نمایشگاه قرآن امسال در فضایی متفاوت‌تر از سال‌های گذشته و در فضای باز فرهنسگرای بیرجند برگزار شد؛ نمایشگاهی که هم تعداد شب‌ها و هم ساعات برگزاری آن نسبت به سال گذشته کاهش یافته بود. در نمایشگاه قرآن امسال که قدم می‌زدیم، جذابیت‌های بصری ناشی از تغییر فضای هر ساله دیده می‌شد، اما از حیث محتوایی، برگزاری نشست‌های قرآنی و کارگاه‌های تخصصی در آن کمرنگ بود و از طرفی عدم حضور جامعه قرآنی احساس می‌شد.

هر چند خبرگزاری ایکنا سعی کرد با دعوت از قرآنیان به بیان دغدغه‌ها بپردازد، اما خوب بود در باقی غرفه‌های نمایشگاه نیز این حس و حال قرآنی بیشتر نمود داشت. در مجموع نمایشگاه قرآن شاید برای قرآنیان حرف زیادی برای گفتن نداشت؛ حضور کمرنگ مؤسسات و نهادهای قرآنی، غرفه‌های کم رونق، نبود سهمیه حمایتی برای فعالان قرآنی و عدم اطلاع‌رسانی لازم و به موقع برای نمایشگاه از ضعف‌های جدی بود.

با برخی از مسئولان قرآنی شهر که صحبت کردیم و نظرشان را جویا شدیم مایل به صحبت در خصوص این نمایشگاه نبودند، چراکه ضعف‌ها را بیش از بیان می‌دانستند و یا برخی حتی قدم در نمایشگاه قرآن نگذاشته بودند تا در مورد آن نظری دهند.

عدم وجود تلاوت‌های مردمی، برگزاری جشن‌هایی که شاید زیاد ربطی به فضای نمایشگاه قرآنی نداشت و حضور مسئولان تنها در روز افتتاحیه و همچنین عدم معرفی مؤسسات و فعالیت‌های شاخص قرآنی شهر از مسائلی بود که جامعه قرآنی به آن اشاره کردند.

از بازدیدکنندگان که می‌پرسیدیم عده‌ای بودند که به هدف موردنظر خود از بازدید از نمایشگاه نرسیده بودند. مردم معتقد بودند که غرفه‌ها جذابیت خاصی نداشت و حتی در قسمت کتب قرآنی تنوع ویژه‌ای دیده نمی‌شد. 

طبق گفته بازدیدکنندگان چینش و جذابیت بصری مناسبی در غرفه‌ها برای جذب کودکانشان وجود نداشت و بیشتر کودکانشان به سمت جشن کنار غرفه‌ها کشیده می‌شدند. جای تأمل بود با اینکه در ماه مبارک رمضان، فضایی چند روزه برای گرامیداشت منزلت قرآن مهیا شده بود اما نتوانست انتظار جامعه قرآنی و شهروندان را برآورده کند. عدم اطلاع‌رسانی درست و حضور کم‌رنگ قرآنیان در نمایشگاهی که با این نام آماده شده بود؛ همه نشانگر مسیری بود که به درستی طی نشد.

حمیدرضا جعفری، رئیس هیئت مدیره اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی از کم‌رنگ بودن بحث قرآن در نمایشگاه قرآن گلایه و اظهار کرد: نمایشگاه امسال در شأن و منزلت قرآنیان نبود و قدرت لازم را برای اثرگذاری نداشت.

وی با بیان اینکه نمایشگاه قرآن باید با هنر روز به‌صورت خلاقانه قرآن و فرهنگ قرآنی را در معرض نمایش قرار  دهد، افزود: نمایشگاه امسال اسم قرآنی داشت، اما نمود خاصی در این عرصه نداشت و این یک ضعف برای برنامه‌های قرآنی است. برنامه‌های جانبی در این نمایشگاه بسیار ضعیف برگزار شد، و حال و هوای کلی نمایشگاه کمتر به سمت قرآن گرایش داشت، اما فضای نمایشگاه خوب بود، چراکه در تفاوت با سال‌های گذشته که در فضای بسته اجرایی می‌شد، امسال فضای بازی در اختیار گذاشته شده بود، اما کاش از این فضا بیشتر بهره می‌بردیم.

