وجوب زکات فطریه؛ بیانگر دستیابی انسان به کمال معنوی با عبادت و عمل توأم
خداوند متعال عبادت جسمی را در کنار عبادت مالی قرار داده است و این مسئله بدان معنا است که این دو در کنار یکدیگر باعث سعادت و به کمال رسیدن انسان می‌شوند.
یکی از واجبات مالی که باید با قصد قربت پرداخت شود، زکات فطره یا همان فطریه است. مسلمانان بعد از یک ماه روزه‌داری در ماه مبارک رمضان در روز عید فطر که اولین روز از ماه قمری شوال است، پیش از شرکت در نماز عید فطر، مبلغی را به عنوان فطریه پرداخت می‌کنند. این مبالغ جهت کمک به فقرا و مستمندان هزینه می‌شود.
زَکات فِطره پرداخت حدود سه کیلوگرم از خوراکِ غالب مانند گندم، جو، خرما، برنج، کشمش و یا قیمت آن به ازاری هر نان‌خور به فقیر به مناسبت عید فطر است. زمان پرداخت زکات فطره، پیش از نماز عید فطر یا قبل از ظهر عید فطر است. موارد مصرف آن نیز همانند زکات مال است، البته بنا بر نظر برخی مراجع تقلید، احتیاط واجب است که به فقیر پرداخت شود. بر اساس روایات، پرداخت زکات فطره تکمیل‌کننده روزه، باعث قبولی آن و تکمیل‌کننده زکات مال است.
در روایتی از امام صادق(ع) این‌گونه آمده است: «همانا دادن زکات فطره از جمله عوامل تمام‌کننده و کمال‌بخش روزه است. همان‌گونه که صلوات بر پیامبر(ص) از جمله عوامل تمام‌کننده نماز است؛ چراکه هرکس روزه بگیرد ولی زکات فطره را عمدا ترک کند و ادا نکند، مانند آن است که روزه‌ای نگرفته است. همان‌گونه که هرگاه کسی نماز بگذارد، ولی صلوات بر پیامبر(ص) نفرستد، مانند آن است که نماز نگذاشته است».
خداوند متعال عبادت جسمی را در کنار عبادت مالی قرار داده است و این مسئله بدان معنا است که این دو در کنار یکدیگر باعث به کمال رسیدن انسان می‌شوند. در روایات می‌خوانیم که دو موضع از بدن مطهر امام سجاد(ع) یعنی پیشانی و کتف مبارک ایشان پینه بسته بود. پیشانی ایشان برای سجده زیاد به درگاه حضرت حق و کتف ایشان برای حمل کیسه‌های آذوقه جهت اعطای آن به فقرا پینه بسته بود.
آیت‌الله حسن رمضانی، استاد حوزه و دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه چرایی و ضرورت وجوب زکات فطریه اظهار کرد: انسان‌های پیغمبرگونه یک دست به طرف بالا داشته و از خدا می‌‌گیرند و دستی دیگر به سمت پایین داشته و به خلق خدا کمک می‌کنند. این افراد برخلاف انسان‌های فرشته‌گونه هستند که همواره مشغول تسبیح، ذکر و تکبیر خدا بوده و سر در لاک خود برده‌اند و از خلق خدا بی‌خبرند و نیز برخلاف انسان‌هایی هستند که سر در آخور خود داشته و تنها به فکر خوردن و آشامیدن و بهره‌وری شخصی خود هستند و به خدا و خلق خدا کاری ندارند.
وی افزود: انسان در طول ماه مبارک رمضان به خاطر خدا روزه گرفته، ترک معصیت و گناه کرده و خود را وقف خدا کرده است که این بخشی از قضیه است و طرف دیگر آن، کمک به نیازمندان و دل‌جویی از فقرا و خلق خدا است. انسان در طول ماه رمضان روزه گرفته و اجر آن را از خداوند متعال دریافت می‌کند که شرط قبولی این عبادات و طاعات پس از ماه مبارک رمضان نیز پرداختن به خلق خداست.
آیت‌الله رمضانی ادامه داد: اگر دعاهای ویژه ماه مبارک رمضان را مد نظر قرار دهیم و برای مثال خطبه شعبانیه حضرت رسول(ص) را که پیش از حلول ماه رمضان ایراد فرمودند، بنگریم، سفارش فراوان پیامبر اکرم(ص) نسبت به فقرا، ایتام و خلق خدا را در جای جای آن مشاهده می‌کنیم. همچنین، در خود دعای ویژه ماه مبارک رمضان که در طول ایام این ماه مبارک و پس از انجام هر موعد از نماز قرائت می‌کنیم، بر موضوع دستگیری از فقرا و نیازمندان تأکید شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: البته تمامی این ادعیه درس زندگی است. ادعیه سفارش شده و تأکید معصومین(ع) و بزرگان دین بر رسیدگی کردن مؤمنان به فقرا، بیماران و عریان‌ها و نیز اصلاح همه مفاسدی که در میان مسلمانان وجود دارد، همگی گویای این حقیقت است که انسان مؤمن خداپرست و خداجو نمی‌تواند در برابر گرفتاری‌های دیگران بی‌تفاوت باشد.
