موقوفه مدرسه علمیه حبیبیه و ۵۰۰ سال پرورش طلاب

محمدرضا حاجتی، رئیس اداره اوقاف و امور خیریه فردوس، به مناسبت دهه وقف یادداشتی را در خصوص معرفی مدرسه حبیبیه در اختیار ایکنای خراسان جنوبی قرار داده است که متن آن در ذیل می آید:

قدیمی‌ترین و شاخص‌ترین موقوفه شهرستان فردوس، مدرسه حبیبیه علاء‌الدین تونی است که 200 رقبه دارد و نیات موقوفه آن هزینه طلاب مدرسه، هزینه روزانه مسجد مدرسه و افطاری لیالی قدر است.

مدرسه «حبیبیه» یکی از قدیمی‌ترین مدارس علمیه خراسان‌جنوبی با قدمت 500 سال متعلق به دوره صفویه است که بارها در اثر حوادث روزگار و زلزله تخریب و بازسازی شده و این بنا به خاطر قدمت و زیبایی کم‌نظیر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

این مدرسه قدیمی در شهر قدیمی تون (فردوس امروزی) در کنار مدرسه علمیه علیا واقع شده و از مدارس دوایوانی دوره صفوی محسوب می‌شود که دو مدرس، هشتی، پیش‌خوان، میان‌سرا، مسجد و حجره‌هایی در اطراف دارد. ورودی ضلع شمالی مدرسه از داخل به باغ سرسبز و زیبایی باز می‌شود و از ضلع جنوبی هم این مدرسه به بازار قدیمی شهر تون یا همان فردوسی امروز راه دارد.

این مدرسه در سال 918 قمری از سوی فردی خیر به نام میرزا حبیب‌الله امانی، پسر علاءالدین تونی، ساخته شد و طراحی مسجد به گونه‌ای است که در تمام فصول سال آفتاب در هنگام ظهر صحن مدرسه را به طور کامل فرامی‌گیرد.

همچنین در زلزله سال 74 قسمتی از مدرسه تخریب شد که پس از این واقعه برای مرمت و بازسازی آن اقدام شد و امروزه فرم کلی بنا پلان دو ایوان با حیاطی مرکزی دارد که حجره‌ها در اطراف آن قرار گرفته و در قدیم ایوانچه‌های جلوی حجره‌ها محل بحث طلاب بوده است.

شهر تون متعلق به پس از اسلام و در جنوب غربی شهر فردوس امروزی قرار گرفته‌ است و از جمله شهرهای اوایل دوره اسلامی در خراسان محسوب می‌شود.