ترکیه در بحث تفاسیر و ترجمه قرآن جهش داشته است

به گزارش ایکنا، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اولین نمایشگاه مجازی قرآن کریم نشست مجازی با موضوع تحلیل جدیدترین آثار قرآنی ترکیه با حضور پرفسور اسماعیل چالیشکان، استاد دانشکده الهیات دانشگاه آنکارا، دکتر علی شریفی از دانشگاه علامه طباطبایی(ره) و دکتر داوود کریم لو را برگزار کرد.

در ابتدای این نشست، دکتر اسماعیل چالیشکان از اساتید دانشگاه آنکارا و کارشناس قرآن و حدیث در مورد تفاسیر و روند تفسیر قرآن در ترکیه با اشاره به اهمیت یافتن این موضوع در این کشور گفت: در پنجاه‌ سال اخیر موضوع تفسیر قرآن در ترکیه بسیار مورد توجه قرار گرفته است زیرا در سال 1950 میلادی ما نیاز زیادی به ترجمه قرآن داشتیم. در دهه پنجاه میلادی استاد حسن بصری ترجمه بسیار خوبی از قرآن انجام داد که در سال 1953 منتشر و در سال 1961 از سوی سازمان امور دینی ترکیه تجدید چاپ  شد.

 چالیشکان ادامه داد: مشکلی که وجود داشت این بود که برخی قرآن را به ترکی می‌خواستند و ادعا داشتند که قرآن باید ترکی خوانده و ترکی برداشت شود. این افراد با وجود اینکه کم بودند اما تبلیغاتشان زیاد بود و در دهه 50 و 60 میلادی تعداد این افراد رو به افزایش گذاشت. با این همه در دهه 70 میلادی ترجمه‌ها و تفاسیری از قرآن کریم از دیگر زبان‌ها به ترکی ترجمه شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به افزایش اختلاف نظرها در مورد تفاسیر و ترجمه قرآن در اوایل دهه 80 میلادی گفت: این اختلاف نظرها مخصوصا بعد از اشغال افغانستان به دست شوروی،  پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، کودتای نظامی در ترکیه و مسئله فلسطین بیشتر شد. این مسائل جهان را عوض کرد و در تفسیر قرآن اثر گذاشت. من به شخصه در دهه 80 دیدم که دانشگاه‌ها و بخش‌ خصوصی تلاش‌هایی در زمینه تفسیر قرآن صورت گرفت. بیش از دو دهه (در دهه80 و 90 میلادی) این مسائل بیشتر مطرح شد که قرآن چیست؟ نقش قرآن در زندگی مسلمانان چیست؟

وی ادامه داد: این سؤالات و سؤالات مشابه برای ما خیلی مهم بود و مورد بررسی قرار گرفت. در دهه 80 بود که ایده بازگشت به قرآن و اسلام قرآنی در دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی مطرح شد. برخی می‌گفتند که به اسلام قرآنی برگردیم و برخی می‌گفتند که به قرآن برگردیم. نتیجه آن شد که برخی گفتند که قرآن برای ما کافی است و احادیث حضرت رسول(ص) به عنوان منبع برای ما لازم نیست. افکار دینی لازم نیست. البته این ایده در ترکیه جدید نیست و در هند هم قبل از آن جریان داشت و برخی عقیده داشتند جریان قرآنیان از هند به ترکیه راه یافته است.

 چالیشکان تصریح کرد: در دهه 90 میلادی، دانشمندان تفسیری به علم تفسیر قرآن اهمیت زیادی دادند و سعی کردند به این سوالات پاسخ دهند.  از سوی دیگر بسیاری از تفاسیر قرآن از زبان‌های عربی، فارسی و حتی انگلیسی به ترکی منتشر شد. مردم تفسیر مودودی، سید قطب و تفاسیر دیگران را برگزیدند. در سال 2000، بحث‌های علمی و تفسیری قرآن موضوع اصلی دانشمندان علم تفسیر در ترکیه شد.

این استاد دانشگاه آنکارا با اشاره به رشد تفاسیر ترکی قرآن بعد از سال 2000 گفت: از سال 2010 هم ارزیابی‌ها و تلاش‌ها برای ترجمه و تفسیر قران بیشتر شد. ترجمه‌ها به مفهوم قرآنی محدود نشد و برخی از آنها شبیه به تفسیر کوتاه قرآن بود زیرا توضیحات کوتاهی به همراه داشت در حالیکه مردم نمی‌خواستند که تفسیر را بخوانند. با این همه با وجود رشد انتشار تفاسیر و ترجمه‌ها برخی از این ترجمه‌ها به نظر ترجمه‌ای مانند کتاب‌های عادی بود زیرا مترجمان آنها آگاه به علوم قرآنی نبودند و ترجمه آنها بیشتر زبانی حاشیه‌ای و عادی است.

وی در پایان گفت: در حال ترجمه‌های دقیقی از قرآن منتشر شده که با اصل متن قرآن مطابقت دارد. از سوی دیگر ترجمه قرآن از زبانی غیر از عربی به ترکی رواج پیدا کرد. سازمان امور دینی این ترجمه‌ها را ترویج می‌دهند. من فکر می‌کنم بعد از 40 سال ترجمه‌های ترکی خوبی در ترکیه داریم.

دکتر علی شریفی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) دیگر سخنران این نشست بود. شریفی در صحبت‌هایش با اشاره به ارتباط‌های ایران و ترکیه در زمینه‌های مختلف گفت: برخلاف سایر روابط، روابط قرآنی بین ایران و ترکیه از نظر آکادمیک بسیار ضعیف است.

شریفی در رابطه با فعالیت مفسران تُرک در این کشور گفت: برخی از این کتاب‌ها و تفاسیر در ایران ترجمه شده است. اگر نگاهی به روند قرآن‌پژوهی در ترکیه کنیم، بعد از انقراض امپراطوری عثمانی و تشکیل کشور ترکیه، عده‌ای از روشنفکران با درک شرایط جدید در ترکیه، تلاش کردند که اندیشه دینی را در این کشور رواج دهند و آن را بازسازی کنند.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) افزود: در زمینه ترجمه کارهای بزرگی در ترکیه صورت گرفت و بسیاری تفاسیر مانند تفسیرالمیزان به ترکی ترجمه شد. در زمینه پژوهش‌های قرآنی با وجود اینکه این کشور تحت تأثیر افراد لائیک و غرب‌زده قرار داشت ولی متفکران ترکی هم وجود داشتند که تلاش کردند افسانه‌ها و خرافات را از اسلام و قرآن بزدایند و حتی یکسری از آنها به مجادله با غرب‌زدگان پرداختند.

وی تصریح کرد: در واقع حرکتی در ترکیه شروع شد که بازگشت به درون و معنویات را ترویج و تلاش کرد که قرآن را از انزوا به درون جوامع بیاورد. در این میان آثار دکتر علی شریعتی به ترکی ترجمه و مورد استقبال قرار گرفت.

در پایان شریفی با اشاره به روند حرکت جامعه این کشور به سوی قرآن گفت: ترکیه به عنوان یک کشور در بحث تفاسیر و ترجمه حرکت مثبت و رو به جلویی دارد. دانشگاه‌های ترکیه مانند آنکارا و مرمره فعالیت‌های خوبی در بخش‌های قرآنی دارند. نیاز است که جامعه دانشگاهی ایران و ترکیه در زمینه‌های مختلف قرآنی مانند مباحث مرتبط با تفسیر قرآن ارتباطات بیشتری داشته باشند.