Molla Sadra'nın din alimlerinin velayetini kanıtlayan sekiz ilkesi

17. yüzyıl İslam dünyasının büyük filozofu Molla Sadra, bir eserinde devletin ilahiyatçıların elinde olması gerektiğini Kur'ani bir dille savunur.

Molla Sadra, "El-Mebde ve'l-Mead" adlı kitabında mantıkla bir ilişkisi olan sekiz girişten bahseder. Bu sekiz girişten sonra, ütopyadaki tedbir ve yönetimin, en az on iki özelliğe sahip alim ve hukukçulara ait olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca her durumda Kur’an'dan ayetlere değinilir.

Birinci girişte insanın yaratılışına ve insanı ebedî ve hakiki saadete götüren, insan sıfatlarının Allah'a yaklaşmasıyla şekillenen peygamberlerin biset felsefesine işaret eder. Bu nedenle o, insanın mükemmelliğini peygamberlerin biset felsefesi olarak görmektedir.

İkinci girişte, Allah’ın vasıflarına yaklaşmanın tek yolunun, inanç sisteminde doğru inanca sahip olmak, tevhid, nübüvvet ve mead’ı içerir.

Üçüncü girişte, insanın sosyal bir varlık olduğunu ve toplumsuz ihtiyaçlarını karşılayamayacağını, yani bireysel yaşamın mümkün olmadığına değinilmiştir.

Buna göre dördüncü giriş, toplumda adaletin nedeni olan ve zulmü önleyen bir yasaya ihtiyacı olduğunu vurgular.

Şeriat kurtuluşun tek yasasıdır

Beşinci girişte Molla Sadra, insanın asli ihtiyaçlarını karşılayabilecek tek kurtuluş yasasının şeriat ve din olduğunu vurgular.

Altıncı girişte, insanın bir yasaya ihtiyacı olduğunda ve yasanın yalnızca dini bir yasa olduğu zaman, yasayı Allah'tan alan ve sonra onu halka ileten bir aracıya ihtiyacımız olduğunu söylüyor. Bu yüzden peygamberlere ihtiyacımız var.

Yedinci giriş, Peygamberden (s.a.v.) sonra, onlarla halk kitleleri arasında bir arabulucuya ihtiyacımız var ve bunlar, halk ile Resûlullah (s.a.v.) arasında aracı olan Allah'ın velileridir. İşte bunlar, vahiy öğretilerinin taşıyıcıları olan ve Resûlullah'tan (s.a.v.) sonra ümmetin velayeti ve idaresi kendilerine emanet edilen masum İmamlardır (as).

Bakara Suresi 143. ayetinde şöyle buyruluyor: "Böylece, sizler insanlara birer şahit (ve örnek) olasınız ve Peygamber de size bir şahit (ve örnek) olsun diye sizi orta bir ümmet yaptık. Her ne kadar Allah’ın doğru yolu gösterdiği kimselerden başkasına ağır gelse de biz, yönelmekte olduğun ciheti ancak; Resûl’e tabi olanlarla, gerisingeriye dönecekleri ayırd edelim diye kıble yaptık. Allah, imanınızı boşa çıkaracak değildir. Şüphesiz Allah, insanlara çok şefkatli ve çok merhametlidir."

Sekizinci girişte, Masum İmamların (a.s) da Peygamber ile alimler arasında aracı olduklarını söylüyor. Bunlar, vahiy öğretilerini alıp din alimlerine ileten imamlardır. Bir hadis-i şerifte şöyle nakledilmiştir: Zamanın olaylarında bizim hadis ravilerimize başvurunuz.

Bu sekiz girişten sonra, velayet ve hükümetin bu alimlere ait olduğu sonucuna varılmaktadır.

Nişabur Üniversitesi Doçenti Mehdi Bayat Muhtari'nin Hakim Molla Sadra onuruna düzenlenen 26. konferansta "Hikmet, hükümet, velayet" konulu konuşmasından uyarlanmıştır.