در حاشیه ماندن مردم؛ کم‌توجهی به قرآن
گروه مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد: اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور با بررسی برنامه‌ها و فعالیتهای قرآنی دولت یازدهم به نقد برخی از این فعالیت‌ها پرداخته است.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) به نقل از پایگاه خبری اتقان، دولت یازدهم، از سال 1392 و با روی کارآمدن دولت حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، در خرداد همان سال، در حالی آغاز به کار کرد که پس از یک دوره شکوفایی و رشد چشمگیر در حوزه فعالیتهای قرآنی در دولت دهم، از تشکیل معاونت قرآن و عترت در دولت جمهوری اسلامی گرفته تا تخصیص بودجه مصوب نیم درصدی به فعالیتهای قرآنی برای نخستین بار در تاریخ، انتظار می‌رفت این روند تداوم یافته و هر روز با بهره‌گیری از تجربیات متخصصین، این حوزه شکوفاتر شود.
آغاز به‌کار دولت یازدهم؛ کندی روند بسیاری از فعالیتهای قرآنی
بر اساس این گزارش، از همان ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم و در حالی که معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از سوی دولت مسئولیت فعالیتهای قرآنی نظام جمهوری اسلامی ایران از جمله برپایی نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم، آزمون‌های سراسری قرآن و عترت، دوره‌های آموزشی مختلف، بیمه فعالان قرآنی، تخصیص بودجه و اعتبار و حمایت‌های مادی از مؤسسات و مجموعه‌های قرآنی ـ مردمی و ... را برعهده داشت، به تدریج، روند بیمه فعالان قرآنی که با مشارکت صندوق اعتباری هنر صورت می‌گرفت، قطع و پس از گذشت 3 سال از قطعی این روند، هنوز هم هیچ نهاد یا مجموعه‌ای مسئولیت آن را برعهده نگرفته است.
در این مدت همچنین آزمون‌های سراسری قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که نزدیک به دو دهه، با حضور علاقه‌مندان به قرآن و نهج‌البلاغه، دو نوبت در سال و در ایام مهر و اردیبهشت‌ماه، برگزار می‌شد، به یکبار در سال تقلیل یافت.
و اما، نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد قرآنی کشور یاد می‌شود، از زمان حضور دولت حجت‌الاسلام والمسلمین روحانی بر مسند ریاست جمهوری و حضور هیئت دولت وی، دستخوش تغییرات بسیاری بود، نمایشگاه بیست و دوم قرآن کریم، اولین دوره این رویداد در زمان حسن روحانی بود که در باغ موزه دفاع مقدس و به زعم بسیاری از غرفه‌‌داران و بازدیدکنندگان و در واقع مخاطبین، بسیار ضعیف برگزار شده و هزینه‌ای بالغ بر 150 میلیارد ریال بر این معاونت تحمیل کرد و نمایشگاه بیست و سوم نیز به همین منوال در باغ موزه دفاع مقدس برگزار شد و نکته قابل توجه در این بین، تلاش برای کمرنگ شدن نقش و جایگاه مردم در برپایی نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم بود.
کمرنگ شدن مجموعه‌های مردمی
بر این اساس، بیست و چهارمین نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم، از 24 خرداد‌ماه و همزمان با 7 ماه مبارک رمضان، با تغییر در محل برگزاری به مصلای تهران و در واقع محل اصلی خودش بازگشت و با تغییراتی در نحوه برپایی و مدیریت و نیز بخش‌های متفاوتی آغاز به کار کرد.
یکی از تغییرات عمده‌ای که در این دوره از نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم(نمایشگاه بیست و چهارم)، ایجاد شد، تغییر در نحوه مدیریت بخش نهادها و مؤسسات مردم‌نهاد قرآنی بود، اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور به نمایندگی از مؤسسات مردم‌نهاد قرآنی با سابقه بیش از 10 ساله در برگزاری موفق و مدیریت بخش نهادها و مؤسسات مردمی، از مدیریت این بخش کنار گذاشته شد و تنها بخش کوچکی از آن تحت عنوان کمیته مؤسسات مردمی به مدیریت حوزه مردمی برگزار می‌شود.
