جعفریان: اصرار بر نشر کاغذی به جا ماندن از کاروان علم می‌انجامد
رئیس کتابخانه مرکزی گفت: باید از نشر کاغذی به نشر الکترونیکی برویم و این راهی است که اگر نرویم باز هم از کاروان علم و دانش عقب می‌مانیم.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ حجت الاسلام رسول جعفریان؛ رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد و تأمین منابع علمی دانشگاه تهران در نخستین کنفرانس بین‌المللی «پژوهش‌های نشر؛ ترجمه و توسعه فرهنگی» که صبح امروز سه‌شنبه؛ ۲۸ اردیبهشت آغاز شد، در پیام ویدیویی گفت: عبور از کاغذ و کتاب کاغذی همواره یکی از نکات مورد تأکید من بوده است؛ ما باید مفهوم نشر را تغییر دهیم. تصوری که مردم از نشر دارند نشر کاغذی و کتابخانه و کتابفروشی، در واقع کتاب فیزیکی است. این معضل مهمی را درست می‌کند و تغییر این ذهنیت بسیار دشوار است. آنچه مهم است، انتقال دانش و محتواست و کاغذ یکی از این ابزارها به شمار می‌رود. بنابراین نشر کاغذی باید یکی از شعبه‌های نشر باشد و نشر الکترونیک باید به مرور جایگزین شود.
وی افزود: اولین قدم‌ها در غارنوشته‌ها و سنگ‌نوشته‌ها بوده و بعد در تمدن مصر پاپیروس را داریم و کاغذ به تدریج مطرح شده است. علم برای بشر مهم بوده اما صورت‌های مختلفی برای آن وجود داشته است. عبور از کاغذ به لوح نوری و الکترونیکی نیز یکی از این مراحل است و نباید در کاغذ بمانیم.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه برخی معتقدند باید منتظر زمانه ماند، گفت: تغییر دو گونه رخ می‌دهد. باید در حین تغییرات برای آن برنامه‌ریزی کرد و نباید منتظر تحمیل روزگار ماند. البته ناشران از موانع مهم عبور از نشر کاغذی هستند که حاضر به ایجاد تغییر و دگرگونی نیستند. چون میخواهند کتاب بفروشند و پول بگیرند. در حالی که بسیاری از جاها که پول در دسترس نیست، به صورت الکترونیکی بارگذاری و منتشر می‌شود. از سوی دیگر بسیاری از دانش‌ها امکان ثبت بر کاغذ ندارند و اینها در طول تاریخ از بین رفته‌اند و می‌روند اما امروز امکان ثبت و انتقال آنها وجود دارد.
جعفریان با اشاره به اینکه بسیاری اوقات تاریخ شفاهی ثبت نمی‌شود، اما امکان ضبط صوت اشخاص و ایحاد تاریخ شفاهی وجود دارد، گفت: همین حالا ما با کلاب هاوس مواجهیم که افراد ساعت‌ها آنجا حرف می‌زنند و تبادل نظر و اطلاعات می‌کنند.
وی با اشاره به ایجاد زیرساخت‌های قانونی و سیاستگذاری در این راستا گفت: دولت‌ها باید برای گذر از این مرحله برنامه‌ریزی کنند. اما یکی از مشکل‌ها بحث برنامه‌ریزی‌های قانونی است. قوانین نشر الکترونیکی بسیار مجمل است و قانون حقوق مولفان و مصنفان مربوط به دهه چهل است. نهادهایی مثل وزارت ارشاد یا وزارت علوم در این زمینه بسیار دخیل هستند. به نظر من همان پولی که از نشر کاغذی کسر و در نشر الکترونیکی صرف شود، کافی خواهد بود و نیازی به بودجه مضاعف نیست.
جعفریان با بیان اینکه ما به یک گوگل‌بوک ایرانی نیاز داریم، بیان کرد: کتاب‌های جدید دارای حق مؤلفند. اما می‌توانیم تمام کتاب‌های قدیمی را که مربوط به ۵۰ سال قبل است دیجیتال کنیم؛ کتاب‌هایی که متعلق به دولت یا افرادی است که با تصمیم شخصی میخواهند آثار خود را رایگان عرضه کنند. همه اینها را می توان الکترونیکی کرد و دانش عمومی را افزایش داد. همچنین هزاران هزار پایان‌نامه وجود دارد و دست‌کم یک سوم از آنها ارزش علمی و مطالعاتی دارند که مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
حجت الاسلام جعفریان در پایان تأکید کرد: باید از نشر کاغذی به نشر الکترونیکی عبور کنیم و این راهی است که اگر نرویم باز هم از کاروان علم و دانش عقب می‌مانیم.
