امامت از منظر امام رضا(ع) نظام امت و رکن دین است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا بهروزی‌لک، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، شامگاه دوم مهرماه در همایش سیره سیاسی امام رضا(ع) که از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌‌های آستان قدس رضوی برگزار شد، به کارکردها و وظایف امامت براساس روایات امام رضا(ع) پرداخت و گفت: امام رضا(ع) فرمودند خدا رحمت کند کسی را که به احیای امر ما بپردازد و احیای امر ما به این است که علوم ما را فرابگیرند و به دیگران بیاموزند.

وی با اشاره به مفهوم امامت، افزود: عرصه سیاست، عرصه تخاصم و تضاد بین منافع صاحبان قدرت است ولی پرسش این است که آیا در جوامع اسلامی هم باید از منظر کشمکش سیاسی به بحث امامت و رهبری بنگریم؟ از معاویه نقل شده که گفت ای مردم من به خاطر دین با شما نجنگیدم و به خاطر قدرت جنگیدم؛ ولی قطعا مفهوم امامت این‌گونه نیست.

بهروزی‌لک اضافه کرد: شهید مطهری در آثار خود مطرح کرده است که متکلمان بعد از وفات پیامبر(ص) به نزاع کلامی در مورد اینکه چه کسی خلیفه باشد پرداختند و امامت را به خلافت تقلیل دادند. در این رویکرد امامت، ریاست جامعه است و برای کسب قدرت، کشمکش وجود دارد. متاسفانه در برخی کتب کلامی ما هم امامت به همین ریاست جامعه تنزل یافته در صورتی که امامت بسیار ارزشمند است و باید آن را با تمام حدود و صغور آن مطرح کنیم.

کنه جایگاه امامت دست نیافتنی است

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: امام رضا(ع) فرمودند که امامت، برای تحقق اسلام در تمام ابعاد و زوایا و جوانب آن و احیای آن است لذا امام جایگاه بسیار ارزشمندی است که هر کسی نمی‌تواند به عمق آن راه یابد.

وی اضافه کرد: عبدالعزیزبن مسلم در مسجد مرو حاضر شد و گفت‌وگوی بین مردم در مورد امامت را به امام رضا(ع) گزارش کرد و امام در جواب وی فرمودند: امامت آنچنان جایگاه ارزشمندی است که فقط خدا و رسول او به کنه آن آگاهند و  مردم حق انتخاب امام را ندارند. در کتاب عیون اخبار الرضا(ع)، به یکسری کارکردهای امام اشاره شده که می‌توان به بیش از 90 مورد اشاره کرد. 

بهروزی لک بیان کرد: از جمله روایات بیان شده که امام امین‌الله فی ارضه؛ یعنی امین خدا در روی زمین است و فلسفه خلقت انسان هم خلیفه خدا شدن است که به تعبیر قرآنی آن جعل خلیفه (انی جاعل فی الارض خلیفه) است لذا امامت پایه بالنده دین اسلام است. آیت‌الله جوادی آملی هم در ذیل این آیه آورده است که جعل خلافت، جعل خواص و اولیای الهی است البته راه باز است تا هر کسی به اندازه سعه وجودی خود تجلی خلیفة الله شود به همین دلیل در قرآن کریم آمده است که خدایا از همسر ما نور چشمانی برای ما قرار بده که امام متقین باشند.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: کارکرد دیگر امامت این است که امام اقامه‌کننده امر الهی و حجت خدا بر بندگان است و به همین دلیل امام از حکمت الهی و سعه صدر وجودی برخوردار است. در قلب امام چشمه‌های حکمت از سوی خداوند متعال جاری است و طبیعتا هر کسی نمی‌تواند به این مقام برسد.

وی اضافه کرد: امام باقر(ع) در هنگام مرگ عمربن عبدالعزیز فرمودند که اهل زمین بر او درود و اهل آسمان بر او لعنت می‌کردند زیرا جایگاه امامت را غصب کرده بود زیرا هر کسی نمی‌تواند این جایگاه را اشغال کند. امام از منظر امام رضا(ع)، کسی است که خدا او را انتخاب کرده و از آغاز خلقت، امام آفریده شده است. امام به گونه‌ای خلق ‌شده که نقش هدایتگری در ذات وجود او هست و دیگران اگر تلاش کنند نقش الگودهی داشته باشند آنها هم باید تابع امام باشند.