رئیس هیئت مدیره اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت خراسان‌جنوبی با بیان اینکه به نظر می‌رسد باید در برگزاری نمایشگاه مدل دیگری را برگزید، تصریح کرد: باید غرفه‌ای ویژه معرفی جلسات و محافل قرآنی فعال شهر وجود داشت تا کنار این جلسات پررنگ شده و همچنین تبلیغی برای مردم باشد، چراکه بیشتر مردم با این جلسات آشنایی ندارند.

عناوین پررنگ و ضعف در اجرا

جعفری بیان کرد: نمایشگاه قرآن با 10 عنوان پررنگ کار خود را آغاز کرد و مورد بازدید مردم قرار گرفت؛ مردمی که فکر می‌کردند با این عناوین پررنگ با یک فضای عالی روبه‌رو می‌شوند، اما وارد نمایشگاه که می‌شدند عملا امری برای ارائه و جذب وجود نداشت. به‌عنوان یک فعال قرآنی انتظارم پس از ورود به نمایشگاه بسیار تغییر کرد؛ با توقع وارد نمایشگاه شدم، اما در عمل مطلب خاص و جذابی ندیدم؛ در حقیقت ارزیابی من در این نمایشگاه این بود که در شأن قرآن و مردم نبود.

وی در پاسخ به این سؤال که چرا مؤسسات قرآنی در نمایشگاه حضور نداشتند، گفت: مؤسسات توانمند نیستند و قدرت لازم را برای حضور در چینن محافلی ندارند و این به ضعف مالی آنان و عدم انگیزه برمی‌گردد؛ در حالی که با دیدن نمایشگاه امسال که از کیفیت شایانی برخوردار نبود با خود فکر کردم کاش مؤسسات نیز حضور داشتند، چراکه در این حد می‌توانستند خود را آماده کنند.

رئیس هیئت مدیره اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت خراسان‌جنوبی با بیان اینکه کار قرآنی جدی در این نمایشگاه ندیدیم، تصریح کرد: وقتی پدران معنوی مؤسسات یعنی ادارات قرآنی، مؤسسات را حمایت نکرده‌اند آنان نیز توانمندی لازم را نخواهند داشت تا آن را ارائه دهند.

وی از خالی بودن برخی از غرفه‌ها گلایه کرد و گفت: چرا باید در نمایشگاه قرآن برخی از غرفه‌ها خالی باشد؛ این امر در انظار مردم صورت خوشی ندارد. نمایشگاه قرآن برگزار می‌شود تا حال و هوای بهتری را از لحاظ معنوی به شهر دهد، اما ما با رویداد مهمی در خلال برگزاری نمایشگاه مواجه نبودیم و در واقع تنها یک نمایشگاه روتین بود.

دستگاه‌های فرهنگی وظیفه خود را به‌درستی انجام ندادند

حجت‌الاسلام حسین رحیمی، معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه خراسان‌جنوبی نیز با تقدیر از دست‌اندرکاران فرهنگی از جمله شهرداری بیرجند و اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، به ایکنا گفت: نمایشگاه قرآن کریم امسال در فضای جدیدی برگزار شد، اما مشکلاتی در فضای نمایشگاه بود که برخی از نهادهای فرهنگی وظیفه خود را به‌درستی انجام ندادند و کاری که باید شکل می‌گرفت نبود.

وی با بیان اینکه با توجه به سابقه استقبال خراسان‌جنوبی‌ها از چنین نمایشگاه‌هایی، استقبال مردم از نمایشگاه امسال ضعیف بود، افزود: با توجه به سابقه نمایشگاه قرآن در طول سال‌های گذشته نیاز به تبلیغات بیشتری بود. جای برنامه‌ها و مسابقات قرآنی در نمایشگاه خالی بود؛ جای خوانش قرآن توسط مردم در کنار غرفه‌های نمایشگاه خالی بود تا هم‌افزایی نیز صورت گیرد، اما همین غرفه را در نمایشگاه نیز نداشتیم.

