قرآن؛ اولین منادی وحدت

محمدصادق علمی، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد و پیشکسوت قرآن، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، به مناسبت هفته وحدت و سالروز ولادت نبی مکرم اسلام، اظهار کرد: وحدت به معنای این نیست که یک گروه و یا مذهبی از اعتقادات خود دست بردارد و به مذهب دیگر روی آورد، منظور وحدت در اهداف، حفظ هویت، عزت و عظمت اسلام و مسلمین است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم به مبانی مقوله وحدت در قرآن و سنت بپردازیم به چند مورد اشاره خواهم کرد و نخست از قرآن آغاز می کنم. در قرآن آیات زیادی است که انسان را به وحدت دعوت کرده است، مانند آیه مشهور سوره «آل‌عمران» که خداوند فرمودند: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا؛ و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید و پراكنده نشوید.»

علمی ابراز کرد: همچنین در آیه 94 سوره «طه» آمده است: «قَالَ يَا ابْنَ أُمَّ لَا تَأْخُذْ بِلِحْيَتِي وَلَا بِرَأْسِي ۖ إِنِّي خَشِيتُ أَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَلَمْ تَرْقُبْ قَوْلِي؛ هارون گفت: ای برادر مهربان بر من قهر و عتاب مکن و سر و ریش من مگیر، ترسیدم بگویی تو میان بنی اسرائیل تفرقه انداختی و به سخنم وقعی ننهادی.»

سکوت در برابر شرک و جلوگیری از ایجاد تفرقه

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد در تشریح آیه 94 بیان کرد: وقتی حضرت موسی(ع) به طور رفت و انوار را دریافت کرد، در همان چهل روزی که در میان قومش نبود، قوم او به سمت گوساله‌پرستی رفتند، حضرت موسی(ع) وقتی بازگشت، دید قومش گمراه شدند و با برادرش هارون درگیر شد. در اینجا هارون که نیز پیامبر خدا بود، گفت من ترسیدم بعد از بازگشت بگویی چرا اجازه دادی بین قوم بنی‌اسرائیل تفرقه بیفتد.

وی اضافه کرد: در این آیه نشان داده شده که هارون در برابر گوساله‌پرستی قوم سکوت می‌کند تا تفرقه بین آنان نیفتد و این آیه عجیب است، یعنی حتی در برابر شرک ورزیدن نیز باید مسئله تفرقه در نظر گرفته شود.

علمی عنوان کرد: خداوند در آیه 108 سوره «انعام» می‌فرماید: «وَ لا تَسُبُّوا الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ فَیَسُبُّوا اللّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْم کَذلِکَ زَیَّنّا لِکُلِّ أُمَّة عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُمْ بِما کانُوا یَعْمَلُونَ؛ به معبود کسانى که غیر خدا را مى خوانند دشنام ندهید، مبادا آن‌ها نیز از روى ظلم و جهل، خدا را دشنام دهند. این چنین براى هر امتى عملشان را زینت دادیم. سپس بازگشت همه آنان به سوى پروردگارشان است و آن‌ها را از آنچه عمل مى‌کردند، آگاه مى‌سازد و پاداش و کیفر مى‌دهد.» این آیه نشان می‌دهد که به مقدسات دیگران حتی مشرکان که بت‌پرست هستند، نباید توهین کرد، لذا مسلمانان نیز نباید به مذاهب یکدیگر توهین کنند.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه اولین منادی وحدت قرآن کریم است، اظهار کرد: در خصوص حفظ وحدت پیامبر اسلام(ص) فرمود: «بُنِیَ الإسلامُ عَلی کَلِمَتَین، کَلِمةُ التّوحید و تُوحیدُ الکَلِمة» اسلام بر دو پایه استوار یعنی کلمه توحید و توحید کلمه استوار شده است. کلمه توحید که به مفهوم اقرار به یگانگی خدای تعالی، به‌گونه‌ای که شریکی برای ذات احدیت قائل نشویم و توحید کلمه نیز منظور وحدت مسلمانان است.

همکاری امیرالمؤمنین(ع) با خلفای عصر خود

وی بیان کرد: در ادامه قرآن و فرمایشات نبی مکرم اسلام و آنچه از رفتارها و سنت حضرت در این خصوص است، به زمان امیرالمومنین(ع) می‌رسیم و با توجه به اینکه به اعتقاد ما شیعیان، برای حضرت حوادث ناگواری پیش آمد، با این وجود با همه خلفای عصر خود همکاری داشتند که نمونه‌های فراوانی در نهج‌البلاغه شریف وارد شده که از جمله آن می‌توان به خطبه 134 نهج‌البلاغه اشاره کرد.

