اصلاحات فرهنگی امام هادی(ع) و دفع شبهه تحریف قرآن / جامع کبیره؛ بهترین شیوه ساماندهی فکری

حجت‌الاسلام والمسلمین امیرعلی حسنلو، استاد حوزه و مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه، در گفت‎وگو با ایکنا، با اشاره به ویژگی‎های امام هادی(ع) در تحکیم پایه‌های فرهنگی دین اسلام و انتقال کامل دستاورد‌های تمام دوران امامت و آغاز مرحله نوین شیعه، گفت: حضرت هادی(ع) در هشت سالگی امامت‌شان آغاز شد و ۳۳ سال استمرار داشت. آن حضرت در بین مردم با القاب، هادی، عامل، فقیه، امین و مشهورترین لقب ایشان یعنی نقی مشهور بود؛ امام هادی(ع) نمونه‌ای از انسان کامل و مجموعه سترگی از اخلاق اسلامی محسوب می‌شد و یکی از کار‌های مهم امام حفظ خط فکری و فرهنگی تشیع و جلوگیری از القائات مخالفان بود.

وی افزود: آن حضرت در دوره امامت خود، معاصر شش تن از سلاطین عباسی بود که دشمن‌ترین آن‌ها نسبت به علویان متوکل بود. دشمنی سلاطین عباسی مثل متوکل با خاندان امامت تا حدی بود که امنیت جانی آنان در مخاطره بود. از این رو امام هادی(ع) با توجه به این اختناق و فقدان امنیت برای صیانت از پیروان اهل بیت(ع)، فعالیت‌های کاملاً سری و پنهانی داشت. اختناق شدید سیاسی و شیوع شبهات فکری و عقیدتی دو پدیده مهم دوره امام هادی(ع) بود که اگر مواضع و تدابیر امام(ع) نبود، اساس فکری مکتب اسلام و عقاید بنیانی آن مثل توحید گرفتار آشفتگی و در معرض تهدید جدی واقع می‌شد.

 

مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه با بیان اینکه اختناق شدید سیاسی از سوی حاکمان آن دوران دسترسی به امام را برای مردم مشکل کرده بود، تصریح کرد: از این‌ رو نبود امام در جامعه مشکلات بزرگ عقیدتی را در پی داشت که منجر به بروز فرقه‌های مختلف مذهبی و کلامی و شیوع عقاید و آرای فکری سست در جامعه شد و به این علت بود که دین اسلام در معرض مخاطرات جدی قرار داشت. با بروز این آسیب‌ها وجود امام معصوم برای صیانت از دین الهی و اسلام ناب در نزد خردمندان جامعه ضروری بود.

این استاد حوزه با اشاره به اینکه در دوران امامت حضرت هادی(ع)، توحید، با افکار انحرافی مورد هجوم و تحریف قرار گرفت، اظهار کرد: در همان دوره قرآن کریم نیز با عناوین مختلف و افکار التقاطی مورد هجوم قرار گرفت. در عصر امام هادی(ع) هجمه به قرآن در قالب شبهه رواج یافت و آن حضرت به شدت از حریم قرآن که بزرگترین میراث نبوت است و فقط امامت می‌تواند به بهترین وجه از آن دفاع کند، به دفاع از قرآن و جایگاه آن پرداخت و شبهات مطرح را پاسخ فرمود.

حسنلو اضافه کرد: چنانکه ائمه(ع) پیش از ایشان در استدلال‌های خود در مقابل معتزله و اهل جبر ابتدا به قرآن استناد می‌کردند و در شبهات مختلف فکری از آن بهره می‌جستند، امام هادی(ع) نیز شبهات تحریف قرآن را با استناد به آیات مختلف در مسائل کلامی پاسخ می‌داد. نتیجه‌ای که از سیره این امام بزرگوار می‌توان گرفت این است که در ساماندهی تحولات فکری مهم‌ترین مؤلفه و کارکرد، پاسخ به شبهات و سؤالات در جامعه اسلامی است که با استناد به قرآن و سیره نبوی و اهل بیت‎(ع) می‌توان به آن جامه عمل پوشید.

استاد حوزه علمیه ابراز کرد: آن امام(ع) با تأکید بر پیشرفت علم و دانش، توصیه به تعلیم و تولید علم و اندیشه، ایجاد کانون ارتباطات سری، تدوین منشور سبک زندگی، وضع قانون و ترسیم حقوق شهروندی، تبیین قواعد همزیستی مسلمانان با اهل کتاب و مبارزه فرهنگی با رفتار جاهلی خلفای عباسی همچون متوکل موفق به تغییرات فرهنگی در میان امت اسلامی شد و مسیر را برای تحصیل سلامت و سعادت جامعه اسلامی هموار ساخت.

وی اظهار کرد: امامت مهم‌ترین پایگاه حفظ اصول و ارزش‌های دینی است که در دوره‌های مختلف، مدعیان دروغین شبهات فراوانی در آن ایجاد کرده و هر فرقه‌ای با پیروی از افکار منحرف افراد، مدعی امامت آن‌ها شده‌اند و امام هادی(ع) در این راستا اقدام بسیار اساسی برای تبیین جایگاه امامت انجام دادند. بارزترین و بهترین سند شناسایی امامت از میراث امام هادی(ع) به نام «زیارت جامعه کبیره» است که معتبرترین منبع امام‌شناسی است. حضرت با شیوه خاصی آن را تبیین کرده و در ضمن آن غلو را در حق ائمه(ع) مردود شمرده است.

حسنلو افزود: امام هادی(ع) در مقدمه زیارت جامعه کبیره ذکر صد مرتبه تکبیر را که دلیل وحدانیت خداوند و توحید است لازم می‌شمارد. پس از آن جایگاه واقعی اهل بیت(ع) را برای باطل کردن مدعیان امامت با زبان دعا و زیارت روشن می‌کند. معرفی اهل بیت(ع) به عنوان معدن و سرچشمه علم در این دعا و مضامین دیگر، رد ضمنی عقاید فرقه‌های مختلف است که معتقد به امامت حاکمان اموی و عباسی و دیگران بودند.

این استاد حوزه با اشاره به اینکه زیارت جامعه کبیره به‌عنوان میراث گران‌سنگ امامت بهترین شیوه، جهت سامان‌دهی فکری جامعه اسلامی در آن مقطع و در حال حاضر است، گفت: زیارت جامعه کبیره سبب ثبات فکری و عدم انحراف پیروان راستین اهل بیت(ع) از گرد شمع روشن امامت شد که با مراجعه به متن و شروح نوشته شده بر آن، می‌توان جایگاه امامت و خلیفةاللهی را در زمین روشن کند.

حسنلو اظهار کرد: آن حضرت به شدت از حریم قرآن که بزرگترین میراث نبوت است و فقط امامت می‌تواند به بهترین وجه از آن دفاع کند دفاع کرد و شبهات مطرح را پاسخ داد و در این راستا ائمه(ع) پیش از او در استدلال‌های خود ابتدا به قرآن استناد و در شبهات مختلف فکری از آن بهره می‌گرفتند، چنانکه امیر مؤمنان(ع) از جایگاه قرآن دفاع می‌کند، امام هادی(ع) نیز شبهه تحریف قرآن را با استناد به آیات مختلف در مسائل کلامی پاسخ داد.