چکیده زیباترین قلمرو اندیشه عرفانی در شعر به شیوه عطار

محمد حسینایی، عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی اظهار کرد: نام عطار، محمد و لقبش فریدالدین است؛ متولد سال ۵۴۹ هجری قمری بوده و در سال ۶۱۷ قمری در قتل عام نیشابور و در فتنه مغول فوت شد که نزدیک به ۸۰ سال عمر کرده است.

این کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی بیان کرد: عطار در شهر نیشابور یا قریه کدکن در نزدیکی نیشابور به دنیا آمده؛ در شهر قدیم نیشابور ساکن بود و آرامگاهش نیز در همان شهر است.

حسینایی اظهار کرد: شیخ عطار داروخانه نیز داشته که در آن به کار طبابت می‌‌پرداخته و در هر روز عده زیادی به او مراجعه می‌کردند؛ دو کتاب مصیبت‌نامه و الهی نامه را در داروخانه آغاز کرده است، عطار مردی متمول و متمکن بوده است، به گونه‌ای که به کسی احتیاجی نداشته بلکه بیش از آنچه باید داشته است.

وی افزود: به علت همین بی نیازی است که شیخ عطار مناعت طبع و همت بلند خویش را حفظ کرده و از قدر و قیمت سخن نکاسته و آن را به مدح آلوده نکرده و روشنی پاکیزگی طب لطیف را با ظلمت مدح تیره و کدر نساخته است.

این عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان کرد: تعداد کتاب‌هایی را که به عطار نسبت دادند، از 100 جلد بیشتر است؛ در اینکه شیخ عطار بسیار شعر گفته تردیدی نیست چراکه خود او متذکر شده که از هر در سخن گفته و بارها خود را بسیارگوی خوانده است و گاهی از اینکه بسیار شعر گفته است اظهار تاسف کرده که زبانی را که باید به ذکر خدا مشغول کند به شعر گفتن مشغول ساخته است.

حسینایی ادامه داد: در میان کتاب‌های متعددی که به عطار نسبت دادند آثاری که بدون شک از وی است همان‌هایی است که خود وی در خسرونامه از آنها نام برده است؛ از میان مثنوی‌های عرفانی عطار «منطق الطیر» از همه مهم‌تر و شیواتر است؛ منطق‌الطیر منظومه‌ای است که رمزی بالغ بر ۴۶۰۰ بیت دارد.

رمزهای سیر و سلوک در زبان شعر

 وی تصریح کرد: این منظومه کم‌نظیر که حاکی از قدرت اتکا و تخیل شاعر در به کار بردن رمزهای عرفانی و بیان سیر و سلوک است از جمله شاهکارهای جاویدان زبان فارسی است.

حسینایی ادامه داد: سبک شعر عطار غالباً صوفیانه است و غزلیات او را می‌توان سه نوع عاشقانه، عرفانی و قلندری تقسیم کرد؛ غزل قلندری در حقیقت از فروع غزل عرفانی بوده؛ غزل قلندری را اولین بار سنایی آغاز کرد و بعد دیگر آن هم به آن پرداختند.

وی با بیان اینکه عطار علاوه بر غزل در مثنوی و رباعی هم در دست داشت، اما به فنون شاعری چندان اهمیت نمی‌داد و بیشتر تکیه او بر معنی بود، با این همه آثار او از ابیات بلند هنری خالی نیست و برخی غزلیات عطار تمثیلی یا سمبلیک است.

حسینایی بیان کرد: ویژگی عطار این است که او وارد یکی از زیباترین قلمروهای اندیشه عرفانی می‌شود که آن مسئله سریان عشق در همه اجزای کائنات است و این که کمال نیازمند عشق است.

وی تصریح کرد: عطار به شیواترین بیان توضیح می‌دهد که خداوند در زنجیره تکامل هستی، عشق را نیروی محرکه کائنات قرار داده است و حلقه‌های پیچ در پیچ و بی‌نهایت کائنات، با نیروی عشق در سفر تکاملی هستند و سر زنجیره در دست خداوند است.