گروه‌های افراطی آیات و روایات را گزینشی تفسیر می‌کنند/ راه‌های بازگشت جامعه به رحمانیت پیامبر(ص)

حجت‌الاسلام والمسلمین علی فتحی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از قم، عنوان کرد: در مورد وحدت بحث‌های فراوانی هم از نظر تئوری و هم از نظرعملی انجام شده است؛ وحدت و یکپارچگی مسلمانان یک شعار و آموزش صحیح قرآنی است که در آیه ۱۰۳ سوره آل عمران صریحا می‌فرماید: "وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا" حبل الهی، همان آیین و دین ناب اسلام است که در اختیار همگی قرار گرفته‌است.

وی افزود: شواهد تاریخی نشان می‌دهد جامعه اسلامی با مذاهب مختلفی که داشته قرن‌ها از اتحاد و انسجام نسبی خوبی برخوردار بوده و در واقع دین اسلام با ایجاد وحدت و اتحاد بین طوایف و اقوام مختلف موجب تشکیل حکومت یکپارچه شد، اما متاسفانه در دوره‌های بعد از حضرت رسول(ص) در سه سده یک قرائت و تفسیر خاص از دین باعث اختلاف بین مسلمین شد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: اولین مورد از این تفاسیر خاص در سده‌های نخست است که خوارج باعث آن بودند، آن‌ها یک خطای راهبردی در تفسیر ایمان و کفر داشتند و مرتکبین  گناه کبیره را کافر می‌دانستند، لذا در جریان جنگ صفین همه کسانی که به حاکمیت رای داده‌ بودند و نیز امیرالمومنین علی(ع) را  تکفیر کردند و به شهادت رساندند و موجب تشتت میان امت یکپارچه شدند.

وی ادامه داد: مورد بعدی در سده سوم هجری بود که فرقه‌هایی مانند سلفیه هستند و با بحثی که در اواخر قرن ۷ و اوایل قرن ۸ توسط ابن تیمیه سلفی به وجود آمد شدت گرفت و به پیکره یکپارچه جهان اسلام ضربه وارد کرد، البته بحث احمد بن حنبل هم بی تاثیر نبوده است؛ ابن تیمیه قرائت خاصی از اسلام مطرح کرد و مذاهب اسلامی را در تقابل با مذهبی که خودش به وجود آورده‌ بود قرار داد، شاگردان او هم، مانند ابن قیم و ابن کثیر مذهبی در مقابل مذاهب دیگر ابداع کردند؛ هرچند در زمان ابن تیمیه افرادی با او مخالفت کردند، و با مرگ وی ظاهرا این فتنه فروکش کرد.

علی فتحی عنوان کرد: آخرین مورد هم در سده‌های اخیر یعنی سده ۱۲ و ۱۳ هجری با ظهور محمد بن عبدالوهاب که همان فرقه وهابیت است شکل گرفت و دوباره بحث‌های ابن تیمیه زنده شد، که با حمایت آل سعود و کمک استعمار به تفرقه افکنی منجر شد و بیشترین اختلاف هم در سده‌های اخیر بین مسلمانان به وجود ‌آمده‌است؛ این عدم اتحاد نه تنها بین مسلمانان بلکه در بین اهل سنت هم مشاهده می‌شود و نتیجه آن به پدید آمدن گروه‌های نظامی و تروریستی است که امروز در کشورهای مختلف با آن مواجه هستیم و به حوادث ناگواری مانند حوادث اخیر افغانستان منجر می‌شود.

موانع اصلی وحدت میان مسلمین

نویسنده کتاب «جریان شناسی تفسیر سلفی» گفت: در واقع می‌توان گفت گروه‌های تندرو افراطی از شیعه انگلیسی تا سنی سلفی وهابی مانع اصلی اتحاد هستند، که یک خطای راهبردی در تفسیر واژه‌های کلیدی ایمان، کفر، توحید و شرک در این فرقه‌ها شکل گرفته‌ است، آن‌ها این کلید واژه‌ها را به شکلی تفسیر می‌کنند که منجر به تکفیر می‌شود و حکم کفر و قتل دیگران را صادر می‌کنند.

وی با بیان اینکه نکته بعدی بحث خشونت و ترور است، گفت: گاهی تکفیر صرفاً نظری است و منجر به کینه و کدورت و دشمنی می‌شود؛ اما وقتی منجر به اعمال خشونت‌بار شود، همانند مسائلی که سال‌هاست در جوامع اسلامی با آن درگیر هستیم، باعث تشتت و اختلاف می‌شود، نمونه‌های آن گروه‌های سلفی مانند القاعده و داعش هستند که با تفسیر یکجانبه از قرآن و روایات رفتارهای خشونت آمیز را اجرا و با پرچم الله اکبر و محمد رسول الله این جنایات را نمایان می‌کنند.