این مدرس و پیشکسوت قرآنی ادامه داد: خلیفه دوم وقتی می‌خواست به روم سپاهی بفرستد، با حضرت امیرالمومنین(ع) مشورت کرد و حضرت در پاسخ به وی فرمودند: «خداوند به پيروان اين دين وعده داده كه اسلام را سر بلند و نقاط ضعف مسلمين را جبران كند، خدايى كه مسلمانان را به هنگام كمى نفرات يارى كرد و آنگاه كه نمى‌توانستند از خود دفاع كنند، از آن‌ها دفاع كرد، اكنون زنده است و هرگز نمى‌ميرد. هرگاه خود به جنگ دشمن روى و با آنان رو به رو گردى و آسيبى بينى، مسلمانان تا دورترين شهرهاى خود، ديگر پناهگاهى ندارند و پس از تو كسى نيست تا بدان روآورند. مرد دليرى را به سوى آنان روانه كن و جنگ آزمودگان و خيرخواهان را همراه او كوچ ده. اگر خدا پيروزى داد چنان است كه تو دوست دارى و اگر كار ديگرى مطرح شد، تو پناه مردمان و مرجع مسلمانان خواهى بود.

وی افزود: برخی می‌گویند از حوادث تلخی که برای حضرت علی(ع) و خانواده ایشان به وجود آوردند، نمی‌گذریم و باید به این عده گفت شما چکاره هستید، وقتی که امیرالمومنین(ع) غیرت خداست و به‌خاطر مصلحت اسلام و مسلمین از آنچه بر ایشان و خانواده‌اش گذشته، گذشت می‌کند و به خلیفه دوم مشورت می‌دهد و همکاری می‌کنند، لذا اگر حوادث تلخ برای امیرالمؤمنین(ع) و خانواده ایشان پیش آمد، صاحب این حوادث تلخ حضرت هستند، لذا باید بیش از همگان موضع بگیرند، اما مصلحت اسلام و مسلمین را در نظر گرفته و از مسائل فردی و خانوادگی کاملا گذشته‌اند.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: در زمان امامان نیز با اینکه سر سازگار با خلافت‌های اموی و عباسی نداشتند، اما وحدت را حفظ می‌کردند، در کتاب «تحف‌العقول» نیز امام حسن عسکری(ع) سفارشاتی به شیعیان دارند.

شاخصه‌های تشیع در بیان امام حسن عسکری(ع)

وی گفت: امام می‌فرماید: «اُوصیکُم بِتَقوَی اللّه، وَالوَرَعِ فی دینِکُم، وَالاِجتِهادِ للّه ِو صِدقِ الحَدیثِ و أداءِالأَمانَهِ إلی مَنِ ائتَمَنَکُم مِن بَرٍّ أو فاجِرٍ، وطولِ السُّجودِ و حُسنِ الجِوارِ، فَبِهذا جاءَ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله. صَلّوا فی عَشائِرِهِم وَ اشهَدوا جَنائِزَهُم و عودوا مَرضاهُم و أدّوا حُقوقَهُم، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنکُم إذا وَرَعَ فی دینِهِ و صَدَقَ فی حَدیثِهِ و أدَّی الأَمانَةَ وحَسَّنَ خُلُقَهُ مَعَ النّاسِ قیلَ: هذا شیعِیٌّ، فَیَسُرُّنی ذلِکَ. اِتَّقُوااللّه َ و کونوا زَینًا ولا تَکونوا شَینًا، جُرّوا إلَینا کُلَّ مَوَدَّةٍ وَادفَعوا عَنّا کُلَّ قَبیحٍ، فَإِنَّهُ ما قیلَ فینا مِن حَسَنٍ فَنَحنُ أهلُهُ و ما قیلَ فینا مِن سوءٍ فَما نَحنُ کَذلِکَ. لَنا حَقٌّ فی کِتابِ اللّه ِ و قَرابَةٌ مِن رَسولِ اللّه ِ و تَطهیرٌ مِنَ اللّه، لا یَدَّعیهِ أحَدٌ غَیرُنا إلاّ کَذّابٌ. أکثِروا ذِکرَ اللّه ِ و ذِکرَ المَوتِ و تِلاوَةَ القُرآنِ وَ الصَّلاةَ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله، فَإِنَّ الصَّلاةَ عَلی رَسولِ اللّه ِ عَشرُ حَسَناتٍ. اِحفَظوا ماوَصَّیتُکُم بِهِ، وأستَودِعُکُمُ اللّه َ و أقرَأُ عَلَیکُمُ السلام؛ شما را سفارش می‌کنم به تقوای الهی و مراقبت در امر دینتان و کار و کوشش برای خدا و راستگویی و ادای امانت به کسی که امانتی به شما سپرده است، صاحب امانت نیکوکار باشد یا تبهکار و سجده طولانی و نیکو همسایه داری؛ زیرا محمد(ص) برای این امور آمده است. در میان عشیره‌های (مخالفان ما)، نماز بخوانید، در تشییع جنازه‌هایشان شرکت کنید، از بیمارانشان عیادت کنید، حقوق آنان را بگذارید؛ زیرا هرگاه فردی از شما در دینش، پارسا و در گفتارش، راستگو باشد و امانت را ادا کند و با مردم خوشخویی کند.

