خانواده و تحولات زیست جنسی زنان و مردان

به گزارش خبرنگار ایکنا، یازدهمین پیش‌نشست برخط اولین کنفرانس بین‌المللی خانواده و تربیت معنوی با عنوان «خانواده و تحولات زیست جنسی زنان و مردان» با همکاری وزارت عتف، مؤسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی خاتم و پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی برگزار ‌شد.

این پیش‌نشست با سخنرانی لیلا ثمنی، عضو هیئت علمی پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا(س) و عضو هیئت‌رئیسه انجمن فقه و حقوق خانواده؛ جواد ترکاشوند، خانواده‌ درمانگر و مسئول کارگروه خانواده مراکز مشاوره و مسئول میز خانواده معاونت تهذیب حوزه؛ محمدمهدی لبیبی، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و ادریس راموز، مدرس دانشگاه، دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی و معاون پژوهشی پژوهشکده ثامن، برگزار ‌شد.

در ابتدای این نشست لیلا ثمنی، عضو هیئت علمی پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا(س) و عضو هیئت‌رئیسه انجمن فقه و حقوق خانواده، طی سخنانی اظهار کرد: اگر بخواهم از طریق مبانی اسلامی در مورد تحولات زیست جنسی به ویژه از دوران صدر اسلام و پس از آن بحث کنم، باید اشاره کنم که روابط جنسی زن و مرد به اشکال مختلفی وجود داشته است.

وی با ذکر اینکه بحث روابط جنسی از دیدگاه اسلامی و مبانی فقهی امری قدیم است و جدید نیست، افزود: در اسلام برای روابط نامشروعی همچون لواط و رابطه با حیوانات مجازات‌هایی در نظر گرفته شده و همچنین، در رابطه با مسائل دیگری همچون زنا احکام ویژه‌ای در اسلام وجود دارد که در منابع فقهی بدان اشاره شده است.

ثمنی با بیان اینکه علاوه بر قوای مختلف عقلی و روحی در انسان، قوه شهوت نیز در نهاد آدمی وجود دارد، ادامه داد: تشکیل خانواده و فرزندآوری و بقای نسل بشر از اهداف بزرگی است که خداوند از طریق قوه شهوت در نهاد انسان قرار داده تا آدمی نسل خود را به خوبی تداوم بخشد. روابط جنسی صحیح و مورد تأیید موازین شرعی همان چیزی است که هدف شارع در حفظ بقای نسل بشر و آدمی را تأمین می‌کند. برخی جامعه‌شناسان درصدد موضوعیت‌بخشی به برخی روابط جنسی ناصحیح هستند، اما هیچ‌کدام از این مصادیق و روابط ناصحیح مورد تأیید مبانی دینی و فقهی ما نیستند. از دیدگاه فقهی سعادتمندی انسان هدف اصلی خلقت قوه شهوانیه است. لذا اگر این قوه در مسیر صحیح خود هدایت نشود، انسان را به سعادت، که همان کمال اشرف مخلوقات است، نخواهد رساند.

وی تصریح کرد: انسانی که اشرف مخلوقات است، آفریده نشده تا به هر شکل ممکن از قوه شهوانیه خود لذت ببرد، بلکه آفریده شده است تا از غرایز طبیعی خود در راه درست بهره‌مند شود و به سعادت دست پیدا کند. اینکه پاسخ‌گویی به نیاز جنسی براساس خانواده‌محوری باشد نه فردمحوری مسئله بسیار مهمی است که باید بدان توجه کرد. مسائلی همچون خودارضایی و ازدواج با حیوانات کلید راه نجات بشر نیستند. در اسلام این‌گونه مصادیق مورد تأیید نیست و راه برطرف کردن نیاز جنسی محسوب نمی‌شود؛ چراکه باعث تشنگی نیاز جنسی انسان‌ها خواهد شد.

ثمنی بیان کرد: هر جامعه‌ای که خانواده‌محور است، به نیازهای غیرانسانی و غیرمشروع وقعی نمی‌گذارد و سعی می‌کند که جامعه را هدایت کند. در واقع در این جوامع بازگشت به عفت و خانواده‌محوری از ارکان اصلی سیاست‌های اجتماعی است. اینکه قوانین باید در راستای تأمین نظم جامعه باشد، درست است، اما این نظم را خالق انسان تشخیص می‌دهد نه انسان. سعادت ما در گرو عمل به دستورات الهی است که در آنها بر تربیت جنسی تأکید شده است. این دستورات ناظر به این مسئله است که چنانچه امر جنسی در راه درستی هدایت نشود، سعادتی برای جامعه به همراه نخواهد داشت.

