آیت‌الله میانه‌جی به منبعیت قرآن در فقه اهتمام والایی داشت

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین محمد فاکر میبدی، استاد جامعة المصطفی(ص)، 11 آذرماه در همایش بزرگداشت آیت‌الله محمدباقر ملکی میانه‌جی، با اشاره به کتاب بدایع الاحکام مرحوم میانه‌جی، گفت: در تفاسیر شیعه و سنی تفسیر آیات فقهی زیاد است ولی انصافا کتاب بدایع الاحکام از ویژگی‌های بارزی برخوردار است و بنده با اینکه خودم آثار زیادی در بحث آیات الاحکام دارم در روش بحث و نوع استدلال می‌توان از مرحوم میانه‌جی استفاده کرد.

وی افزود: آنچه ایشان در تفسیر آیات فقهی دارد باور ایشان است که در سراسر کتاب مشهود است، وی نسبت به مرجعیت و منبعیت قرآن در رابطه با فقه احترام زیادی قائل بود ولی در برخی این مسئله دیده نمی‌شود. وی برخلاف احکام القرآن اهل سنت که به صورت ترتیبی سراغ آیات رفته‌اند، به ترتیب ابواب فقهی این کار را کرده که البته روش شیعه این بوده است و در تفسیر باقیمانده از وی، به بحث طهارت و صلات پرداخته است و نزدیک به 80 آیه محوری را در این دو موضوع، بحث کرده است و بیش از صد آیه هم به عنوان استشهاد بیان کرده است.

استاد جامعة المصطفی(ص) گفت: واقعا تفسیر ایشان اجتهادی است و حتی در فقه‌القرآن این روش را دارد، البته تفسیر نورالثقلین و البرهان و المیزان هم اجتهادی است ولی این دو در یک منبع اجتهاد شده است ولی تفسیر ملکی، اجتهاد فقهی مطلق را به کار برده و از همه ادله صلاحیت‌دار در تفسیر بهره برده است. ایشان به خصوص در مسئله عرف و ادله عقلی حساب ویژه باز کرده  است.

وی افزود: ایشان حجیت ظواهر، نسخ از جمله نسخ سنت به وسیله قرآن، توجه جدی به فهم عرفی و سیاق را پذیرفته و معتقد است به اطلاقات قرآن می‌توان تمسک کرد البته با این قید که اگر خداوند در مقام اصل تشریع باشد نمی‌توان؛ دیدگاه خاصی به روایات در تفسیر آیات دارد و هم در تفسیر و هم آیات‌الاحکام به قرائات مختلف توجه کرده است.

اهتمام به قرآن در حکم فقهی

فاکر میبدی بیان کرد: ایشان در ذیل آیه ششم سوره مائده؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ...» این سؤال را مطرح کرده که آیا احکام مختص مؤمنان است و کفار از آن بری هستند؟ ایشان تعبیر کرده است که کفار در فروع مانند مؤمنین مکلف هستند. وی در ذیل همین آیه، 16 آیه که در مظان دلالت بر این مسئله است آورده و در نهایت تاکید کرده که با وجود این همه مؤید قرآنی، این مسئله، عقلی و مورد اجماع فقهاست و این آیات در اینجا کارآیی ندارند یعنی دیدگاه فاضل مقداد و دیگران را نقد کرده است. 

استاد حوزه علمیه بیان کرد: در بحث «الی المرافق»، ایشان گفته دو قرائت وجود دارد؛ اگر «من المرافق» به جای «الی المرافق» باشد بحث و دعوایی با مخالفان نداریم(البته بنده قرائت «من المرافق» را در مجامع قرائی ندیده‌ایم) ولی اگر «الی المرافق» باشد پرداختن به معنای «الی» وجهی ندارد؛ زیرا شارع در شستن صورت، اختراع تشریعی نکرده و آن را به ارتکاز عرف ارجاع داده است یعنی عرفا شستن صورت در بین عموم مردم دنیا از بالا به پایین است.

وی اضافه کرد: پس در الی المرافق هم عرف این است که انسان از بالا به پایین دستش را می‌شوید نه اینکه از انگشت به سمت بازو. درباره مسح«وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ» هم فرموده که شارع چون مسح را تعلیم داده و تاسیسی است پس الی الکعبین صحیح است.

فاکر میبدی بیان کرد: در انتهای بحث طهارت به تناسب اینکه امام معصوم(ع) باید طاهر از شرک و ظلم و کفر باشد وارد بحث حضرت ابراهیم(ع) شده و عنان قلم را به سمت امامت نبویه برده و 23 آیه در مورد امامت پیامبر(ص) آورده است؛ ولی جالب اینکه وقتی این همه آیه را آورده گفته است اصل امامت پیامبر(ص)، عقلی است و به ید شارع نیست.