علمی افزود: حضرت می‌فرماید اگر اینگونه رفتار کنید، گفته شود: این شیعه است و این، مرا شاد می سازد. تقوای الهی پیشه کنید، مایه آراستگی ما باشید، نه باعث ننگ و زشتی. هرگونه دوستی را برای ما جلب کنید و هرگونه زشتی را از ما دور سازید، زیرا هر خوبی که در حق ما گفته شود، ما اهل آن هستیم و هر بدی که درباره ما گفته آید، نه چنانیم. ما را در کتاب خدا، حقی است و با رسول خدا، خویشاوندیم و خداوند، ما را پاک شمرده است و جز ما، هرکس چنین ادعایی کند، دروغگوست. خدا و مرگ را فراوان یاد کنید و بسیار قرآن بخوانید و فراوان بر پیامبر(ص) صلوات بفرستید، زیرا صلوات بر رسول خدا(ص) ده ثواب دارد. آن‌چه را به شما سفارش کردم، پاس دارید، شما را به خدا می‌سپارم و بدرودتان می‌گویم.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: براساس این روایت شیعه از نظر امام حسن عسکری(ع) کسی است که اهل تقوی است و با اهل‌سنت این رفتارها را دارد. همچنین پیام امام رضا(ع) به عبدالعظیم حسنی این است که به شیعیان بفرمایید دوستان ما نباید فرصت‌های گرانبهای زندگی و وقت ارزشمند خود را به دشمنی با یکدیگر تلف کنند. من با خود عهد کرده‌ام که هرکس مرتکب اینگونه امور شود یا به یکی از دوستانم و رهروانم خشم کند و به او آسیب رساند، از خدا بخواهم که او را به سخت‌ترین کیفر دنیوی مجازات کند و در آخرت نیز اینگونه افراد از زیانکاران خواهند بود.

وی خاطرنشان کرد: با نگاهی به تاریخچه اسلام، می‌بینیم اولین منادی وحدت قرآن، پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) هستند، لذا اگر دیدید کسی از امیرالمؤمنین(ع) غیرتی‌تر و در تشیع داغ‌تر است، بدانید مشکلی دارد، چرا که حضرت علی(ع) خود بنیانگذار شیعه است، اما امروز عده‌ای از امیرالمؤمنین(ع) داغ‌تر و لذا معلوم است دست‌هایی در کار است که البته یک سر از جهالت افراد و یک سر از خباثت افرادی است که به شبکه‌های انگلیسی متصل هستند.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: ما در هفته وحدت اعلام می‌کنیم و آنان هفته برائت و لعنت اعلام می‌کنند، در حالی که مراجع معتبر شیعه اجازه نمی‌دهند به مقدسات اهل‌سنت توهین شود و در دوران ما نیز طرح وحدت دنیای اسلام از زمان آیت‌الله بروجردی آغاز شد که همراه با شیخ شلتوت به‌عنوان دو تن از علمای بزرگ شیعه و سنی این طرح بیان کردند و امام راحل بعد از انقلاب فاصله بین 12 تا 17 ربیع‌الاول را به عنوان هفته وحدت نامگذاری کرد.

اهداف دشمنان اسلام از تفرقه افکنی ضربه به اسلام است

علمی اظهار کرد: تاریخچه وحدت از صدر اسلام بوده و در طول تاریخ نیز جز در مواردی که دست‌هایی در کار بوده این وحدت امتداد داشته است. بسیاری از شاگردان امامان شیعه اهل‌سنت بودند، به‌عنوان مثال ابوحنیفه که امام اعظم در اهل‌سنت است، بارها گفته که چند سالی شاگرد امام صادق(ع) بوده، همچنین بسیاری از علمای شیعه استادان سنی و یا علمای سنی استادان شیعه داشتند.

وی ابراز کرد: دشمنان ما اهدافی از تفرقه بین مسلمانان دارند تا ضربه به اسلام و مسلمین بزنند و این بعد از نظام اسلامی بیشتر شده و می‌بینیم به نام شیعه و سنی حوادث تلخی در دنیای اسلام اتفاق می‌افتد، البته گروه‌هایی امثال داعش را می‌شناسیم و می‌دانیم چه اهدافی را دنبال می‌کنند و سران جاهل آنان با صراحت اعلام می‌کنند که اگر ما در سوریه و عراق این کارها را می‌کنیم، هدف اصلی ما ایران است تا نظام اسلامی را ساقط کنند، چرا که انقلاب اسلامی منافع استکبار جهانی را به خطر می‌اندازد.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: امام راحل بارها فرمودند: ما به اهداف خود خواهیم رسید و با قاطعیت اعلام کردند که ما انقلاب را به امام زمان می‌رسانیم و در ادامه فرمودند که البته دشمنان تلاش‌هایی می‌کنند که این تلاش‌ها تنها زحمت ما را زیاد می‌کند وگرنه ما به اهداف خودمان می‌رسیم.