رحیمی با بیان اینکه جشن‌های حاشیه نمایشگاه نیز می‌توانست رنگ و بوی قرآنی به خود بگیرد، تصریح کرد: در این مراسم نیز تنها تلاوت اولیه قرآن وجود داشت و سپس جشن‌ها آغاز می‌شد که اصلا ربطی به فضای نمایشگاه نبوده و گاهی حتی مخل کار غرفه‌ها بود.

به هدف نمایشگاه نرسیدیم

سمیه گیوکی، مربی طرح امین در مدارس خراسان‌جنوبی و مدرس دانشگاه بیرجند نیز که در نمایشگاه غرفه‌ای مخصوص معرفی فعالیت‌های قرآنی داشت، به ایکنا از خراسان‌جنوبی اظهار کرد: یکی از معضلات نمایشگاه امسال وجود برنامه‌های صدا‌وسیما بود که هیچ سنخیتی با برنامه‌های نمایشگاه نداشت؛ سال‌های گذشته مکان‌های خاص برای جلسات عمومی درنظر گرفته می‌شد، اما امسال جشن‌های مردمی در کنار غرفه‌ها برگزار شد که از هدف نمایشگاه به دور بود.

وی با بیان اینکه این امر باعث شد کارآیی کار ما پایین آید، تصریح کرد: سال‌های گذشته عمده ثبت‌نام سال مؤسسه قرآنی در نمایشگاه انجام می‌شد، اما امسال به استقبال موردنظر نرسیدیم و تنها یک ثبت‌نامی داشتیم و این نشان از عدم معرفی خوب نمایشگاه بین مردم و عدم بازدهی مناسب دارد.

این مربی قرآن با بیان اینکه برنامه‌های سازمان صدا‌وسیما باید در راستای کار غرفه‌ها و معرفی فعالیت‌های قرآنی استان برگزار می‌شد، تصریح کرد: این نمایشگاه به هدفی که داشت نرسید و فکر نمی‌کنم قرآنیان از حضور در نمایشگاه به هدف موردنظر خود رسیده باشند؛ حال آنکه تعداد زیادی از قرآنیان نیز به دلیل همین ضعف‌ها و عدم حمایت‌ها حضور نداشتند.

عدم هم افزایی متولیان فرهنگی

محمد رمضانی، معاون فرهنگی، اجتماعی و اطلاع‌رسانی شهرداری بیرجند با اشاره به توجه صرف به کودکان و نوجوانان گفت: با اینکه حضور دستگاه‌های متولی در بحث فرهنگی کم‌رنگ بود، اما فضای خوبی به نمایشگاه امسال اختصاص پیدا کرد. امیدوارم هم‌افزایی بهتری برای سال‌های آینده صورت گیرد، همچنین امیدوارم تعداد روزها بیشتر شده و به عرضه محصولات فرهنگی و عفاف و حجاب که جایش در نمایشگاه خالی بود نیز پرداخته شود.

وی بیان کرد: شهرداری بیرجند آمادگی دارد تا در سال آینده همین فضا را با غرفه‌های متنوع‌تری و در روزهای بیشتر در قالب نمایشگاه قرآن عرضه کند.

اطلاع‌رسانی ضعیف و دوری از فضای هنری قرآن

ابوالفضل حسن‌پور، فعال رسانه‌ای و هنری نیز در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی با اشاره به عدم اطلاع‌رسانی درست و حضور هنرمندان گفت: فضای نمایشگاه امسال فضای شکیل و مرتبی بود و دغدغه غرفه‌داران از حیث محتوای بصری رفع شد؛ برنامه‌های متفاوتی در خلال نمایشگاه اجرا می‌شد و دستگاه‌های متولی زیادی پای کار آمدند، اما بیشتر فضا اداری بود تا هنری.

وی از عدم استفاده از فضاهای کار کودکان و عدم حضور مؤسسات هنری و فرهنگی و همچنین خطاطان به‌عنوان یکی از نقاط ضعف نام برد، تصریح کرد: عرضه محصولات فرهنگی و کتاب‌ها باید به‌درستی صورت می‌گرفت که امیدواریم سال آینده متولیان امر فرهنگ رمضانی، هنرهای استانی و حتی غذاهای ماه رمضان را عرضه کنند.

