پیوند ایمان و عمل در پندهای لقمان

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، علیرضا آزاد، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد روز گذشته، ۱۶ اردیبهشت‌ماه در جلسه تفسیر کاربری قرآن‌ کریم که به‌صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به آیه ۱۳ سوره لقمان و نیز اصول و روش‌های تربیتی لقمان، گفت: محتوای این توصیه‌ها، حکیمانه و حکمت‌آموز است، این موعظه‌های دهگانه لقمان در سه ساحت اعتقادی، عبادی و اخلاقی قابل تقسیم است.

روش‌های لقمان برای القای سه اصل راهبردی

وی افزود: اصول اغنا، اولویت و جامعیت سه اصلی هستند که در میان پندهای لقمان وجود دارد، برای این‌که این اصول را صورت عمل بپوشد، جناب لقمان از روش‌هایی استفاده می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها موعظه، استدلال، تشبیه و تمثیل و بیان عاطفی و نیز عینی‌سازی مطالب است و با این روش‌ها سه اصل خود را در سه ساحت اعتقادی، عبادی و اخلاقی به فرزند خود القا می‌کند.

آزاد ادامه داد: لقمان در این پندها اصل حریت را با روش محبت عرضه می‌کند و تذکر را به روش موعظه ارائه می‌دهد، خدامحوری را با نهی فطری شرک استوار می‌کند و عبودیت را با شکر القا می‌کند و تزکیه را با دور شدن از رفتارهای رذیلت‌بار و نیز اصل تکلیف را با انجام اعمال نیک، واجب و به هنجار بیان و اصل امر به معروف و نهی از منکر را به روشی فروتنانه توصیه می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: از این ۱۰ مورد پند لقمان، سه مورد سلبی و هفت مورد ایجابی است، باید و نباید را در کنار هم به کار می‌برد، از مجموع ۱۰ پند سه مورد در رابطه با خداست که همان سه مورد اولیه است و پس از آن دو مورد مربوط به مردم است و یک مورد به خود مربوط و دو پند مربوط به مردم و همچنین دو مورد پایانی نیز مربوط به مدیریت خود است.

آزاد تصریح کرد: آیات ۱۴ و ۱۵ سوره لقمان در رابطه با شیوه تعامل فرزند و والدین است، بعضی این‌ها را جزو پندهای لقمان ندانسته‌اند؛ چراکه در این آیات گویی خداوند خود سخن می‌گوید و دیگر از قول لقمان نیست، بعضی گفتند این‌ها قول لقمان بوده، اما به دلیل اهمیت آن خداوند از قول خودش بیان کرده است.

وی با اشاره به عبارت «وَ إِذْ قٰالَ لُقْمٰانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ يَعِظُهُ» افزود: در آیه ۱۳ صحبت از موعظه می‌شود و به صورتی زیبا پیوند با هدایت و رحمت می‌خورد که این هدایت هدف موعظه است. صورت‌هایی از موعظه، پند و نصیحت و وصیت است که یک هدف را دنبال می‌کنند، در این آیه ظلم در کنار شرک بیان می‌شود.

تبیین روابط با خدا، خلق و خود

آزاد با توضیحی درباره عبارت «وَ إِنْ جٰاهَدٰاكَ عَلىٰ أَنْ تُشْرِكَ بِي مٰا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلاٰ تُطِعْهُمٰا» بیان کرد: در آیه ۱۵ نیز در رابطه با تعامل والدین و فرزند صحبت از مسئله شرک می‌شود، در موعظه‌های لقمان بخشی در رابطه با خلق و بخشی در رابطه با خود و بخش دیگر در رابطه با خداست و این پیوندی با آیه سوم این سوره و مقوله احسان است که در آیات بعد نیز موضوع احسان مورد توجه قرار می‌گیرد.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی گفت: پیوند میان ایمان و عمل در این پندها وجود دارد و از ایمان به خدا و معاد آغاز شده و تا شیوه راه رفتن و سخن گفتن ادامه می‌یابد و به خوبی ایمان و عمل در کنار هم دیده می‌شود.

وی اضافه کرد: وقتی صحبت از رابطه پدر پسری شده، گویی خداوند قصد برقراری تعادل را دارد و رابطه فرزند و مادر را نیز بیان فرموده است و خداوند مادر را مقدم می‌دارد.

آزاد گفت: در شیوه بیان نیز پیوندهایی وجود دارد، در آیه ۱۶ که خداوند می‌فرماید: «يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ» همانند آیه دهم برای بیشتر به دل نشستن پند، صحبت از یک دانه گیاهی می‌کند و از بُعد دیگر نیز در این دو آیه صحبت از خلقت پدیده‌ها و آسمان و مظاهر طبیعت می‌شود، بیان معارف در برخی آیات این سوره باعث تداعی دیگر معروف‌ها در سایر آیات می‌شود.