوان یک مکتب باید و نبایدهایی دارد که ساحت آن با علم متفاوت است، چراکه کار علم اقتصاد، رصد و پیشبینی اتفاقاتی است که در اقتصاد رخ میدهد تا بر اساس آن سیاستگذاریهای لازم را انجام دهد اما اقتصاد اسلامی بیان برخی از بیاید و نبایدها است.
بیشتر بخوانید:
وی ادامه داد: این رویکرد نسبت به علم اقتصاد اسلامی، رویکرد درستی نیست؛ هرچند کسانیکه طرفدار این رویکرد هستند به سخنان شهید صدر استناد میکنند که خود ایشان معتقد بود ما علم اقتصاد اسلامی نداریم چراکه علم، بررسی رفتار تحقق یافته است و باید رفتار ناشی از عمل به احکام اقتصاد اسلامی محقق بشود بعد درباره آن رفتار، تحلیل و نظریهپردازی کنیم تا علم اقتصاد اسلامی شکل بگیرد.
میتوانیم از گزارههای اقتصاد نهادگرا استفاده و از همین مجرا، اقتصاد اسلامی را مطرح و آن را به دنیا معرفی کنیم. البته حتی در بین مسلمانان هم افرادی هستند که اقتصاد اسلامی را باور ندارند چراکه اطلاعات آنها از پیش فرضهای اقتصاد اسلامی ناقص است
استاد دانشگاه قم با اشاره به دیدگاه شهید صدر در مورد علم اقتصاد اسلامی بیان کرد: شهید صدر اشاره میکند وقتی که در جامعهای احکام اقتصاد اسلامی به طور کامل اجرایی نشده نمیتوان ادعا کرد که علم اقتصاد اسلامی داریم، اما رویکرد دیگر این است که علم را فقط بسته و محدود مطرح نمیکنیم که ناشی از گزارههای رفتار تحقق یافته باشد، بلکه مجموعهای این موارد به درد مدلسازی در زمینه اقتصاد اسلامی میخورد.
مدیرگروه اقتصاد مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) یادآور شد: برای مثال در بانکداری اسلامی برخی از گزارههای کلی همانند حرام بودن ربا وجود دارد که از کنار هم قرار دادن آنها میتوانیم یک مدل بانکداری عرضه کنیم. بنابراین تئوریهای اقتصاد اسلامی فقط در کتابها مطرح نیست بلکه میتواند به صورت کاربردی به میدان عمل بیاید؛ به شرط اینکه در ساخت الگوهای بانکداری اسلامی، سیستم مالیاتی، بازار سرمایه اسلامی و حتی بودجهریزی از اصول کلی اقتصاد اسلامی پیروی کنیم.
حجتالاسلام شفیعینژاد ادامه داد: باید اصول اقتصاد اسلامی همانند منع غرری و ربوی بودن معاملات، شفاف بودن معاملات و ... را در اقتصاد اجرا کنیم که اینگونه در اقتصاد و بازار به رویکرد نوینی دست پیدا خواهیم کرد. در این شرایط میتوانیم از اصول و کلیاتی که اقتصاد اسلامی به ما معرفی میکند الگوهایی همانند بازار سرمایه و بانکداری اسلامی را استخراج و در عرصه عمل از آنها استفاده کنیم.
عضو هیئتمدیره انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه با اشاره به اختلاف نظرهایی که در میان اقتصاددانان متعارف وجود دارد، افزود: در علم اقتصاد متعارف هم چنین اختلافنظرهایی وجود دارد؛ برای مثال برخی از اقتصاددانان طرفدار اقتصاد کلاسیک و نوکلاسیک وجود دارند که خارج از آن، مدل جدیدی را برنمیتابند اما اقتصاددانان مکتب اتریش یا نهادگرا، تعریف جدیدی از علم اقتصاد ارائه و در مدلها دستکاری میکنند. حتی اصولی همانند انسان عقلایی را مطرح و از تأثیر نهادها و دولت در اقتصاد دفاع میکنند. لذا این اختلافنظرها و رویکردهای رقیب در میان اقتصاددانان مسلمان نیز وجود دارد.
مدیرگروه اقتصاد مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تأکید کرد: اتفاقاً از همین نکته میتوانیم بهره ببریم و و از گزارههای اقتصاد نهادگرا استفاده و از همین مجرا، اقتصاد اسلامی را مطرح و آن را به دنیا معرفی کنیم. البته حتی در بین مسلمانان هم افرادی هستند که اقتصاد اسلامی را باور ندارند چراکه اطلاعات آنها از پیش فرضهای اقتصاد اسلامی ناقص است.
حجتالاسلام شفیعینژاد با اشاره به لوازم و پیشزمینههای معرفی اقتصاد اسلامی به جهانیان، اضافه کرد: به اعتقاد بنده اگر این موارد جمعآوری و دستهبندی و به صورت درست و با توجه به مبانی هستیشناسی، روششناسی و انسانشناسی بر آن تأکید شود، میتوانیم نوع دیگری از اقتصاد را به دنیا معرفی کنیم که متکی به اصول اسلامی است و از قرآن و سنت استخراج شده است.
وی در پایان گفت: اتفاقاً این علم اقتصاد اسلامی میتواند بسیار پیشرفتهتر از علم اقتصاد متعارف باشد، چراکه در اقتصاد متعارف، صرفاً بر اساس اصولی تجربی و عقلایی عمل میشود اما در اقتصاد اسلامی، علاوه بر استفاده از گزارههای عقلایی و تجربی، از گزارههای وحیانی هم استفاده خواهیم کرد و این میتواند بسیار کارگشا باشد و ما را جلو ببرد.
انتهای پیام