از ضرورت تدوین نقشه راه قرآنی تا شکل‌گیری فضای جذاب آموزشی

محمد علی‌آبادی، مدرس قرآن دانشگاه فرهنگیان بیرجند در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی با اشاره به سبک‌ها و روش‌های جدید در آموزش قرآن، اظهار کرد: امر آموزش قرآن کریم اعم از متن و محتوای آن یک امر آسمانی، قدسی و قلبی است که این مؤلفه مهم جریان و فرآیند آموزش قرآن را تسهیل و تسریع می‌کند.

وی افزود: اذعان می‌کنیم که آموزش قرآن با آموزش سایر علوم از این جهت یک تفاوت ماهیتی دارد و از نگاه تاریخی مقوله و جریان آموزش قرآن از زمان پیامبر اسلام(ص) تا عصر حاضر تماما بر محور و مدار روش‌های سنتی چرخیده است.

این معلم درس دین و زندگی در مدارس بیان کرد: در عصر نزول علاوه بر عوامل متعددی که در جریان آموزش اثربخش قرآن تأثیرگذار بوده حضور پیامبر اسلام(ص) به عنوان منزل قرآن و معلم اول آموزش قرآن از یک سو و از طرف دیگر تأثیر زمانی نزول وحی باعث شده بود که جریان آموزش قرآن با یک موفقیت چشمگیری روبرو شود.

علی‌آبادی ادامه داد: در جامعه امروزی به‌دلیل مشکلات و معضلاتی که از تبعات و پیامدهای زندگی مدرن،  مصرفی و مادی است، ایجاد این فضای معنوی با چالش جدی روبرو می‌شود.

نیازمند تدوین سند بالادستی آموزش قرآن هستیم 

وی افزود: اگر بخواهیم این فضای معنوی را در امر آموزش قرآن ایجاد کنیم باید با فهم درست از اقتضائات زمانی و تلاش مداوم در راه شناخت آسیب‌های امروزی امر آموزش قرآن، اقدام به تدوین یک نقشه راه برای رسیدن به اهداف متعالی کنیم.

این مدرس قرآن اظهار کرد: اگر بتوانیم یک نقشه راه قرآنی تدوین کنیم خواهیم توانست وضعیت موجود را که تناسبی با نظام جمهوری اسلامی ندارد را به وضعیت مطلوب برسانیم.

علی‌آبادی تصریح کرد: برای رسیدن به این مطلوب و وضعیت آرمانی باید سه گانه‌های بزرگراه منتهی به امر آموزش قرآن را ترسیم و به آن توجه کرد؛ توجه خاص به این سه مرحله می‌تواند بخشی از دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب را برطرف کند که شامل مقدمات آموزش قرآن کریم، اقدامات حین آموزش قرآن و اقدامات تعقیبی یا ارزشیابی است.

ضرورت‌انگاری آموزش قرآن

وی افزود: در مورد مرحله اول باید گفت قبل از انجام هر کاری باید سند و چشم‌اندازی برای انجام آن کار تدوین شود؛ لذا ضرورت تدوین یک سند بالادستی مانند سند تحول در حوزه تخصصی قرآن ضرورت دارد، از طرفی ضرورت‌انگاری آموزش قرآن در نخبگان و سپس عوام جامعه یکی از الزامات آموزش قرآن تلقی می‌شود.

این مدرس قرآن اظهار کرد: تا زمانی که در جامعه امر آموزش قرآن به‌عنوان یک ضرورت و امر لازم دیده نشود، هدف و مطلوبی که مد نظر ماست محقق نخواهد شد.

علی‌آبادی با بیان اینکه باید این واقعیت را بپذیریم که هنوز نه در نخبگان و نه در عامه جامعه این ضرورت احساس نشده است، تصریح کرد: مطلب دیگر این است که هنوز محتوای درستی هم در حوزه آموزش قرآن نداریم که این امر ضرورت محتواهای علمی را مشخص می‌کند.

بیشتر بخوانید:

• نگاه جزئی به قرآن در مهم ترین سند تحول آموزش کشور / ضرورت ایجاد مرکز علمی قرآنی

وی افزود: در این بخش نیز لازم است اساتید بزرگ جامعه قرآنی همت کنند و با یک خرد جمعی بتوانند این محتواسازی که از الزامات آموزش در مدارس و دانشگاه‌هاست را انجام دهند.

این مدرس قرآن با بیان اینکه آموزش معلمان از دغدغه‌های رهبری و از مؤلفه‌های تأثیرگذار در آموزش در همه ابعاد است، اظهار کرد: تردیدی نیست که معلم خوب و محتوای مطلوب می‌تواند راه سازنده‌ای را بسازد.

علی‌آبادی ادامه داد: هنوز در حوزه تربیت معلم قرآن موفق نشده‌ایم و نشانه آن واقعیت‌هایی است که در جامعه وجود دارد، مثال آن روشن است و آن وقتی است که دانشجویان و دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل می‌شوند و حتی گاهی در روخوانی قرآن ضعف دارند.