محتواهای قرآنی در نمایشگاه کم بود

حجت‌الاسلام علیرضا کامجو؛ مسئول معاونت تعلیم و تربیت سپاه انصارالرضا(ع) خراسان‌جنوبی نیز که در غرفه دارالقرآن نمایشگاه قرآن بیرجند به آموزش روانخوانی قرآن به کودکان مشغول بود، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی اظهار کرد: نمایشگاه برکات خوبی داشت چراکه مجموعه‌های قرآنی در قبل از برگزاری نمایشگاه و پس از آن کنار یکدیگر حاضر شدند، کار مشترکی انجام دادند و این کار خوبی بود.

وی با بیان اینکه شناخت بیشتر افراد از وسعت کارهای انجام شده و تلاش و برنامه‌ریزی برای انجام اقدامات مشترک در طول سال در حوزه قرآن از برکات این نمایشگاه است، تصریح کرد: یکی از اهداف مهم نمایشگاه قرآن توجه و بررسی موضوعات تخصصی قرآن است که اصلا در فضای نمایشگاه دیده نشد.

مسئول معاونت تعلیم و تربیت سپاه انصارالرضا(ع) خراسان‌جنوبی با بیان اینکه هدف نمایشگاه معرفی مشاهیر قرآنی و آثار قرآنی و مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری بود که البته کمتر دیده شد، افزود: کارهای فرهنگی ـ هنری برای نوجوانان و کودکان در خلال نمایشگاه برگزار شد، اما به دلیل عدم کیفیت از استقبال چندانی برخوردار نبود.

کامجو با بیان اینکه بنا بود در کنار این نمایشگاه هر شب یک محفل قرآنی و همایش قرآنی داشته باشیم، اما ما برنامه‌ای در این خصوص ندیدیم، تصریح کرد: زمینه‌های جذب این امر توسط مجریان انجام نشد و این یک ضعف بزرگ است، چراکه نمایشگاه قرآن وجود این همایش‌ها و نشست‌های بحث و بررسی را می‌طلبد.

وی بیان کرد: در حقیقت در طول نمایشگاه کار تخصصی هم جهت با شعار نمایشگاه قرآن با عنوان «قرآن؛ کتاب زندگی» و با هویت رمضانی انجام نشد؛ کار ضعیفی انجام شد و لازم است کسانی که برنامه‌ریزی می‌کنند پیش از طرح‌ریزی نمایشگاه بیشتر تلاش کنند. موضوع بعدی این بود که برنامه‌های جانبی نمایشگاه سنخیتی با موضوع قرآن، معرفی قرآن و ظرفیت‌های قرآنی نداشت؛ این امری بود که باید در سال‌های آینده دیده شود، چراکه ما به برکت قرآن دور یکدیگر جمع شده‌ایم و تمام فعالیت‌های نمایشگاه باید رنگ و بوی قرآنی داشته باشد.

امیر کوچی، سرپرست گروه قرآن و عترت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌جنوبی نیز در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی با بیان اینکه غرفه‌های تلاوت، شهدای قرآنی، رسانه، کار با کودکان، جهاد تبیین، عرضه محصولات فرهنگی و برنامه‌های جشن‌محور از برنامه‌های پیش‌بینی شده در این نمایشگاه است، اظهار کرد: فضای نمایشگاه خوب بود و با توجه به اینکه امسال شهرداری، مکان فرهنگی را در اختیار ما قرار داد، استقبال بسیار خوب بود.

وی با اشاره به بحث اطلاع‌رسانی گفت: اطلاع‌رسانی لازم به کلیه ادارات انجام شده و پوسترهایی نیز در زمینه تبلیغ نمایشگاه منتشر شده؛ در بستر شاد تبلیغ لازم برای دانش‌آموزان انجام شد و از سویی دیگر برنامه‌های جانبی هر شب در محل آمفی‌تئاتر روباز نمایشگاه برگزار شد تا زمینه جذب بیشتری فراهم آید.

با تمام مسائلی که مطرح شد با توجه به پتانسیل‌های خوب قرآنی که در استان وجود دارد، این نمایشگاه بهتر از وضعیت موجود می‌توانست برگزار شود که ایکنای خراسان‌جنوبی آماده دریافت پاسخ مسئولان در این خصوص است.

گزارش از سپیده قلندری و زهرا حمیدی