جلوه‌هایی از آیین کهن عزاداری در حسینیه شوکتیه + فیلم
حسینیه شوکتیه بیرجند از دیرباز ملجا عزاداری سنتی خراسانی‌ها بوده است. مکانی که کانون تعزیه در بیرجند است و اکنون نیز پس از سال‌ها این عزاداری ادامه دارد.
حسینیه امام رضا(ع) یا مدرسه شوکتیه در شهر بیرجند یکی از بناهای اصیل تاریخی است که قدمت آن بیش از ۱۲ دهه بوده است. اگرچه حسینیه شوکتیه در طول زمان، کاربری‌های توأمان آموزشی و مذهبی داشته است اما فضای کالبدی آن همچنان که ایده اولیه بنا گواهی می‌دهد برای برگزاری مراسم مذهبی و آیینی تعزیه مناسبت دارد.
موقوفه امیر اسماعیل خان و محمد ابراهیم خان شوکت‌الملک از موقوفات شاخص شهرستان بیرجند بوده که نیات مختلفی داشته و یکی از این نیات عزاداری در ماه محرم و صفر است.
فریبا کاهنی، کارشناس مردم شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با ایکنای خراسان‌جنوبی، گفت: حسینیه امام رضا(ع) به دستور محمد اسماعیل خان ملقب به شوکت الملک اول در سال 1312 هجری قمری مطابق با 1274 شمسی در دوره قاجاریه ساخته شده است. ابتدا با هدف ایجاد حسینیه طراحی و ساخته شده تا پاسخگوی تجمع و عزاداری هیأت های بزرگ مذهبی را داشته باشد این حسینیه که متعلق به خاندان شوکت الملک بود به حسینیه شوکتیه معروف شد و از محل موقوفات شوکتی اداره می‌شد.
وی افزود: بعدها در سال 1325 هجری قمری مطابق با 1285 شمسی امیر شوکت‌الملک دوم (برادر اسماعیل خان) که تأثیرات مثبت ایجاد دارالفنون را مشاهده کرده بود تصمیم به تأسیس مدرسه شوکتیه کرد تا از بنای حسینیه در باقیمانده ایام سال که عزاداری در آن جریان ندارد استفاده شود. مدرسه شوکتیه پس از دارالفنون و مدرسه رشیدیه به عنوان سومین مدرسه جدید در ایران محسوب می‌شود. این بنا یک بنای تک ایوانی است و دارای اجزا و عناصر مختلف معماری مانند سردر ورودی، هشتی، دالان، حوضخانه، ایوان، گنبدخانه و رواق‌هایی و حجره‌هایی در اطراف صحن است. بنا در دو طبقه احداث شده است و دارای تزئیناتی همچون طاق نماهای تزئینی، قاب‌های گچی، مقرنس‌ها و رسمی بندی‌ها از مواردی است که به بنا زیبایی خاص داده است.
کاهنی ادامه داد: برای زنده نگه داشتن یاد واقعه کربلا، مجموعه‌ای از نمایش‌های آیینی ـ مذهبی به نام تعزیه و شبیه‌خوانی شکل گرفته است. در شهر بیرجند، در جنوب خراسان، به تبع شرایط اجتماعی، سیاسی و مذهبی حاکم در ادوار مختلف، حسینیه‌های متعددی برای عزاداری ایجاد شد که مهم ترین آن‌ها حسینیه شوکتیه نو بوده است.
وی بیان کرد: در مراسم عزاداری شوکتیه روزانه ۵۰۰ نفر شرکت کننده دارد و امسال با همکاری هیات عاشقان اهل بیت(ع) به مدت پنج شب مراسم تعزیه هم در حسینیه برگزار شد که اقبال خوب عزاداران و مردم را به همراه داشت. این بنای تک ایوانی با صحن وسیع، رواق‌ها، طاق نماهای پیرامونی و سکوی مستطیل شکل میان صحن در حال حاضر نیز می‌تواند پاسخگوی کاربری آیینی در زمینه برگزاری مراسم تعزیه، شبیه‌خوانی و سایر مراسم ملی و مذهبی باشد.
کاهنی ادامه داد: براساس شنیده‌ها از ریش‌سفیدان بیرجند در گذشته خاندان طوفانی و هاتف‌وند با اسب و وسایل تعزیه، دهه اول محرم در حسینیه شوکتیه تعزیه اجرا می‌کردند اما در این باره عکس و مستنداتی در دست نیست.
وی بیان کرد: مردم بیرجند هنر تعزیه را با نام حسینیه شوکتیه می‌شناختند، اما چند سالی تعزیه به فراموشی سپرده شده بود و انگار متولی نداشت، فقط هر از گاهی نمایش تعزیه گونه‌ای اجرا می‌شد اما در سال‌های اخیر با شکل گیری چند گروه تعزیه‌خوان جوان در مرکز استان، آرام آرام زمزمه‌هایی از شکوفایی مجدد تعزیه در خراسان‌جنوبی شکل گرفت.
دیوارهای حسینیه شوکتیه بیرجند سال‌هاست به عزاداری خو گرفته‌اند و انگار به یاد امام حسین(ع) هرسال عزاداری می‌کنند. این بنا در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۷۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
انتهای پیام