واگذاری مسئولیت بخش نهادهای مردمی به دولت
در‌خصوص این تصمیم، حسن محمدی، مدیرعامل اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور و مدیر بخش مؤسسات آموزشی نمایشگاه بینالمللی قرآن با بیان این مطلب گفت: با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته مقرر شد کمیته مؤسسات قرآنی، با اولویت بخش‌های مؤسسات، تدبر و فهم قرآن و نهادهای عمومی غیردولتی طراحی شود که مسئولیت آن نیز برعهده مسئولان دولتی قرار گرفت و مسئولیت بخش مؤسسات آموزشی کمیته نهادها و مؤسسات مردمی برعهده اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور واگذار شد.
محمدی با اشاره به حضور کمرنگ مؤسسات قرآنی در بخش اجرایی نمایشگاه بینالمللی قرآن، اظهار کرد: با توجه به سیاست نظام جمهوری اسلامی ایران و نقش مردم در انقلاب اسلامی، حضور مردم همیشه در صحنه از صحنه‌های انقلابی است که همواره جای تقدیر دارد و واگذاری بخشی از مسئولیت‌ها و فعالیتهای اجرایی به نهادهای مردمی می‌تواند مؤثر در حوزه قرآن باشد که همواره دولت‌ها بر نقش و حضور مردم تأکید داشته‌اند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور با ارائه پیشنهادی، بخش نهادها و مؤسسات مردمی را راه‌اندازی و به مدت ۱۰ سال مسئولیت این بخش را برعهده داشته است، در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه قرآن، با وجود توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها از این بخش جدا شد و این مسئولیت از بخش مردمی به دولتی واگذار شد که حضور بخش مؤسسات مردمی و بازوان توانمند نظام هرچه کمرنگ‌تر مشاهده خواهد شد که این کار درست و اصولی نبوده است.
با توجه به بند 44 قانون اساسی، که دولت‌های جمهوری اسلامی موظف‌اند، بخشی از امور خود را به بخش خصوصی و مجموعه‌های مردمی واگذاری و در واقع برون‌سپاری نمایند تا از این طریق هم خود را سبک و پویا کرده و هم به نوعی بخش خصوصی را حمایت کند، در حوزه فعالیتهای قرآنی، این برون‌سپاری و در واقع واگذاری و در نهایت اعتماد به بخش خصوصی، نه تنها رخ نداده، بلکه اموری که در دست مردم بوده نیز به تدریج در حال واسپاری به بخش دولتی هستند.
برون‌سپاری فعالیتهای دولتی، عامل چابک‌سازی دولت
حمیدرضا مطهریان، مدیرعامل مؤسسه مهد قرآن جوادالائمه(ع) یزد، با اشاره به لزوم برون‌سپاری و واگذاری فعالیتهای دولت به بخش خصوصی و مردمی، گفت: با توجه به اینکه اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی از برون‌سپاری فعالیتهای دولت حکایت می‌کند. وقتی بحث برون‌سپاری مطرح می‌شود، یعنی دولت باید خودش را سبک کند، چابک‌سازی کرده و امور را به بخش خصوصی و مردم واگذار کند.
وی افزود: اگر نهادهای قرآنی از جمله آموزش و پرورش، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگی و ارشاد اسلامی و سایر نهادهایی که در حوزه قرآن و عترت فعالیت می‌کنند، با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری، فعالیتهای خودشان را به مؤسسات واگذار کنند و اگر بودجه‌هایی که به این نهادها اختصاص داده می‌شود، به مؤسسات تعلق گیرد، راندمان و به عبارتی خروجی، بسیار بالا خواهد بود.
مطهریان با انتقاد از کمرنگ شدن نقش و جایگاه مؤسسات و حوزه مردمی در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم که هم‌اکنون در مصلی امام خمینی(ره) در حال برگزاری است، گفت: اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت باید به‌عنوان یک ستاد عمل کند و با شناسایی ظرفیت موسسات، از توان این پایگاه‌های مردمی پرظرفیت استفاده کرده و یک کار ملی و حتی بینالمللی را در حوزه آموزش، پژوهش و تبلیغی ترویجی به انجام برساند.
