جهاد و شهادت؛ معامله‌ای با سود قطعی و تضمینی

به گزارش ایکنا، رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره شهدای جامعه عشایری کشور با استناد به آیه 111 سوره توبه فرمودند: «اِنَّ اللَهَ اشتَرىٰ‌ مِنَ المُؤمِنینَ اَنفُسَهُم وَ اَموالَهُم بِاَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقاتِلونَ فی سَبیلِ اللَهِ فَیَقتُلونَ وَ یُقتَلون؛ هر دویش اجر دارد: هم از دشمن تلفات بگیرید اجر دارد، هم خودتان به دست دشمن کشته بشوید اجر دارد. اینها با خدا معامله کردند؛ هم آن جوان با خدا معامله کرد، هم این پدر و مادر و همسر با خدا معامله کردند. عامل دین را نباید در این قضیّه فراموش کرد.»

متن آیه: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ ۚ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ ۖ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ ۚ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ ۚ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ ۚ وَذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ»

ترجمه آیه: «در حقيقت، خدا از مؤمنان، جان و مالشان را به [بهاى‌] اينكه بهشت براى آنان باشد، خريده است؛ همان كسانى كه در راه خدا مى‌جنگند و مى‌كُشند و كشته مى‌شوند. [اين‌] به عنوان وعده حقى در تورات و انجيل و قرآن بر عهده اوست. و چه كسى از خدا به عهد خويش وفادارتر است؟ پس به اين معامله‌اى كه با او كرده‌ايد شادمان باشيد، و اين همان كاميابى بزرگ است.»

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان درباره این آیه آورده است که «كلمه (اشتراء) به معناى قبول آن جنسى است كه در خريد و فروش در برابر پرداخت قيمت به انسان منتقل مى‌شود.

خداى سبحان در اين آيه به كسانى كه در راه خدا با جان و مال خود جهاد مى‌كنند وعده قطعى بهشت مى‌دهد و مى‌فرمايد كه اين وعده را در تورات و انجيل هم داده، همانطور كه در قرآن مى‌دهد.

خداوند اين وعده را در قالب تمثيل بيان نموده و آن را به خريد و فروش تشبيه كرده است، يعنى خود را خريدار و مؤمنين را فروشنده و جان و مال ايشان را كالاى مورد معامله و بهشت را قيمت و بهاء و تورات و انجيل و قرآن را سند آن خوانده است و چه تمثيل لطيفى بكار برده است. در آخر مؤمنين را به اين معامله بشارت داده و به رستگارى عظيمى تهنيت گفته است.»

آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در تفسیر نمونه پیرامون این بیان می‌دارد: «در این آیه و آیه بعد مقام والاى مجاهدان با ايمان، با ذكر مثال جالبى بيان شده است. در اين مثال خداوند خود را خريدار و مؤمنان را فروشنده معرفى كرده و مى‌گويد: خداوند از مؤمنان جان‌ها و اموالشان را خريدارى مى‌كند و در برابر اين متاع، بهشت را به آنان مى‌دهد.

از آنجا كه در هر معامله در حقيقت پنج ركن اساسى وجود دارد كه عبارتند از خريدار، فروشنده، متاع ، قيمت و سند معامله، خداوند در اين آيه به تمام اين اركان اشاره كرده است؛ خودش را خريدار، مؤمنان را فروشنده، جان‌ها و اموال را متاع و بهشت را ثمن و بهای اين معامله قرار داده است. منتهی طرز پرداخت اين متاع را با تعبير لطيفى چنين بيان مى‌كند: آنها در راه خدا پيكار مى‌كنند و دشمنان حق را مى‌كشند و يا در اين راه كشته مى‌شوند و شربت شهادت را مى‌نوشند.

در حقيقت دست خدا در ميدان جهاد براى تحويل گرفتن اين متاع اعم از جان و يا اموالى كه در جهاد مصرف مى‌شود آماده است و به دنبال آن به اسناد معتبر و محكم اين معامله كه پنجمين ركن است اشاره كرده مى‌فرمايد: اين وعده حقى است بر عهده خداوند كه در سه كتاب آسمانى تورات، انجيل و قرآن آمده است. البته با توجه به تعبير (فى سبيل الله) به خوبى روشن مى‌شود كه خداوند خريدار جان‌ها و تلاش‌ها و كوشش‌ها و مجاهدت‌هایی است كه در راه او صورت مى‌گيرد؛ يعنى در راه پياده كردن حق و عدالت و آزادى و نجات انسان‌ها از چنگال كفر و ظلم و فساد. سپس براى تأكيد روى اين معامله بزرگ اضافه مى‌كند: چه كسى وفادارتر به عهدش از خدا است؟ يعنى گرچه بهاى اين معامله فورا پرداخته نمى‌شود، اما خطرات نسيه را در بر ندارد! چرا كه خداوند به حكم قدرت و توانایى و بى‌نيازى از هر كس نسبت به عهد و پيمانش وفادارتر است، نه فراموش مى‌كند، نه از پرداخت عاجز است و نه كارى بر خلاف حكمت انجام مى‌دهد كه از آن پشيمان گردد و نه العياذ بالله خلاف مى‌گويد، بنابراين هيچ‌گونه جاى شک و ترديد در وفادارى او به عهدش و پرداختن بها در رأس موعد، باقى نمى‌ماند.

از همه جالب‌تر اينكه پس از انجام مراسم اين معامله، همانگونه كه در ميان تجارت‌كنندگان معمول است به طرف مقابل تبريک گفته و معامله را معامله پرسودى براى او مى‌خواهد و مى‌گويد: بشارت باد بر شما به اين معامله‌اى كه انجام داديد و اين پيروزى و رستگارى بزرگى براى همه شما است.