وی با بیان اینکه حتی اساتید دانشگاه‌ها برای روخوانی قرآن مشکل دارند، افزود: آموزش معلمان یک اقدام اولیه برای آموزش قرآن است.

این معلم قرآن بیان کرد: علاوه بر آن لازم است فضای مناسبی برای مدارس خود پیش‌بینی کنیم که متأسفانه هنوز فضای جذابی برای آموزش‌های دینی و قرآنی خود نداریم.

چالش بودجه

علی‌آبادی ادامه داد: بودجه یکی از چالش‌های مهم آموزش و پرورش و حوزه‌های آموزشی ماست و این از فقر فرهنگی جامعه نشئت می‌گیرد و تا زمانی که این دیدگاه اصلاح نشود که سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش باید اتفاق افتد هیچ‌گاه مشکل آموزش و پرورش در این بخش حل نخواهد شد.

وی با اشاره به اینکه باید نگاه ما سرمایه‌گذاری باشد، افزود: نکته دیگری که باعث شده هنوز در مرحله اول توقف کنیم این است که به حوزه جمع‌بندی و یا رویارویی علمی هماهنگ دست پیدا نکرده‌ایم.

این معلم قرآن با بیان اینکه نتایجی که در مدارس می‌گیریم قابل قبول نیست، اظهار کرد: مرحله دوم این سه‌گانه، اقدامات حین آموزش قرآن است که باید مدنظر داشت در آموزش قرآن هدف صرفا روخوانی نیست بلکه یک نگاه جامع‌نگر باید حاکم باشد؛ یعنی دانش‌آموز را برای این تربیت کنیم که او بتواند یک رفتار قرآنی از خود بروز دهد.

علی‌آبادی با بیان اینکه آموزش قرآن در این نگاه مدخل ورودی عمل به قرآن می‌شود، تصریح کرد: اقدام دیگری که در این مرحله باید انجام دهیم این است که معلمی که خوب تربیت شده است با دقت و جذابیت تمام در امر تدریس در کلاس درس حاضر شود.

وی با تأکید بر بهره‌گیری از روش‌های بروز، جذاب و اثربخش، افزود: اقدام بعدی مراقبت از معلمان قرآن است که شامل مراقبت علمی و عملی می‌شود.

این معلم قرآن با بیان اینکه نکته بعدی بهره‌گیری از روش‌های قرآن کریم در ایجاد انگیزه و شوق بین دانش‌آموزان است، تصریح کرد: یکی از روش‌های ایجاد انگیزه و شوق از نگاه قرآن استباق است، همانگونه که خداوند در آیه 148 سوره بقره می‌فرماید: «وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» و این واژه فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ به معنای مسابقه همراه با تلاش و جدیت فراوان برای هماوردی با دیگران است.

فضای جذابی برای آموزش قرآن نداریم 

علی‌آبادی با بیان اینکه در امر آموزش قرآن باید چنین فضایی ایجاد کنیم که متأسفانه این امر در مدارس دیده نمی‌شود، اظهار کرد: مرحله سوم اقدامات تعقیبی یا ارزشیابی امر آموزش است که باید هوشمندانه بوده و با مهندسی صورت گیرد.

وی با بیان اینکه در آموزش قرآن توجه به متن و معنا مهم بوده و تلاوت، قرائت و تفقه و تدبر نیز در ارزیابی لحاظ می‌شود، تصریح کرد: معلم هوشمند قرآنی به همه این ابعاد توجه دارد چراکه او می‌خواهد از آموزش قرآن به تربیت قرآنی و پرورش اسلامی برسد.

این معلم قرآن با اشاره به معلم در فرایند ارزشیابی به اصول قرآنی توجه دارد، افزود: خداوند در سوره مزمل آیه ۲۰ می‌فرماید تا هر چه از شب را بی‌مشقت و آسان است به تلاوت قرآن پردازید.

سخت‌گیری در آموزش توجیهی ندارد 

علی‌آبادی اظهار کرد: قرآن‌آموز در امر آموزش نباید آزار ببیند، معلم باید دشواری‌های امر آموزش قرآن را به آسانی تبدیل کرده و نباید در امر آموزش قرآن سخت‌گیری داشته باشد.

وی با بیان اینکه درمان همه این سختی‌هایی که در امر آموزش وجود دارد، تکرار و تمرین است، افزود: تکلیف سنگین دادن به قرآن‌آموز توجیهی ندارد.

این معلم قرآن با اشاره به اینکه موفقیت در همه این مراحل مرهون و مدیون معلمان متعهد، متخصص و خلاق است، تصریح کرد: اگر بخواهیم در جامعه تحول ایجاد کنیم باید از معلمان متعهد، متخصص و خلاق بهره ببریم.

علی‌آبادی با بیان اینکه ضرورت مهم امروز جامعه ما این است که باید برای رسیدن به اهداف بلند و متعالی جامعه اسلامی قیام کنیم، یادآور شد: امروز در دهه چهارم انقلاب و برای حفظ و استمرار نظام نهضت اسلامی باید قرآن‌آموزی به‌عنوان یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر در بین نخبگان و عموم ملت پذیرفته شود.