آیین کهن «علم‌بندان» در روستای تاریخی درخش
آیین کهن «علم‌بندان» در روستای تاریخی درخش از توابع شهرستان بیرجند، یکی از جلوه‌های اصیل فرهنگ مذهبی خراسان جنوبی در دهه اول محرم است؛ آیینی که با محوریت احترام به علم اهل‌بیت(ع)، در فضایی معنوی و با مشارکت نسل به نسل اهالی، هر سال برگزار می‌شود و بر استواری ایمان، سنت و همبستگی اجتماعی در بستر تاریخ گواهی می‌دهد.
به گزارش ایکنا از خراسان‌جنوبی، در میان آیین‌های مذهبی که در ایام محرم در خراسان جنوبی برگزار می‌شود، عَلم‌گردانی از جایگاهی ویژه برخوردار است.
«علم» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نمادهای عزاداری امام حسین(ع)، در میان مردم این خطه از جایگاه والایی برخوردار است و احترام به آن تا حدی است که هیچ‌گاه به علم پشت نمی‌کنند و هنگام بستن آن، چنان شور و شوقی بر مراسم حاکم می‌شود که گویی علم‌ها جان گرفته‌اند.
مراسم «علم‌بندان» در روستاهای شهرستان بیرجند از جمله در روستای درخش، آیینی است که در روزهای مختلف دهه نخست محرم برگزار می‌شود و در درخش، روز چهارم محرم‌الحرام زمان برگزاری آن است.
در این روز، علم‌گردان‌ها در مسجد جامع گرد هم می‌آیند تا با رعایت رسوم خاص، علم‌ها را بسته و آماده همراهی در مراسم تا عصر عاشورا کنند. در این مراسم، هر علم به‌نام یکی از چهارده معصوم(ع) نام‌گذاری شده و مجموعاً ۱۴ علم، با پارچه‌های رنگین و نمادهای مذهبی تزئین می‌شود. مالکیت هر علم به‌صورت موروثی از پدر به پسر در خاندان‌های مشخص منتقل شده و مسئولیت علم‌گردانی نیز از همان مسیر به نسل‌های بعدی واگذار می‌شود.
این انتقال نسلی، بخشی از اصالت فرهنگی و دینی مردم منطقه را تشکیل می‌دهد. علم‌گردان‌ها مسئولیت نگهداری، حمل و حراست از علم را نه تنها در ایام محرم، بلکه در طول سال بر عهده دارند. در باورهای اهالی، اگر علمی دچار آسیب یا سقوط شود، صاحب آن باید قربانی کند تا از بروز اتفاقات ناگوار در سال آینده پیشگیری شود.
این اعتقاد، بخشی از تقدس علم در ذهن و فرهنگ مردم درخش را بازتاب می‌دهد. از روز چهارم محرم تا ظهر عاشورا، علم‌گردان‌ها علم‌ها را در کوچه‌ها و منازل روستا می‌گردانند. توقف علم در مقابل منازل برای فاتحه‌خوانی، نشانه‌ای از میمنت و سلامتی خانه و خانواده تلقی می‌شود و عدم حضور علم در برابر خانه، بدیمن شمرده می‌شود.
در این ایام، اهالی تلاش می‌کنند تا از حضور علم در مقابل منزلشان بهره‌مند شوند. هر علم‌گردان همراهی به نام جارچی دارد که وظیفه جمع‌آوری نذورات را برعهده می‌گیرد. در برخی موارد، مردم هنگام حضور علم مقابل منزلشان، نذری از جمله گوسفند قربانی می‌کنند.
نذورات جمع‌آوری‌شده در پایان ایام عزاداری بین علم‌گردان و جارچی تقسیم می‌شود. در شهر بیرجند نیز این آیین با شکوه خاصی برگزار می‌شود.
مراسم علم‌بندان هیئت محبان‌الزهرا(س)، در شب نخست محرم و با حضور «سادات علم‌دار» انجام می‌گیرد. ابتدا روضه‌خوانی برگزار شده و سپس علم‌ها با نوحه‌خوانی و چاووشی، از سوی سادات وارد حسینیه شده و پس از بستن، به دور حسینیه گردانده می‌شوند. این آیین معنوی با اجرای «حسن ـ حسینی» و نصب علم‌ها در مکان ویژه پایان می‌پذیرد.
آیین علم‌بندان امسال نیز با حضور گسترده مردم و سادات بیرجندی، شب گذشته، پنجم تیرماه در هیئت محبان‌الزهرا(س) شهر بیرجند برگزار شد. این مراسم جلوه‌ای از پیوند ناگسستنی مردم خراسان‌جنوبی با سنت‌های عاشورایی و تجلی ایمان، احترام و پایداری در مسیر ولایت است.
انتهای پیام