در اينجا انسان از اين همه لطف و محبت پروردگار در حيرت فرو مى‌رود، خداوندى كه مالک همه عالم هستى و حاكم مطلق بر تمام جهان آفرينش است و هر كس هر چه دارد از ناحيه او دارد، در مقام خريدارى همين مواهبى كه به بندگان بخشيده بر مى‌آيد و اعطائى خود را به بهایى صد چندان مى‌خرد. عجيب‌تر اينكه جهادى كه باعث سر بلندى خود انسان و پيروزى و افتخار هر قوم و ملتى است و ثمراتش سرانجام به خود آنها باز مى‌گردد، به عنوان پرداخت اين متاع شمرده است و با اينكه بايد در مقابل متاع و بها معادله‌اى باشد اين تعادل را ناديده گرفته و سعادت جاويدان را در برابر يک متاع ناپايدار كه به هر حال فانى‌شدنى است؛ خواه در بستر بيمارى و خواه در ميدان جنگ، قرار داده است. ازا ين مهمتر، با اينكه خدا از همه راستگويان راستگوتر است و نياز به هيچگونه سند و تضمينى ندارد، مهمترين اسناد و تضمين‌ها را براى بندگانش قائل شده است و در پايان اين معامله بزرگ به آنها تبريک مى‌گويد و بشارت مى‌دهد، آيا لطف و محبت و مرحمت از اين بالاتر تصور مى‌شود و آيا معامله اى از اين پرسودتر وجود دارد؟

رهبر معظم انقلاب در سخنانی براساس این آیه فرمودند: «مفهوم شهادت را بایستی ما درست درک کنیم. درباره‌ مفهوم شهادت [باید درک کرد که] شهادت فقط قربانیِ جنگ شدن نیست... مسئله‌ رزمنده‌ ما که وارد میدان جنگ می‌شود و حالا یا [کارش] به شهادت یا به جانبازی منتهی می‌شود یا نمی‌شود، فقط دفاع از مرز جغرافیایی نیست؛ او در دفاع از مرزهای عقیده، مرزهای اخلاق، مرزهای دین، مرزهای فرهنگ، مرزهای هویّت، در دفاع از این مرزهای مهمّ معنوی وارد می‌شود... شهید ما در واقع مصداق و مظهرِ «اِنَّ اللهَ اشتَریٰ مِنَ المُؤمِنینَ اَنفُسَهُم وَ اَموالَهُم بِاَنَّ لَهُمُ الجَنَّة» (۱) است؛ یعنی جان خودش را دارد با خدا معامله می‌کند؛ شهید این است.» (بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره‌ شهدای استان ایلام، 30 آبان 1400)

ایشان در جای دیگری می‌فرمایند: «نفْس اینکه یک انگیزه‌ای در کسی به وجود بیاید که برای دفاع از حق حاضر باشد جان خودش را کف دست بگیرد و بیاید وسط میدان، چیز خیلی باارزشی است؛ خدای متعال این را خیلی باارزش [میداند]. اِنَّ اللّهَ اشتَری مِنَ المُؤمِنینَ اَنفُسَهُم وَ اَموالَهُم بِاَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقاتِلونَ فی سَبیلِ اللهِ فَیَقتُلونَ وَ یُقتَلون؛(۱) ببینید خدای متعال، مشتریِ یک چنین انگیزه‌ای، یک چنین عزمی، یک چنین اقدامی است؛ این کار خیلی بزرگی است، این چیز خیلی مهمّی است؛ این را شهدای ما انجام دادند؛ حالا کوچک باشد، بزرگ باشد، عالِم باشد، باسواد باشد، بی‌سواد [باشد]؛ هر شهیدی یک نماد است.» (بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره ملی ۱۵۰۰ شهید استان هرمزگان، 25 آذر 1398)

براین اساس می‌توان این پیام‌ها و نکات را از آیه فوق نتیجه گرفت که:

ـ با داشتن خريدارى همچون خدا، چرا به سراغ ديگران برويم؟

ـ خداوند، تنها از مؤمن خريدار است، نه از منافق و كافر.

ـ در پذيرش الهى، جهاد با جان بر جهاد مالى مقدّم است.

ـ بهشت، در سايه‌ جهاد و شمشير و تقديم جان و مال به خداوند است.

ـ اگر هدف از جهاد، خدا باشد، كشته شدن يا كشتن، تفاوتى نمى‌كند.

ـ هدف مؤمن از جنگ، ابتدا نابود كردن باطل و اهل آن و سرانجام شهادت است.

ـ در معامله با خدا، سود يقينى و قطعى است. در مزايده با خداوند هرچه هست حقّ و به سود انسان است، بر خلاف ديگران كه يا قصد جدّى نيست يا بى‌انگيزه‌و دروغ است، يا غلّو، يا از روى هوس و يا براى طرد كردن رقيب است.

ـ ارزش جهاد، مجاهدان و شهيدان، مخصوص اسلام نيست، در تورات و انجيل هم مطرح است. و اگر امروزه در آن كتاب‌ها نيست، نشان تحريف آنهاست.

ـ گرچه ما بر خدا حقى نداريم، امّا خداوند براى ما بر عهده‌ى خودش حقوقى قرار داده است.

ـ‌ گرچه ما بر خدا حقى نداريم، امّا خداوند براى ما بر عهده‌ى خودش حقوقى قرار داده است.

ـ بهترين بشارت، تبديل فانى به باقى و دنيا به آخرت است و غير آن خسارت و حسرت است.

ـ در كنار انتقاد از منافقانِ جهادگريز، بايد از مؤمنانِ مجاهد تقدير وتشكّر شود.

ـ بالاترين رستگارى تنها در سايه معامله با خداست.