فتحی تصریح کرد: اسلام دین رحمت و حاکمیت پروردگار نیز حاکمیت رحمانی است، که این حاکمیت در سیره و سنت پیامبر رحمت جاری بوده، اما در سیره و سنت مسلمانان به ویژه در دوره‌های اخیر در فرق اهل سنت مانند گروه‌های سلفی افراطی و وهابی مشاهده نمی‌شود؛ این فرقه‌ها تحت حمایت سرویس‌های آل سعود و غرب هستند، زیرا اختلاف بین مسلمانان به سود استعمار است و همان‌طور که در سال‌های اخیر مشاهده کردیم وقتی به شعار عجیب قرآن که وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا  است عمل نکردیم آنها نفوذ کردند و کشورهای عراق، سوریه و افغانستان  را به ویرانه تبدیل کردند.

حمایت انقلاب اسلامی از اهل سنت سبب اتحاد بیشتر مسلمانان شد

عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه عوامل اصلی مانع اتحاد شامل یک سری عوامل درونی و بیرونی است، ابراز کرد: عوامل درونی یعنی در جامعه اسلامی با وجود داشتن یک منبع واحد و یکسان، فهم‌های متفاوتی از آیات و روایات وجود دارد و گروه‌های افراطی انحصاری و گزینشی تفسیر می‌کنند، این عوامل درونی اختلاف در جامعه اسلامی در مذاهب اسلامی هم وجود دارد، یعنی در درون شیعه و در درون اهل سنت نیز راجع به بحث وحدت اختلاف نظرهست و کتاب‌هایی نیز علیه وحدت نگارش شده‌ است مانند کتاب ناصرالقفاری که باید سعی همه بر برطرف کردن این اختلاف اعتقادی باشد.

فتحی عنوان کرد: عامل بیرونی به طور واضح همان استعمار و سرویس‌های اطلاعاتی نفوذ کرده در کشورهای اسلامی است، که وهابیت را تشکیل دادند و شیعه انگلیسی را حمایت می کنند و یکی از موانع اصلی هستند که با اعمال تروریستی باعث ایجاد تفرقه می‌شوند؛ البته با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی و حمایت از اهل سنت به طور ملموس اتحاد در جامعه ما بیشتر شد که این موضوع یک نمونه عملی ایجاد وحدت به شمار می‌آید.

معنای حقیقی وحدت و راه‌های ایجاد آن

فتحی گفت: وحدت به معنای این نیست که همه مسلمانان مثل هم نماز بخوانند و یا اعتقادات کاملا یکسان داشته باشند، بلکه طبق آیه ۱۳ سوره حجرات که می‌فرماید: «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللهَ عَليمٌ خَبيرٌ» نکته جالب توجه این است که در این آیه خطاب همه مردم هستند که باید با یکدیگر متحد باشند؛ در نتیجه مشاهده می‌کنیم که اتحادیه اروپا وجود دارد اما اتحادیه کشورهای اسلامی به معنای واقعی وجود ندارد.

وی افزود: یکی از راه‌های ایجاد وحدت این است که مرزهای جغرافیایی بین کشورهای اسلامی را از بین ببریم، تا باعث مودت و محبت بیشتر و عداوت و کینه کمتر شود؛ در عین حال در هیچ تفسیری از اسلام چه در اهل سنت و چه در شیعه اصیل، توصیه به تکفیر و اعمال خشونت بار نداریم، اما امروز متاسفانه با این مسئله مواجه هستیم که باید با آسیب شناسی و ایجاد گفتمان با یکدیگر، یک جامعه اسلامی متحد و یکپارچه تشکیل دهیم.

الگوگیری از سیره پیامبر(ص)

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه پیامبر اسلام حقیقتا پیامبر رحمت است و حاکمیت پروردگار نیز بر مبنای رحمت است زیرا اگر خداوند رحمت نداشت، ستارالعیوب نبود، اظهار کرد: برای اینکه جامعه اسلامی به رحمت بازگردد، باید صبوری و گذشت را در جامعه گسترش دهیم و این گذشت و مهربانی را باید از زندگی شخصی خود شروع کنیم و سپس به خانواده و جامعه تسری دهیم.

وی در پایان تصریح کرد: قرآن حضرت محمد(ص) را اسوه و الگو معرفی و مسلمانان را توصیه به سیره پیامبر می‌کند، که یک سیره پیامبر، اخلاق ستودنی اوست و تا وقتی در زندگی شخصی و جمعی خود به سیره پیامبر عمل نکنیم و مهربانی و گذشت را سرلوحه خود ندانیم، قطعا نمی‌توانیم نسبت به مخالفین خود هم گذشت کنیم.

فتحی اضافه کرد: همانطور که قرآن می‌فرماید «رحماء بینهم»، یعنی میان خودشان مهربان هستند که بخشی از مهربانی کمک کردن به دیگران است، به طور مثال این صحبت وجود دارد که با وجود مشکلات عدیده در کشور نباید به مسلمانان گرفتار دیگر کشورها یاری  برسانیم در صورتی ‌که این بر خلاف سیره و سنت پیامبر است، زیرا پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: اگر ندای کمک مظلومی را شنیدیم، باید به یاری او بشتابیم و با همین رحمانیت بود که دشمنان را جذب خود می‌کردند.