نقش هدایتگری امام(ع)

بهروزی‌لک اظهار کرد: از دیگر کارکردهای امام هدایتگری به واسطه علم او از جمله علم غیب به اذن خداوند است؛ کارکرد دیگر امام این است که نظام برای امت است؛ در خطبه فدکیه هم صدیقه طاهره بر این مطلب تاکید کردند که امامت، نظام امت و امان مردم از تفرقه است؛ امام رضا(ع) هم فرمودند که امام، نظام‌بخش امت است و مردم اگر گرد او جمع شوند هدایت خواهند یافت.

وی تصریح کرد: اینکه امام نظام امت است به لحاظ جامعه‌شناسی بسیار مهم است. در زیارت جامعه کبیره وارد شده که امام ارکان البلاد (ساسة العباد و ارکان البلاد) است یعنی اگر رکن بشکند جامعه هم خواهد شکست.

بهروزی لک با بیان اینکه به تعبیر برخی اندیشمندان، انسان، مدنی بالطبع است، اضافه کرد: آیا مدنی‌ بالطبع بودن صرفا برای رفع نیازهای مادی است که جواب منفی است و امام رکن یک جامعه است و به رفع نیازهای معنوی مردم توجه ویژه دارد و نظام امت است. امام برای اینکه رکن جامعه باشد باید مفروض الطاعه باشد از این رو در روایت دیگری فرموده‌اند که هر کسی بمیرد و امام خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، اضافه کرد: در روایات همچنین بیان شده که امام کسی است که دلسوزتر و مهربان‌تر از پدران و مادران نسبت به مردم است و امام امین خدا روی زمین و کسی است که از تعدی و تجاوز انسان‌ها به حقوق یکدیگر جلوگیری می‌کند. در روایت دیگری بیان شده که مثل امام مانند مثل کعبه است و همانطور که مردم دور کعبه طواف می‌کنند باید نزد امام هم بروند و از او تبعیت کنند.

وی اضافه کرد: طبق احادیث امام رضا(ع)، اولا هر کسی نمی‌تواند امام را بشناسد و به کنه مقام او پی ببرد به همین دلیل دیدیم در طول تاریخ امامت را به خلافت و ریاست تنزل دادند و همین سبب شد مثلا اگر در ابتدای خلافت امویان، شرایطی مانند قرشی بودن و مدیر بودن و ... را عنوان می‌کردند ولی بعد از معاویه، نظام جانشینی و شاهنشاهی ایجاد شد و به تدریج علمای اهل سنت این مسئله را مطرح کردند که هر کسی بتواند پیروز شود او رهبر و امام و خلیفه است.

امام؛ رکن جامعه

بهروزی‌لک تصریح کرد: امام بر اساس فرمایشات امام رضا(ع)، رکن جامعه است به همین دلیل حضرت ابراهیم بعد از ابتلائات گوناگون از مقام نبوت به امامت رسید. امام از مردم به خودشان سزاوارتر و دلسوزتر و مهربانتر است و امام اشجع الناس و افقه الناس و اعلم الناس و ... است و این ویژگی‌ها برای تحقق شئون امامت است.

وی تاکید کرد: متاسفانه امروز در دنیای دموکراسی‌زده، امامت و نظام امامت جایگاه لازم را ندارد و به تعبیر برخی اندیشمندان غربی، دموکراسی جایگزین نظام امامت شده و اهواءالناس بر جامعه حاکم است.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) ادامه داد: در کشور ما اگر ولی فقیه در غیبت امام زمان(عج) حاکم نبود معلوم نبود کشور چه سرنوشتی داشت. در عصر حاضر هم بر اساس فرمایشات امام رضا(ع) تبعیت از امامت در گرو تبعیت از ولی فقیه عادل و مدبر و عالم است و اگر این نبود کشور به خاطر دسیسه‌های استکباری دچار فروپاشی شده بود.