مدرسه طلاب دیروز و موزه نسخ خطی امروز

در شهرستان فردوس مدرسه‌ علمیه‌ای وجود دارد که قدمت آن به اواخر دوره صفویه برمی‌گردد.

تا پیش از زلزله، این مکان مورد استفاده طلاب بود. معماری این مدرسه در نوع خود کم‌نظیر و نمای ورودی آن بسیار زیبا است. مدرسه دارای چهار ایوان است و در سه ضلع آن نیز حجره‌های طلاب ساخته شده‌ است.

مدرسه علمیه علیا در شهر تون(فردوس) مکانی تاریخی است که در گذشته از قطب‌های آموزشی بوده که طلاب بسیاری در آن تحصیل کرده‌اند. علامه فاضل تونی و علامه فروزانفر از جمله علمایی هستند که در دل این مدرسه آموزش دیده‌اند.

معماری این مدرسه در نوع خود کم‌نظیر است. پشت ایوان ورودی، هشتی واقع شده که در ضلع شرقی هشتی مدرس (محل تدریس) به شکل هشت ضلعی و پوشش گنبدی و در ضلع غربی آن، مسجد (نمازخانه) با تزئینات زیبای مقرنس واقع شده است.

ورودی حیاط مدرسه در اضلاع شمال شرقی و شمال غربی هشتی بوده و در مرکز حیاط، گودال باغچه‌ای هشت ضلعی قرار دارد. مدرسه دارای چهار ایوان، و در سه ضلع آن حجره‌های طلاب ساخته شده‌اند.

دین‌آموزی در آبادی‌های اطراف

پژوهشگران این منطقه معتقدند این مدرسه در سال 1235 هجری قمری توسط  فرزند علاء‌الدین تونی ساخته و برای آموزش طلاب وقف شد. در زمانی از تمام آبادی‌های اطراف می‌آمدند تا در این مدرسه دانش و دین بیاموزند.

اقدس کرم‌پور، مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی تون  در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی اظهار کرد: این مدرسه یکی از زیباترین و بی‌نظیرترین مدارس خراسان و شرق کشور است که نیازمند بهسازی و بازسازی بود.

وی افزود: در طول این سال‌ها مرمت، بهسازی و استحکام بنا صورت گرفته که مهم‌ترین اقدامات، دیوارچینی، استحکام‌بخشی جداره‌ها، بازسازی بخش‌های تخریب شده و بازسازی حجره‌های مجاور فضای جلوخان است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی تون بیان کرد: مرمت این مدرسه از سال 83 آغاز شد و هم‌اکنون به مراحل نهایی خود نزدیک است.

کرم‌پور ادامه داد: طرح محتوایی تبدیل مدرسه به موزه نسخ خطی به اداره‌کل موزه‌های کشور ارسال شده و به‌دلیل تأمین نشدن اعتبار هنوز اجرایی و عملیاتی نشده است.

در انتظار راه‌اندازی موزه نسخ خطی 

حسن رمضانی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی نیز به ایکنا گفت: بنای مدرسه متعلق به اوقاف بوده و تهیه طرح زمان زیادی برده است.

وی افزود: میراث فرهنگی در حوزه مرمت کار بسیاری انجام داده و طرح ایجاد موزه را نیز تهیه و به تهران ارسال کرده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی با بیان اینکه این موزه اولین موزه نسخ استان است که به جاذبه‌های استان می‌افزاید، تصریح کرد: ایجاد موزه نسخ خط یک اولویت برای استان است که امیدواریم با تأمین اعتبار به‌زودی محقق شود.

این مدرسه با شماره ۱۳۲۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است که روایتگری گذشته توانمند آن نیازمند همت و توجه مسئولان برای نشان دادن تاریخ معنوی این منطقه در آینده است.

هنوز از دل حجره‌های این مدرسه صدای درس خواندن طلبه‌ها به گوش می‌رسد؛ درس خواندنی که در دل کویر و پس از گذراندن فرسنگ‌ها فاصله اتفاق می‌افتاد و اکنون این مجموعه بی‌نظیر برای زنده ماندن نیازمند توجه بیشتر است؛ ایجاد موزه بهترین راه برای احیای روزهای دیرین این مدرسه است.