وی تأکید کرد: در حال حاضر ممکن است نتوانیم طرح‌های ملی را بر عهده مؤسسات قرار دهیم، اما قطعاً ظرفیت این اتفاق در مؤسسات قرآنی وجود دارد و اگر اتحادیه مدغم قوی شکل بگیرد، قطعاً ظرفیت‌ها و توان مؤسسات در این حوزه دوچندان خواهد شد.
واگذاری آزمون سراسری قرآن و عترت به کارشناسان ارشاد استان‌ها
در‌خصوص آزمون سراسری حفظ و مفاهیم قران کریم نیز که هرسال در دو نوبت اردیبهشت‌ماه و مهرماه در سراسر کشور و با نظارت معاونت قرآن و عترت، توسط مؤسسات قرآنی برگزار می‌شد، در ابتدای سال 93 اخباری مبنی بر حذف این‌گونه آزمون‌های منتشر شد که جامعه قرانی به‌خصوص مدیران و مسئولین مؤسسات قرانی را نگران کرد، پس از این خبرها حکایت از برگزاری آزمون‌ها در یک نوبت و در مهرماه داشت که با مخالفت کارشناسان و دیگر نهادهای قرآنی سرانجام این آزمون برجا ماند اما پس از سال 94، یک نوبت در سال تقلیل یافت.
اجرای این آزمون همه‌ساله به اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت واسپاری می‌شد و اتحادیه به تشخیص خود برگزاری آزمون را به مؤسسات می‌سپرد که آزمون سراسری دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم، بدون حضور اتحادیه و با حضور محوری کارشناسان ادارات ارشاد استان‌ها در مؤسسات قرآنی برگزار شد.
برخی کارشناسان حذف اتحادیه را از این امر مثبت و برخی دیگر این موضوع را ضعف دانستند چراکه در واقع بازهم اجرای امور به مؤسسات سپرده نشده و به ادارات ارشاد استان‌ها که خود نیز دولتی‌اند واگذارشده است و این مغایر با قانون برون‌سپاری فعالیت‌هاست.
حجت‌الاسلام مطهریان، عضو هیئت مدیره اتحادیه، با انتقاد از این تصمیم، تأکید کرد: اگر این نهاد قرآنی همه اهتمام خود را در زمینهٔ تقویت مؤسسات به کار گیرد و فعالیتهای قرآنی خود را به آن‌ها واگذار کند، بخش اعظمی از مشکلات مالی و حتی مدیریتی مؤسسات رفع خواهد شد و به‌علاوه معاونت یک بازوی توانمند در زمینه فعالیتهای قران و عترت خواهد داشت.
با توجه به تأکید فعالان حوزه مردمی بر لزوم واگذاری امور به مؤسسات قرآنی و کاهش حجم فعالیتهای اجرایی دولت، در ادامه نقطه نظرات حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی، معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد را در این خصوص جویا شدیم که خاطر‌نشان کرد: موسسات قرآنی ـ مردمی باید توان و ظرفیتشان را به دولت و نهادهای بالا‌دستی اثبات کنند، مؤسسات قرآنی در حال حاضر توان برپایی و برگزاری رویدادهای ملی و بینالمللی را ندارد.
«در حاشیه ماندن مردم؛ کم‌توجهی به قرآن»
از جمله مهم‌ترین اثرگذاری دولت جمهوری اسلامی ایران بر فضای قرآنی کشور، علاوه بر تلاش برای کمرنگ کردن مردم و فعالیتهای خودجوش مردمی با برعهده گرفتن امور و فعالیتهای قرآن و بازپس گیری اموری که به دست نهادهای مردمی اداره و اجرا می‌شده، می‌توان به بی‌توجهی به فعالیت‌ها، رویدادها و رخدادهای قرآنی کشور، در این مدت اشاره کرد.
از جمله بی‌توجهی‌های دولت و به‌ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به جامعه قرآنی و فرهنگ قرآنی در کشور می‌توان به عدم حضور رئیس جمهور و حتی هیئت دولت در مسابقات بینالمللی قرآن کریم اشاره کرد.
