زیبایی‌های دین را به خوبی برای جامعه آشکار نکردیم

تثبیت جایگاه نظام اسلامی و برگزاری برنامه‌های فرهنگی و مناسبت‌های دینی موجب معرفت‌افزایی و ایجاد پیوند محکم بین ارزش‌های دینی و جوانان می‌شود. ترویج و گسترش ارزش‌های دینی و انقلابی، ایجاد فضای معنوی و مطلوب در جامعه به‌ویژه جوانان، جایگاه نظام اسلامی در جهان را مستحکم‌تر و دشمن را روزبه‌روز با یأس و ناامیدی مواجه خواهد کرد.

خانواده به عنوان نخستین کانونی که در این زمینه می‌تواند نقش‌آفرینی کند و پس از آن، مدرسه، آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌ها باید به این امر مهم عنایت ویژه داشته باشند و به فراخور نیاز افراد در دوره‌های گوناگون سنی، آنان را یاری کنند زیرا فراهم کردن زمینه‌های سالم تغذیه فکری برای نسل جدید، عبادت خواهد بود.

تشویق افراد، سازمان‌ها و صاحبان پایگاه‌های اجتماعی به گام نهادن در این راه نیز یکی دیگر از راه‌های حفظ و گسترش ارزش‌های دینی در سطح جامعه است. تلاش برخی افراد، گروه‌ها و احزاب برای کمرنگ کردن یا از بین بردن پای‌بندی به ارزش‌ها به ویژه در میان نوجوانان و جوانان، خیانتی نابخشودنی، ستمی ناروا و بهترین راه ایجاد سلطه بیگانگان بر سرزمین اسلامی است زیرا جامعه تهی از ارزش‌های دینی، بستر مناسبی برای تهاجم و شبیخون فرهنگی دشمن خواهد بود.

حامد پوررستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با ایکنا، به موضوع نحوه ترویج ارزش‌های دینی در جامعه و ساز و کارهای مربوط بدان پرداخت و بیان کرد: جامعه‌شناسان پنج نهاد اصلی را برای جامعه برمی‌شمارد. نهاد در عرف جامعه‌شناسی یعنی یک سازمان نظام‌یافته که می‌تواند بر هنجارها و رفتارها و وضعیت جامعه نقش‌آفرین بوده و مداخلات جدی داشته باشد.

5 نهاد مؤثر در جامعه 

وی افزود: این پنج نهاد بنیادین در جامعه شامل نهادهای آموزش و پرورش، دین، اقتصاد، سیاست و خانواده می‌شود. اگر می‌خواهیم ارزش‌های دینی همچون امر به معروف و نهی از منکر به همراه هنجارهای ناب و نرم‌های پسندیده در یک جامعه فراگیر باشد، باید بر روی این پنج نهاد کار کرده و در این زمینه ذره‌ای کوتاهی نداشته باشیم که هزینه در این پنج نهاد به معنای سرمایه‌گذاری برای آینده‌ آباد کشور خواهد بود.

پوررستمی نهاد نخست را آموزش و پرورش دانست و گفت: انصافاً طی این چهل سال کارهای خوبی در این نهاد انجام شده اما قطعا مورد رضایت نیست. این نارضایتی چه در بعد منابع درسی در آموزش و پرورش، چه در بعد پرورشی و چه در بعد اهتمام به معلمان و نیز اهتمام به پرورش معلمان خبره وجود دارد. پرورش معلمان خبره به ویژه معلمان دوره دبستان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: متأسفانه در حوزه تربیت معلمان خبره استراتژی و سرمایه‌گذاری لازم در نظر گرفته نشده است. در این حوزه نیازمند معلمان خوش‌بینش، خوش‌منش، خوش‌روش و آشنا به علم دینی و مطالعات میان‌رشته‌ای و مسائل تربیتی هستیم که البته کار چندانی در این رابطه در کشور انجام نشده است.