کنترل نگاه

عضو هیئت علمی پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا(س) اظهار کرد: زن و مرد در مبانی دینی مالک بدن خود نیستند و اجازه ندارند که از قوه شهوانی، به غیر از راهی که خداوند تشریع کرده است، استفاده کنند. در مبانی دینی کنترل نگاه یکی از سفارش‌هایی است که در رابطه با حفظ قوه شهوانی بیان شده است. در اسلام حتی برای صدا و بو نیز راهکارها و سفارش‌هایی ارائه شده است که باید از سوی زنان و مردان مراعات شود. ازدواج بهنگام، حفظ حریم محرمیت و ... از جمله راهکارهای اسلام برای کنترل قوه شهوانیه است.

وی تصریح کرد: احتلام به عنوان سوپاپ، یکی از امدادهای خلقت به انسان در کنترل قوه شهوانیه و دچار نشدن به گناه است. خویشتن‌داری و تقوا در کنار راهکارهایی همچون ازدواج نیز از جمله مواردی است که برای کنترل قوه شهوانیه و تحکیم خانواده ارائه می‌شود. ازدواج و نکاح نوعی تعهد است و خانواده و افراد با ازدواج به تعهداتی پایبند می‌شوند و تکالیفی را برعهده می‌گیرند.

در ادامه جواد ترکاشوند، مسئول کارگروه خانواده مراکز مشاوره و مسئول میز خانواده معاونت تهذیب حوزه، نیز طی سخنانی به جنبه روان‌شناختی موضوع زیست جنسیتی پرداخت و اظهار کرد: در تعریف زیست جنسی گفته می‌شود که مجموعه‌ای از هنجارها و ارزش‌ها مرتبط با میل جنسی هستند و ابعاد مختلفی را دربرمی‌گیرند. تا دهه 60 میلادی، که انقلاب جنسی در غرب رخ داد، می‌توان گفت که زیست جنسی مردم تحت تأثیر زیست سنتی و دینی بود و زیست جنسی غلبه دینی داشت.

زیست جنسی غربی در ایران

وی افزود: در دوره پهلوی زیست جنسی غربی در ایران مشاهده شد و حاکمان کشور سعی در رواج چنین دیدگاهی در جامعه داشتند. با پیروزی انقلاب اسلامی برای جلوگیری از نفوذ فرهنگ غربی و زیست جنسی غربی در کشور تلاش شد، اما طی سال‌های اخیر با توجه به فضای رسانه‌ای حاکم بر جهان و سیطره فضای مجازی در جوامع مختلف، مسئله زیست جنسیتی غربی دوباره در جامعه نمود یافته است و ما با مسئله تحول پنهان زیست جنسیتی در جامعه مواجه هستیم.

ترکاشوند ادامه داد: وجود برخی سیاستمداران و دولت‌ها که علاقه‌ای به ورود به مسائل چالشی ندارند، ولو اینکه این بحث‌ها مخالف دین و شریعت باشد، باعث می‌شود که با چنین تحولی در جامعه مواجه باشیم. وضعیت فعلی زیست جنسی در ایران این است که زیست جنسی اسلامی در جامعه غالب است. از نگاه دین، نیاز جنسی امری پذیرفته‌ شده و مشروع شمرده می‌شود. همچنین، جامعه و افراد و حکومت اسلامی موظف هستند که زمینه ارضای صحیح نیاز جنسی جامعه را فراهم کنند. در فرهنگ اسلامی تفاوت‌های انسان‌شناختی با مکاتب غربی وجود دارد و انسان موجودی شریف و منسوب به خداست. ارضای صحیح در زیست جنسی اسلامی باید در چارچوب شرع و از طریق ازدواج باشد.

مسئول کارگروه خانواده مراکز مشاوره بیان کرد: اگر کسی نتواند در جامعه ازدواج کند، بدان معنا نیست که بتواند غریزه جنسی خود را به هر صورتی که می‌خواهد مهار کند. دستور صریح اسلام و قرآن برای افرادی که نمی‌توانند نیاز جنسی خود را از طریق ازدواج ارضا کنند، عفت است. همچنین، مسئله‌ بهنجار و نابهنجار در مسائل جنسی وابسته به فرهنگ جوامع مختلف است و ما باید ملاک‌های بهنجار جامعه اسلامی خود را به خوبی در برابر فرهنگ غربی مطرح کنیم. تحول در نگرش‌ها و ارزش‌های جنسی و نیز تحول پنهان در رفتار جنسی از جمله مواردی است که در جامعه مشاهده می‌شود. برای مثال امروز در شهرهای بزرگ بسیاری از رفتارهای جنسی، که پیش از این گناه و ناصواب تلقی می‌شد، در بین برخی متداول شده است. این مسئله تحول در ارزش‌های فردی است که باید بررسی شود.