وزیر ارشاد غائب بزرگ مسابقات قرآن
مسابقات بینالمللی قرآن کریم در جمهوری اسلامی امسال در حالی سی و سومین دوره خود را همزمان با اعیاد ماه مبارک شعبان و با شعار «یک کتاب، یک امت» پشت سر گذاشت که قراء و حفاظ 75 کشور جهان، اعم از شیعه و اهل سنت گرد هم آمدند تا زیر پرچم اتحاد و حول محور قرآن کریم، به نقل تجربیات، دانش و مهارت‌های خود پرداخته و بار دیگر بر سفارش مؤکد پیامبر رحمت(ص) در خصوص پرهیز از تفرقه و نیز اتحاد بین مسلمین با تمسک به قرآن کریم، عمل کنند.
این دوره از مسابقات بینالمللی قرآن کریم که برای نخستین بار با تغییرات عمده‌ای از جمله میزبانی مصلی امام خمینی(ره) از مسابقات در حالی که سی و یک دوره این مسابقات در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شد و نیز تغییر زمان برپایی مسابقات از ایام عید سعید مبعث به ایام ماه مبارک شعبان، همراه بود، با استقبال چشمگیری از سوی عموم مردم همراه بود، به حدی که شبستان اصلی مصلی امام خمینی(ره) با ظرفیت 3 هزار نفر، شاهد حضور بیش از 5 هزار نفر علاقه‌مند به قرآن کریم برای تماشای رقابت‌ها بود.
در کنار همه این تغییرات و تلاش‌های صورت گرفته در راستای تأثیرگذاری برپایی محافل و مسابقات قرآنی بر سبک زندگی و انس مردم، به‌ویژه اقشار جوان و نوجوان کشور با قرآن کریم، اما سی و سومین دوره مسابقات بینالمللی قرآن‌کریم جمهوری اسلامی ایران در حالی با معرفی برترین‌های قرائت و حفظ جهان اسلام، پایان یافت که در طول 7 روز برگزاری این مسابقات، نه تنها رئیس جمهور ام‌القرای جهان اسلام در این مسابقات حضور نیافت بلکه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که قطعاً بر اساس رسالت این وزارت‌خانه، باید پرچمدار فرهنگ اسلامی و به تبع آن قرآن کریم در هیئت دولت جمهوری اسلامی ایران باشد، حتی کوچک‌ترین اظهار‌نظر و مصاحبه‌ای در‌خصوص این مسابقات نداشت، در حالی که شخصیت‌های برجسته هنری و بعضاً ورزشی کشور، مشارکت فزاینده‌ای در استقبال از این رویداد بزرگ داشتند.
بر این اساس، کمیته مدعوین مسابقات بینالمللی قرآن کریم، در بحث دعوت از مدعوین ویژه این رقابت‌ها، از مسئولین هیئت دولت و معاونین فرهنگی این نهادها به‌ویژه نهادهای متولی قرآن، به رسم هر سال دعوت کرده و در این راستا تمهیدات ویژه‌ای اندیشیده بود که البته هیچ یک از مسئولین اهمیتی برای این رویداد قائل نشده و در این رقابت‌ها حضور نیافتند.
این بی میلی مسئولین دولتی در استقبال و اهتمام به این مهم به حدی بود که امسال علی رغم اذعان مسئولین سازمان اوقاف و امور خیریه، در‌خصوص تلاش برای دعوت از ریاست محترم جمهوری و هماهنگی‌هایی که جهت حضور رئیس جمهوری در آئین اختتامیه این مسابقات صورت گرفته بود و درآخرین لحظات، لغو شد، آیین اختتامیه این رقابت‌ها بدون حضور سخنران و یا مدعو ویژه برگزار و نفرات برتر این مسابقات، به‌ویژه نمایندگان دیگر کشورهای جهان اسلام، بدون حضور مسئولین نظام تجلیل شدند.
در کمال تعجب این کم‌توجهی به حدی بود که مسئولین دولتی و به‌ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حتی در دیدار متسابقین و دست‌اندرکاران این مسابقات با رهبر معظم انقلاب اسلامی هم حضور نیافتند.