وی با اشاره به سیره معصومین(ع) در زمینه کمک به محرومان و نیازمندان، اذعان کرد: امام سجاد(ع) دو موضع از بدن مطهرشان یکی پیشانی مبارک و دیگری کتف مبارکشان پینه بسته بود. پیشانی ایشان برای سجده زیاد به درگاه حضرت حق و کتف ایشان برای حمل کیسه‌های آذوقه جهت اعطای آن به فقرا پینه بسته بود.
آیت‌الله رمضانی در ادامه بیان کرد: این مسئله گویای این حقیقت است که فردی که هم در برابر خداوند متعال سر به سجده فرود می‌آورد و هم در برابر خلق خدا بی‌تفاوت نبوده و گرفتاری‌های آن‌ها را مد نظر دارد، انسان کامل است و دیگر انسان‌هایی که در این مسیر حرکت نمی‌کنند، انسان کامل و یا حتی انسان نیز نیستند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره راهکارهای افزایش مشارکت مردم در امور خیر نیز تصریح کرد: در این زمینه جامعه اسلامی ما نیازمند تبیین و روشنگری به موقع است. آحاد جامعه از مدیران و مسئولان گرفته تا مردم شریف ایران اسلامی باید طبق این روشنگری، در امور خیریه پیش‌قدم شوند و نیات خیرخواهانه خود را به عرصه عمل وارد کنند.
وی در پایان سخنان خود اذعان کرد: بسیاری از مردم جامعه یا نمی‌دانند و یا اگر می‌دانند، تشویق به انجام فعالیت و کار در این زمینه نمی‌شوند. افراد آگاه و نخبگان جامعه باید در این زمینه روشنگری کرده و و پیش‌قدم باشند تا مردم نیز برای انجام بیشتر امور خیریه، تشویق شوند.
همچنین، حجت‌الاسلام والمسلمین لطف‌الله خراسانی، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز در این رابطه به خبرنگار ایکنا، اظهار کرد: یکی از واجباتی که در اسلام وجود دارد، زکات فطریه است. زکات فطریه در پایان ماه مبارک رمضان بر هر انسان مسلمانی که توان و استطاعت مالی داشته باشد، واجب می‌شود. این زکات از این جهت واجب شده است که وقتی انسان یک ماه به دنبال عبادت و بندگی خدا می‌رود، این عبادت و انجام فرایض دینی مربوط به جسم انسان است، اما در پایان ماه رمضان، مال و منال انسان نیز باید در این عبادت و بندگی خدا شرکت داشته باشد.
وی افزود: به همین دلیل است که خداوند متعال این زکات را واجب کرده است؛ چراکه انسانی که مدت یک ماه در حال روزه‌داری و عبادت بوده و طعم گرسنگی و تشنگی را چشیده و آن تحمل کرده است، خیلی راحت‌تر شرایط زندگی فقرا و نیازمندان را درک کرده و با پرداخت زکات فطریه به کمک آن‌ها می‌شتابد.
حجت‌الاسلام خراسانی بیان کرد: زمانی که انسان به مدت یک ماه طعم گرسنگی و تشنگی را چشیده باشد، برای اینکه بندگی خود را کامل کرده و با فقرا نیز همراهی داشته باشد، قسمتی از مال و قوت غالب خود را در اختیار فقرا قرار می‌دهد تا ایشان نیز از عبادت و بندگی انسان سهم و بهره‌ای برده باشد.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در رابطه راهکارها و چگونگی افزایش مشارکت مردم در امور خیریه نیز تصریح کرد: اولین شرط برای سوق دادن مردم به سمت انجام فعالیت‌های خیریه، فرهنگ‌سازی در این زمینه است. جامعه ما برای انجام بیشتر امور خیر نیازمند فرهنگ‌سازی دقیق و مؤثر است.
وی افزود: خداوند متعال در ماه مبارک رمضان روزه را بر مردم واجب کرده که در پایان این ماه مبارک نیز مسلمانان ملزم به پرداختن زکات فطریه شده‌اند و در حقیقت فرهنگ پرداخت این زکات در میان جامعه از طریق وجوب آن نهادینه شده است. برای فرهنگ‌سازی جهت شرکت مردم در انجام امور خیریه نیز باید به گونه‌ای رفتار شود که مردم احساس کنند که شرکت در فعالیت‌های خیریه نیز برای ایشان واجب است.
حجت‌الاسلام خراسانی ضمن تأکید بر نقش بسیار مهم صداوسیما در این فرهنگ‌سازی، تصریح کرد: یکی از راهکارهای تأثیرگذار در افزایش حضور مردم در امور خیریه، تشویق ایشان از طریق تولید و برنامه‌های اثرگذار در رسانه ملی و یا در سطح جامعه است.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: زمانی که مردم برنامه‌های تأثیرگذار را از رسانه‌ها و یا در سطح جامعه مشاهده می‌کنند، حتما با شوق و ذوق بیشتری به سمت امور خیریه حرکت می‌کنند. بنابراین، می‌توانیم با درنظر گرفتن مشوق‌های مختلف و تولید برنامه‌های اثرگذار رسانه‌ای و اجتماعی به جریان‌سازی امور خیریه در میان مردم پرداخته و فرهنگ شرکت در امور خیریه را در میان ایشان نهادینه کنیم.
انتهای پیام