ترکاشوند تصریح کرد: پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ساده‌انگاری و سهل‌انگاری در رابطه با پیمان‌شکنی وجود دارد که تحولی در زیست جنسیتی جامعه است. حتی کمتر به پاکدامنی توجه می‌شود. این مسائل نشان می‌دهد که شناخت افراد از زیست جنسی با تغییراتی همراه بوده است. البته این مسائل هنوز در جامعه ما غلبه ندارند و کماکان غلبه با زیست جنسی دینی است. همچنین، یکی از تحولات در رفتار جنسی فعال شدن سائق جنسی زنان است و گاه بانوان در ارضای میل جنسی خود رفتاری مردانه را نشان می‌دهند.

مسئول کارگروه خانواده مراکز مشاوره ادامه داد: این تحول جنسیتی دارای آثار مضری در میان خانواده‌ها خواهد شد که کاهش رضایت جنسی، کاهش تعهد به همسر و خانواده، کاهش صمیمیت میان همسران و ... از جمله آنهاست. غرب به دنبال بازگشت به عفاف است و پس از گذر از دوره ممنوعیت روابط، آزادی روابط و ایمنی روابط به دنبال مقوله عفت در روابط است و ما نیز باید به مبادی فرهنگی و دینی خود تکیه و روابط خود را تعریف کنیم.

سپس محمدمهدی لبیبی، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، نیز به بحث جامعه‌شناختی موضوع زیست جنسیتی پرداخت و گفت: با مشکلات فراوانی در حوزه ازدواج مواجه هستیم. تعریف ازدواج این است که رابطه‌ای مشروع و مقبول بین دو فرد ناهمجنس و دائمی است. البته امروز ازدواج‌هایی در جوامع مختلف دیده می‌شود که این‌گونه نیست و قابل بررسی است. همچنین، نگرش انسان‌ها به پدر و مادر بودن تغییر کرده و فرزند به جای اینکه نعمت باشد تبدیل به موضوعی آزاردهنده شده و افزایش طلاق و کاهش نرخ جمعیت مصداق آن است.

سه عامل مهم در ازدواج

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: دوست داشتن و علاقه بین همسران، وفاداری و رابطه جنسی سه عامل مهم در ازدواج هستند که زوجین باید به آن اهمیت دهند. هر رابطه جنسی باید با یک رابطه عاطفی آغاز شود. البته ناهنجاری‌هایی در جوامع مختلف هست که بسیاری از افراد دیگر به دنبال ازدواج نیستند و تنها به فکر ارضای امیال خود از طرق دیگرند.

وی افزود: در بحث سلامت زیست جنسی بسیاری از واقعیات هنوز تابو هستند. تا زمانی که نتوانیم راجع‌به بسیاری از مسائل صحبت کنیم، مشکلات حل نخواهد شد. حتی هنوز به کار بردن برخی واژه‌ها در جامعه ما تابو است. جامعه اسلامی باید برای بسیاری از مسائل جنسیتی که از سوی فضاهای مختلف مجازی ایجاد می‌شود، پاسخ داشته باشد. بسیاری از افراد تحت تأثیر فضای مجازی قرار گرفته‌اند و توقعات فراوانی دارند و آنها را در روابط جنسی خود پیگیری می‌کنند. متأسفانه در جامعه امروزی رابطه ناب از دست رفته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: طبق تحقیقات، مشکلات جنسی فراوانی در جامعه وجود دارد که جای نگرانی وجود دارد، زیرا موجب فروپاشی خانواده‌ها می‌‌شود.‌ رابطه جنسی باید حس مثبت و آرامش را به مرد و زن دهد نه اینکه بیشتر موجب افسردگی آن‌ها شود. البته خیران می‌توانند از فروپاشی خانواده‌ها جلوگیری کنند. زمانی که فقر در جامعه افزایش یابد، بزهکاری نیز فراوان خواهد شد. بی‌میلی جنسی، بیماری‌های تناسلی، احساس غم، تنهایی، پرهیز از ازدواج مجدد، پرخاشگری، کلافگی و... از پیامدهای روابط نامشروع و افزایش طلاق است.