وی افزود: اگر قصد داریم تا ارزش‌ها در جامعه نهادینه شود باید از آموزش و پرورش و مؤلفه‌های بنیادین آموزش و پروش آغاز کنیم تا بتوانیم با پرورش معلمان دلسوز و خبره، زمینه را برای نهادینه شدن ارزش‌ها در فرزندان این مرزو بوم از دوران دبستان فراهم کنیم.

زیبایی‌های دین را نشان ندادیم 

پوررستمی تصریح کرد: نهاد بعدی نهاد دین است. متأسفانه یکی از ضربه‌هایی که ما خوردیم به خاطر این بود که نتوانستیم جذابیت‌ها و زیبایی‌های دین را به خوبی برای جامعه آشکار کنیم. دین ما زیباست و زیبایی را باید به مردم نشان داد. امام رضا(ع) می‌فرمایند که «خدا رحمت کند کسانی را که زیبایی‌های دین و کلام ما را نشان می‌دهند». اگر این اتفاق در جامعه رخ دهد، مردم نیز از ارزش‌های دین تبعیت می‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: باید در حوزه علمیه و دانشگاه‌ها کارشناسان خبره دین‌شناس و کارشناسانی که بتوانند تبلیغ دین را به خوبی انجام داده و در منابر و کرسی‌های دانشگاهی چهره‌ زیبایی از دین به اقتضای زمان و مکان ارائه کنند را پرورش دهیم تا بتوانند دین را در سفره مردم قرار دهند و نهج‌البلاغه و قرآن را به زندگی مردم بیاورند. امروز باید دانشجویان، حوزویان، کسبه و همه آحاد مردم احساس کنند که این آموزه‌های دینی امروز بیش از پیش مورد نیاز جامعه است.

وی بیان کرد: به قول جامعه‌شناسان تأثیری که دین بر جامعه دارد، مانند بمب اتمی است. امروز کمتر جامعه‌شناسی وجود دارد به نقش دین در تغییر و تحولات و هنجارها اشاره نکرده باشد. البته برخی جامعه‌شناسان مانند مارکس با توجه به شناخت نادرستی که از دین دارند، بر این باورند که دین افیون ملت‌هاست. امروز تبلیغ صحیح دین امری بسیار مورد نیاز است. حتی اگر دین اسلام نیز به خوبی تبلیغ نشود، می‌تواند مخرب باشد. از سوی دیگر نقش ایجابی و مثبت دین نیز بسیار مهم است که باید بدان پرداخت.

پوررستمی ادامه داد: نهاد سوم، نهاد اقتصاد است. اگر نتوانیم به مقوله اقتصاد در حکومت اسلامی به خوبی بپردازیم، جامعه اسلامی به شدت با مشکل مواجه خواهد شد. چنانچه فقر از دری وارد شود، ایمان از درب دیگر خواهد رفت. این مسئله نه فقط یک تجربه میدانی بوده بلکه آموزه دینی ماست. در نهج‌البلاغه آمده است که فقر باعث مدهوشی انسان و سبب می‌شود دین و عقل انسان کارکردهای خود را از دست داده و ضعیف شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: ما نمی‌توانیم مدعی حکومت دینی باشیم اما به اقتصاد رسیدگی نکنیم و کار به جایی برسد که مردم نتوانند در زیر چرخ مسائل اقتصادی نفس بکشند. دولت باید به اقتصاد کشور اهمیت ویژه دهد. شکی نیست که اگر اقتصاد خوب داشته و بتوانیم چهار مقوله امنیت، عدالت، امنیت و رفاه را برای مردم ایجاد کنیم، بسیاری از هنجارها خود به خود نهادینه شده و مردم فوج فوج به سمت اسلام و نظامی که قصد پیاده کردن احکام دینی در جامعه را دارد، خواهند آمد.