نمایشگاه بین‌امللی قرآن کریم، پس از مسابقات بینالمللی قرآن، مهم‌ترین رویداد قرآنی کشور است که جامه قرآنی به زودی و در ایام ماه مبارک رمضان شاهد برپایی آن خواهد بود، رویدادی که متولی برگزاری آن معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، مسئولین دولتی باید در برپایی این رویداد نهایت توجه و اهتمام خود را به کار گیرند، نمایشگاهی که کیفیت، نحوه برگزاری و چند و چون برپایی آن نیز چند سالی است که با حکایت‌های فراوانی همراه است.
به هر حال باید در انتظار ماند و شاهد برگزاری نمایشگاه قرآن بیست و چهارم بود و آن زمان نتیجه گرفت که آیا این بی میلی دولت و مسئولین دولتی ایران اسلامی در پرداختن به موضوع قرآن و فرهنگ اسلامی ناشی از کم توجی و بی اهمیتی به قرآن کریم است و یا از اختلافات سازمانی و فردی حکایت دارد؟؟؟
رویدادهای قرآنی که رئیس جمهور در آن حضور نیافت
یکی دیگر از مصداق‌های بی‌توجهی دولت و در رأس آن‌ها، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، به‌عنوان ریاست جمهوری اسلامی ایران، عدم حضور وی در رویدادها و محافل و مراسمی است که جهت حضور ایشان، دعوت رسمی و نیز اطلاع‌رسانی صورت گرفته و در واپسین لحظات، این حضور لغو شد.
از جمله مهم‌ترین این محافل می‌توان به مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم اشاره کرد.
مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم، همه ساله، در ایام برگزاری نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم، با حضور ریاست جمهوری برگزار می‌گردید، سال گذشته نیز قرار بود از ۱۲ خادم قرآن در ۸ رشته تحقیق و پژوهش، ترجمه و تفسیر، مدیریت، آموزش، استادان، قاریان و حافظان، هنرمندان و ناشران و تولید‌کنندگان محصولات نرم‌افزاری همزمان با شب میلاد کریم اهل بیت امام حسن مجتبی(ع) با حضور حسن روحانی، رئیس جمهور تجلیل شود، اما رئیس جمهور در این مراسم حاضر نشد و تجلیل از خادمان قرآنی به تعویق افتاد. علت عدم حضور رئیس جمهور نیز مشغله کاری عنوان شد.
بهمن‌ماه سال گذشته بود که معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از برگزاری مراسم تجلیل خادمان قرآنی با حضور وزیر ارشاد خبر داد. گویا وزارت ارشاد دیگر قید حضور رئیس جمهور در این مراسم را زده بود و به جای آن حضور شخص وزیر برای تجلیل از خدام قرآنی کفایت می‌کرد. وزارت ارشاد روز 25 بهمن را برای تجلیل از خادمان قرآنی انتخاب کرد.
اما این مراسم نیز برگزار نشد. این بار نه به خاطر حضور نداشتن رئیس جمهور بلکه کسالت وزیر ارشاد باعث شد مراسم تجلیل برگزار نشود و سرانجام دو روز بعد و در 27 بهمن‌ماه وزیر ارشاد از 13 خادم قرآنی تقدیر کرد.
رئیس جمهور باز هم غیبت داشت
طبق اعلام ستاد خبری بیست و چهارمین نمایشگاه قرآن کریم مراسم معرفی و تجلیل از چهره‌های قرآنی که زمان برپایی آن میلاد امام حسن مجتبی(ع) اعلام شده بود به تأخیر افتاد.
علت تأخیر مراسم معرفی و تجلیل از خادمان قرآن‌کریم، حجم بالای کاری ریاست جمهوری عنوان شده است که در صورت قطعی شدن زمان برگزاری، اخبار آن متعاقباً اعلام می‌شود.
رئیس جمهور امسال در مسابقات بینالمللی قرآن‌کریم نیز حضور نداشت و دومین سالی متوالی است که در نمایشگاه قرآن کریم نیز حضور نیافته است. سال گذشته تداخل برنامه‌ها و امسال حجم بالای کاری دکتر روحانی علت حضور نیافتنش در مراسم قرآنی عنوان شده است.