لبیبی ادامه داد: فردی که به لذت جنسی کامل نمی‌رسد، این مسئله تبدیل به عقده و رفتار نابهنجار می‌شود. بنابراین، باید جامعه از رفتارهای جنسی آگاهی داشته باشد. امروز بسیاری از مسائلی که حتی مجوز دینی دارند تابو هستند. تحول بزرگی که در جامعه رخ داده این است که مبنای رابطه جنسی لذت بردن است نه تولید مثل. بنابراین، فرزندآوری در رتبه‌های بعدی قرار دارد. در مقوله زیست جنسیتی نوعی از ستمگری جنسی وجود دارد. البته مبانی اسلامی بسیاری از مسائل جنسیتی را نفی نکرده است و جامعه ما آن‌ها را تابو می‌داند. مسئله ازدواج جوانان بسیار مهم است و امروز هیچ کار خیری بهتر از کمک کردن به آنان در امر ازدواج نیست.

وی تصریح کرد: نباید اجازه دهیم که فرهنگ ایرانی ـ اسلامی تحت تأثیر فرهنگ و ارزش‌های غربی قرار گیرد. آخرین نتایج نظرسنجی سال 1400 نشان می‌دهد که 60 درصد جوانان ازدواج را موضوعی ضروری می‌دانند. 38 درصد از جوانان نیز بیان کرده‌اند که هیچ لزومی در مورد ازدواج وجود ندارد. طبق این نظرسنجی، مهمترین ملاک‌های ازدواج در جامعه ما تفاهم، اخلاق خوب، شغل و درآمد، عفت و پاکدامنی است. همچنین سن مطلوب ازدواج در بین مردان 27 تا 30 سال و در بین دختران 23 تا 26 است.

لبیبی در پایان اظهار کرد: جامعه ما در مورد از بین رفتن تمایلات جنسی، مدیریت بدن و... مشکلات جدی دارد که باید به آنها اندیشید و درصدد رفع آنها بود. موضوع بسیار مهم دیگر آموزش است که باید بدان بها داد. آموزش باید از دوره دبستان و دبیرستان و مطابق با آموزه‌های دینی، سنتی و اسلامی به درستی به دانش‌آموزان ارائه شود.

سپس ادریس راموز، دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی و معاون پژوهشی پژوهشکده ثامن، نیز بیان کرد: اگر بخواهیم در مورد زیست جنسیتی با رویکردهای دولت‌ها و حکومت‌ها آشنا شویم، باید به چهار رویکرد اشاره کرد. برخی معتقدند نقش دولت‌ها در رابطه با سیاست جنسی نادیده انگاشتن این پدیده است. زمانی که در مورد سیاست خانواده در کشور بحث و تبادل نظر و تصمیم‌گیری می‌شود، به خانواده و جامعه پرداخته ‌خواهد شد، ولی به غریزه جنسی اهمیت داده نمی‌شود.

سیاست رهایی جنسی

راموز ادامه داد: رویکرد بعدی سیاست رهایی جنسی و آزاد انگاشتن غریزه جنسی به این معناست که جامعه بتواند پاسخ مطلوب را براساس نیازهای خود ارائه دهد. رویکرد دیگر، سرکوب جنسیتی است که در برخی از جوامع به کار گرفته شده و برای این مسئله ارزشی قائل نمی‌شوند. همچنین، چهارمین رویکرد دولت‌ها به مقوله جنسیتی، رویکرد ارزشی است که طبق آن جوامع براساس فرهنگ و هنجارهای خود ارزش‌های جنسیتی را در نظر می‌گیرند. زمانی که درباره تغییرات فرهنگ جنسی در جهان سخن به میان می‌آید، به نظر یکی از اندیشمندان غربی، خانواده مهمترین عاملی است که تاریخ را حفظ می‌کند و تمدن را به پیش می‌برد. بنابراین تمدن جامعه آمریکا طولانی‌مدت نخواهد بود و در نهایت منجر به فروپاشی خواهد شد؛ چراکه در آن نهاد خانواده وجود ندارد.

وی تصریح کرد: برخی افراد معتقدند که سیاست‌های کتمان، سرکوب و نادیده انگاشتن زیست جنسیتی باعث شده است تا افرادی به عنوان گروه‌های مقاومت فرهنگی در برابر آن‌ها ایستادگی کنند و این امر تغییراتی را در روابط افراد و روابط جنسیتی ایجاد می‌کند. جامعه دچار آنارشیسم جنسی شده است و چاره‌ای نداریم جز اینکه به سمت بازتولید مفهوم عشق حرکت کنیم و مادرانگی این مفهوم را دارد و می‌توانیم از طریق سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری در این زمینه به خوبی در برابر تهاجم فرهنگ غربی مقاومت کنیم.