وی نهاد بعدی که در ترویج ارزش‌های دینی در جامعه تأثیر دارد را سیاست خواند و تصریح کرد: ارتباط فراوانی میان سیاست و هنجارهای اجتماعی، امنیت و اخلاق وجود دارد. در بحث سیاست، یک مقوله این است که سیاستمداران ما آراسته به اخلاق شوند. چنانچه سیاستمداران به اخلاق اسلامی آراسته شوند، بخش قابل توجهی از ارزش‌ها نهادینه می‌شود. روایاتی وجود دارد که مردم به حکام خود نگاه می‌کنند. این نکات در ترویج ارزش‌های دینی بسیار نقش‌آفرین است.

پوررستمی بیان کرد: یک از مؤلفه‌های نهاد سیاست، سیاستمداران هستند و اگر سیاستمداران به همین بایسته‌های اولیه به خوبی عمل کنند، ارزش‌ها و هنجارهای بایسته و شایسته ناب دینی در جامعه نهادینه می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: نهاد مهم دیگری که نقش بسزایی در ترویج ارزش‌های دینی در جامعه دارد، نهاد خانواده است. در آموزه‌های دینی و قرآنی ما یکی از پرتکرارترین واژه‌ها بحث خانواده و رفتار اعضای خانواده است. حق و حقوق زن و شوهر و فرزندان از جمله نکاتی است که در آموزه‌های دینی مورد تأکید واقع شده است. چنانچه خانواده کانونی برای اهتمام به تربیت و تعلیم هنجارهای اجتماعی به فرزندان باشد و خود به دست خود برخی معضلات اجتماعی را وارد خانه نکند، بسیاری از مشکلات اجتماعی حل خواهد شد.

وی ادامه داد: چنانچه خانواده به ویژه والدین کانون انتشار محبت، عطوفت و مهربانی و انجام بسیاری از زیبایی‌های دین مانند نماز، روزه، تهجد و ... باشند، تبدیل به بهترین و قوی‌ترین اکسیری خواهد شد که می‌تواند به نهادینه‌سازی ارزش‌های اجتماعی کمک کند.

روش‌های ویژه برای امر به معروف

پوررستمی تصریح کرد: بنابراین، نهادینه‌سازی امر به معروف و نهی از منکر و دیگر ارزش‌های اجتماعی باید با توجه به توسعه این پنج نهاد انجام شود. امروز جامعه‌ای که در آن قرار داریم، روش‌های ویژه خود را برای مسائلی همچون امر به معروف و نهی از منکر می‌طلبد. امروز باید ابعاد روان‌شناختی و آموزه‌های دینی را برای این مقوله درنظر بگیریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: طبق آموزه‌های دینی مجموعه‌های مختلف باید با توجه به میزان فهم و درک افراد «على قَدرِ عُقولِهِم» نسبت به تبلیغ ارزش‌ها اقدام کنند. این مسئله بدان معناست که مخاطبان ما یکسان نیستند بلکه باید با توجه به مخاطب خود در جامعه، استراتژی و راهبرد منطقی را برای ارائه معروف و نهی از منکر و دیگر ارزش‌های دینی در جامعه مد نظر قرار دهیم.

نهادینه‌سازی ارزش‌های دینی در جامعه با سیاست مشارکتی

وی تصریح کرد: البته این مسئله نیازمند برپایی کلاس‌های ویژه، ارائه آموزش همگانی از سوی رسانه ملی و نیز پیاده‌سازی روش‌ها، زمینه‌ها، بیان موانع و آسیب‌ها و مبانی دینی در جامعه است. باید بدانیم قوی‌ترین سیاستی که می‌تواند جامعه را به سمت جلوگیری از بزه و فساد و انحرافات سوق دهد و جامعه را در بعد ایجابی به سمت هم‌افزایی و سرمایه اجتماعی ناب متحول کند، سیاستی است که در اسلام نهفته بوده و آن سیاست نیز سیاست مشارکتی است، یعنی در کنار سیاست‌های اجرایی، تقنینی و قضایی، بکارگیری سیاست‌های مشارکتی به ویژه در حوزه‌هایی مانند امر به معروف و نهی از منکر و ... می‌تواند قوی‌ترین سیاست برای حرکت یک جامعه به سمت اعتلای تمدن و فرهنگ و نیز ارتقا و شکوفایی آن باشد.