دهقانکار: فروش 64 میلیارد تومانی نمایشگاه مجازی کتاب
ایوب دهقانکار، مدیرعامل خانه کتاب با ارائه گزارشی از بررسی نمایشگاه مجازی کتاب تهران گفت: در سال ۱۳۹۹ شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب تهران ۱۳۹۹ مصوب کرد، ۲۶ فروردین شاهد برگزاری سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران باشیم. ما در بهمن ۹۸ با شیوع ویروس کرونا مواجه شدیم و به سرعت پاندمی شد و بسیاری از برنامه‌های اجرایی کشور را تحت تأثیر قرار داد. از این رو مسئولان نمایشگاه در لغو برگزاری این نمایشگاه با طمأنینه و تأمل تصمیم گرفتند و لغو این نمایشگاه در ۲۸ تیراعلام شد.
دهقانکار در ادامه به نشر سنتی در کشور اشاره کرد و گفت: بدنه‌ای در نشر سنتی بود که در ابتدا نسبت به برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران مقاومت می‌کرد. حتی در آغاز نمایشگاه، برخی از ناشران سایت نشر نداشتند. اما برگزاری این نمایشگاه سدها و ترس‌ها را شکست و باعث شد در این زمینه تجربه لازم را به دست آوردیم.
وی ادامه داد: ایجاد بستری برای تحقق عدالت فرهنگی و عدالت بشری، ایجاد بستری برای تحقق دیپلماسی فرهنگی، ایجاد پیوند میان مناسبات فرهنگ مکتوب و فضای مجازی و ایجاد بستری برابر و یکسان برای دیده شدن و رقابت سالم ناشران، تقویت صنعت نشر، ترویج مطالعه و کتابخوانی و ارتقای سرانه مطالعه، امکان سیاستگذاری و برنامه‌ریزی دقیق در حوزه نشر بر مبنای اطلاعات دقیق، واقعی و قابل اتکا از طریق دسترسی به دیتای غنی و ارزشمند از الگوی کتابخوانی عمومی و جریان نشر کشور از دستاورد‌ها و چشم‌انداز‌های پیش روی نمایشگاه مجازی کتاب تهران است.
دهقانکار در پایان به آمار نهایی فروش نمایشگاه مجازی کتاب تهران اشاره و بیان کرد: در این نمایشگاه یک میلیون و 300 هزار نسخه کتاب در قالب 220 هزار سفارش ثبت و ارسال شد. در واقع فروش کل نمایشگاه 64 میلیارد تومان بود و از این میزان 37 میلیارد تومان فروش خالص، 14 میلیارد و 700 میلیون تومان تخفیف و 11 میلیارد و 600 میلیون تومان به بن کتاب اختصاص داشت.
ذبیحی: کار فرهنگی هزینه‌بر است
محمد ذبیحی، رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و استاد دانشگاه قم در ادامه این کنفرانس درباره مالکیت فکری و معنوی از منظر اخلاقی گفت: مسئله مالکیت فکری و معنوی در سازمان سمت مبتلا به است و از اولین روز این علامت سؤال برای من وجود داشت که ما چطور آثار دیگران را به راحتی ترجمه می‌کنیم و در اختیار دیگران می‌گذاریم و آن را کار فرهنگی می‌نامیم. در حالی بر پیشانی کشورمان که انقلاب اسلامی هست، کار درستی نیست.
وی افزود: من می‌دانم از این مسئله آسیب می‌بینیم. اما کار فرهنگی هزینه‌بر است. ما نمی‌توانیم مدعی کار فرهنگی باشیم و در این مسیر انتحار و سرقت و ... انجام دهیم. ما نباید کار فرهنگی را بدون اجازه صاحب اثر انجام دهیم.
ذبیحی در ادامه به نظرات برخی از علمای موافق و مخالف این مسئله اشاره کرد و گفت: دلایل علما در این زمینه متفاوت است. آقایانی که مدعی هستند باید اجازه بگیریم، تعدادشان و دلایلشان زیاد است. جالب است که مخالفان نیز به همین دلایل استناد می‌کنند. بنابراین قواعد فقهی در دست دو گروه موافق و مخالف است، اما فقهایی که می‌گویند اجازه بگیریم کم نیستند. آیت‌الله سبحانی معتقد است: هر نوع عملی که در نزد عرف و عقلا منشأ حقوق باشد رعایت آن الزام و تجاوز به آن مصداق ظلم و شرعاً حرام است. آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در این زمینه به تفصیل نظر خود را بیان کرده‌اند.
انتهای پیام
