رسوم دیرینه مردم خراسان‌جنوبی در رمضان
کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی بیان کرد: رسوم قدیمی ماه مبارک رمضان، با نام‌های مختلفی در مناطق مختلف استان، قرن‌هاست در حال اجراست؛ این رسوم که از نان پختن و تمیزکاری خانه‌ها و مساجد و تعاون و همکاری را شامل می‌شود، همان امری است که برای مهم شمردن ماه رمضان در بین مردم محل رواج داشت.
فریبا کاهنی، کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی، اظهار کرد: خراسان‌جنوبی دارای آداب و رسوم مخصوص در ماه مبارک رمضان بوده که نشان از اخلاص مردم و توجه به این روزهای خاص در طول سال است.
وی افزود: یکی از این سنت‌ها این بود که پیش از ماه مبارک رمضان مردم به دغدغه آغاز این ماه به تمیز کردن و زدودن گرد و غبار از چهره خانه‌هایشان می‌پرداختند؛ با این کار تمام مردم منطقه در تکاپوی رمضان بودند و این امر مهم بودن این ماه را یادآور می‌شد.
کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی بیان کرد: این تمیز کردن به منازل محدود نمی‌شد، بلکه گرد و غبار از مساجد و حسینیه‌ها نیز با همکاری مردم محل زدوده می‌شد؛ از طرفی تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان نیز مورد توجه قرار می‌گرفت.
کاهنی با بیان اینکه کمک کردن به مردم محل برای تهیه مایحتاج ماه رمضان نیز از دیگر برنامه‌های این آیین بود که با کمک همسایگان صورت می‌گرفت، تصریح کرد: همکاری و تعاون همان امری است که در آستانه ماه مبارک رمضان بین مردم وجود داشت؛ به‌گونه‌ای که درب خانه‌ها قفل نداشت و مردم برای کمک وارد خانه‌های یکدیگر می‌شدند.
وی بیان کرد: در قدیم بیشترین همکاری در بین بانوان در بحث پخت نان به‌خصوص برای ماه رمضان بود و هر زمان یکی از همسایگان تنور خانه را روشن می‌کرد تا نان بپزد، دیگران نیز هریک با آوردن قسمتی از مواد اولیه به او کمک می‌کردند؛ با این رسم کسی در ماه رمضان بدون نان نمی‌ماند و از طرفی موجب می‌شد در ساعات روزه‌داری بوی نان تازه و تنور به مشام روزه‌داران نرسد.
کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی ادامه داد: همچنین مردم خراسان‌جنوبی در طول ماه رمضان، سعی می‌کردند تا با تأمین مواد غذایی و پهن کردن سفره‌های افطاری، همیار نیازمندان و مستمندان باشند؛ این امر با نام «روزه آکنو» به معنی روزه باز کردن افراد است.
وی افزود: برخی از افرادی که دارای وضع مالی مطلوبی بودند تمام مردم روستا را برای افطار دعوت می‌کردند تا فردی بدون افطار نماند و همه افراد محل هرچه داشتند با یکدیگر مصرف می‌کردند؛ به همین منظور مراسم افطاری زیبایی در منازل افراد یا مسجد برگزار می‌شود.
کاهنی گفت: گاهی برخی از مردم آرین شهر قاین، پیش از ماه رمضان اقلام غذایی و ملزومات پخت و پز را به خانه‌های مستمندان می‌فرستادند؛ کمک‌ها اکنون شاید مانند گذشته نباشد، اما هنوز هم وجود دارد و مردم بیشتر نذورات خود را به‌صورت نقدی یا اقلام غذایی، تحویل مراکز نیکوکاری می‌دهند تا به دست نیازمندان برسانند.
وی یادآور شد: رسوم و آیین شناخته شده مردم خراسان‌جنوبی در این سال‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفته؛ ممکن است کم رنگ شده باشد و یا از شکلی به شکل دیگر تغییر یافته باشد، اما هنوز هم در بین مردم وجود دارد و در واقع مردم، این آیین را واسطه‌ای برای گرامیداشت رمضان قرار داده‌اند.
کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی بیان کرد: این ماه آن چنان برای مردم مهم بود که آیینی به نام «پیشواز» وجود داشت که در این آیین مردم به پیشواز ماه مبارک رمضان رفته و چند روز آخر ماه قبل را روزه می‌گرفتند؛ تمام این آیین‌ها برای زنده نگه داشتن نامی به نام رمضان بود که به عقیده مردم آمده تا اصول انسانیت را یادآوری کند.
وی با بیان اینکه كفچلزی از جمله دیگر مراسم خراسان‌جنوبی است كه از سوی زنان و دختران در شب ۲۷ ماه مبارک رمضان انجام می‌شود، تصریح کرد: در این شب بانوان به‌صورت فردی یا دو نفری با هم، یک سبد یا قلبیری را كه پارچه‌ای درون آن انداخته بودند، را برداشته و در داخل قلبیر قرآن، آئینه، شانه و یک سرمه‌دان می‌گذاشتند؛ سپس یک كفگیر یا قاشق به دست دیگر گرفته و به در خانه‌هایی كه از پیش در نظر گرفته‌اند، می‌روند در حالی‌كه صورت خود را چنان در چادر پنهان می‌كنند كه دیده و شناخته نشوند.
کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی بیان کرد: آنان به در هر خانه‌ای كه می‌رسند با «كفچلز» چند بار با فواصل كوتاه به در خانه می‌كوبند و به این وسیله حضور خود را اعلام می‌كنند؛ بانوی خانه به دم در آمده سبد آن‌ها را گرفته ابتدا برای تیمن شانه را برمی‌دارد و به موهای خود می‌كشد، بعد سرمه‌دان را به دست گرفته و چشم‌هایش را با سرمه سیاه می‌كند، آنگاه آئینه را برداشته و چهره خود را در آئینه نگاه می‌كند.
وی تصریح کرد: سپس مبلغی پول داخل سبد می‌گذارد و به صاحبش می‌دهد البته در حال حاضر سال‌هاست كه علاوه بر پول اقلامی نظیر آرد، خرما نیز می‌گذارند.
کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی اظهار کرد: زن كفچلز با مبلغ جمع‌آوری شده، پارچه‌ای گرفته و ظهر روز بیست و هفتم در محل مسجد و یا منزل مسکونی خود در فاصله زمانی بین نماز ظهر و عصر پارچه را برش می‌دهد و همان روز می‌دوزد و می‌پوشد و بر این باورند كه تمام سال را به شادی خواهند گذراند؛ این مراسم به شماره ۸۱۶ در ۴ بهمن‌ماه ۹۱ به ثبت آثار ملی ناملموس(معنوی) رسیده است.
کاهنی یادآور شد: یادمان نرود که این آیین اگر به شکل گذشته در حال اجرا نیست، ولی برای سرپا ماندن اصول بزرگی که در ماه رمضان نهفته است، لازم است جوانان و نوجوانان خود را حداقل با این آیین آشنا کنیم؛ مدارس و کتب درسی کودکان بهترین ملجأ برای دیده شدن این رسوم است.
وی با بیان اینکه اکنون متأسفانه اصول معنوی گذشتکان ما جایگاهی در کتب درسی کودکان ندارند و گاهی حتی دانش‌آموزان هیچ ذهنیتی در این باره ندارند که این یک ضعف فرهنگی بزرگ است، بیان کرد: پیشنهاد می‌شود در کتب درسی، این رسوم با نام ذکر شود تا حداقل ذهنیتی از نوع زندگی پیشنیان هر منطقه در ذهن دانش‌آموز ایجاد شود.
انتهای پیام
