از قدیمی‌ترین مدرسه علمیه در خراسان جنوبی تا نقشی به وسعت تاریخ اسلام
گروه معارف ــ حوزه‌های علمیه نقش به‌سزایی در توسعه معارف دینی و آموزه‌های اسلامی ایفا کرده‌اند، نقشی به وسعت تاریخ اسلام.
حوزه‌های علمیه از گذشته‌های دور جایگاهی والا در میان مردم خراسان‌جنوبی داشته و افرادی که در آن تحصیل می‌کردند نیز بسیار مورد احترام بوده‌اند. این دیار چندین حوزه علمیه تاریخی دارد که قدمت آن به سال‌ها قبل برمی‌گردد.
مدرسه علمیه علیا مدرسه‌ای مربوط به دوره صفویه است که در شهر تاریخی تون و یا همان فردوس امروزی قرار دارد.
مدرسه علمیه علیا، مدرسه‌ای مربوط به دوره صفویه است که در شهر تاریخی تون و یا همان فردوس امروزی قرار دارد، این مدرسه که دارای ساختار چهار ایوانی و پلان هشت‌ضلعیبوده در دوره صفویه و به دست فردی به نام میرعلی‌بیک ساخته شده است.
مدرسه علیا تا پیش از زمین‌لرزه سال ۱۳۴۷ مورد استفاده طلاب و مدرسان علوم دینی بود، اما امروزه به عنوان آثار تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی نگهداری می‌شود.
معماری این مدرسه در نوع خود کم نظیر است. پشت ایوان ورودی، هشتی واقع شده که در ضلع شرقی هشتی مدرس (محل تدریس) به شکل هشت ضلعی و پوشش گنبدی و در ضلع غربی آن، مسجد (نمازخانه) با تزئینات زیبای مقرنس واقع شده است.
ورودی حیاط مدرسه در اضلاع شمال شرقی و شمال غربی هشتی می‌باشد و در مرکز حیاط، گودال باغچه‌ای هشت ضلعی قرار دارد. مدرسه دارای چهار ایوان، و در سه ضلع آن حجره‌های طلاب ساخته شده‌اند.
مدرسه علمیه معصومیه؛ قدیمی‌ترین مدرسه علمیه تاریخی بیرجند
مدرسه علمیه معصومیه، قدیمی‌ترین مدرسه علمیه تاریخی شهرستان بیرجند است که در اواخر سده دوازدهم هجری قمری توسط امیر معصوم خان در شهرستان بیرجند ساخته شده است.
این مدرسه دارای صحنی بزرگ با حجره‌هایی در چهار طرف مدرسه بوده و در دو طبقه با آجر و خشت برای طلاب ساخته شده است.
این مدرسه در حال حاضر در خیابان مطهری بیرجند واقع شده و هم اکنون در این حوزه بیش از ۲۰۰ طلبه مشغول به تحصیل هستند که این حوزه بر خلاف سایر حوزه‌های علمیه خراسان جنوبی زیر نظر حوزه علمیه قم اداره شده و به صورت کوتاه مدت و سفیران، طلبه پذیرش می‌کند.
دروس این مدرسه تحت نظارت حوزه علمیه قم تعیین شده و این مدرسه در سطح کشور بیشترین قبولی طلاب را برای مقطع بالاتر سفیران در قم دارد.
همچنین مدرسه علمیه معصومیه بیرجند یکی از مراکز مهم اعزام طلاب به نقاط محروم و طرح هجرت است و یکی از پایگاه‌هایی که در تمام ایام سال طلبه به نقاط محروم اعزام می کند این مدرسه است.
این مدرسه علمیه تاکنون توانسته مبلغان زیادی را در دامان خود تربیت کند و این مدرسه یکی از مدارس پیشرو در زمینه تربیت طلاب به صورت تخصصی در حوزه‌های مختلف دینی است.
این مدرسه از طریق آزمون همه ساله در بهمن ماه اقدام به ثبت نام از دانش آموزان دارای مدرک دیپلم کرده و پس از برگزاری آزمون کتبی و شفاهی افراد پذیرفته شده را به عنوان طلبه در خود جای می‌دهد.
مدرسه علمیه معصومیه در منطقه تاریخی چهار درخت بیرجند واقعه شده و قدمت آن به دوره قاجاریه می‌رسد و این مدرسه به شماره ۱۸۸۹۲ در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسیده است.
مدرسه علمیه زهان؛ باقدمت‌ترین مدرسه علمیه خراسان جنوبی
مدرسه علمیه زهان است که دارای سابقه ۸۰۰ ساله بوده و هم اکنون نیز طلاب در حال تحصیل هستند و مدارس علمیه دیگر نیز دارای قدمت هستند که نیازمند بررسی دقیق اسناد تاریخی آنان است.
در تاریخ مدرسه علمیه درخش که حداقل از دوره قاجار فعال بوده و عالمان بزرگی دینی پروده و به حوزه فرهنگ و علوم اسلامی خدمات شایان توجهی کرده است در دوره پهلوی اول تعطیل شد، با تعطیلی مدرسه علاوه بر زیان‌های معنوی و علمی که متوجه منطقه شد، موقوفات متعدد آن نیز به فراموشی سپرده و بخش‌هایی نیز توسط غاصبان سود جو به فروش رفت.
بازگشایی مجدد این مرکز علمی پس از حدود یک قرن تعطیلی با عنوان حوزه علمیه امام جعفر صادق(ع) در مهرماه ۱۳۸۹ صورت گرفت.
در خصوص تاریخچه و سال تأسیس این مدرسه تاریخ مکتوب و مدونی وجود ندارد، اما بر اساس شواهد و تاریخ شفاهی که از بزرگان منطقه نقل شده، تأسیس آن را به دوره محمدشاه قاجار نسبت می‌دهند. برخی نیز معتقدند در دوره بعدی، یعنی در زمان فتحعلی شاه قاجار، توسط حاج کوچک میرزا ملقب به صدر العلما ـ یکی از علمای درخش ـ این مدرسه علمیه تأسیس شده است.
این مدرسه پرورش دهنده علما و فضلای بزرگی در تاریخ درخش بوده که هر یک از آنها نقش مؤثری در توسعه و رونق علمی و فرهنگی درخش ایفا کرده اند.
این مدرسه یكی از قدیمی‌ترین مدارس علمیه استان خراسان جنوبی است كه با قدمت۵۰۰ سال مربوطه به عصر صفوی بوده كه همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد، موقعیت آن در شهر قدیمی تون در كنار مدرسه علمیه علیا است.
ورودی ضلع شمالی مدرسه از داخل باغ سر سبز و زیبائی است و از ضلع جنوبی به راستع بازارشهر تون راه دارد.
این مدرسه در سال ۹۱۸ هـ ق توسط فرد خیری به نام میرزا حبیب الله امانی، پسر علاءالدین تونی ساخته شد. . طراحی مسجد به گونه‌ای است كه در تمام فصول سال، آفتاب در هنگام ظهر صحن مدرسه را به طور كامل فرا می‌گیرد.
در زلزله سال ۱۳۴۷ قسمتی از مدرسه تخریب شد كه پس از این واقعه نسبت به مرمت و بازسازی آن اقدام شد.
گزارش از زهرا حمیدی، خبرنگار ایکنای خراسان‌جنوبی
انتهای پیام
