دنیایی به هم ریخته و بی‌نظم در اذهان مردم ترسیم کرده‌ایم / خداوند مستخدم نیست تا سنن خود را تغییر دهید
سیدیحیی یثربی با بیان اینکه نظم دنیا را برای مردم اطلاع‌رسانی نکرده‌ایم و در عوض دنیایی به هم ریخته به آنان نشان داده‌ایم، اظهار کرد: زیرساخت‌های فکری مردم درست نیست و باید به آنان بفهمانیم که قرآن تأکید دارد که قوانین الهی غیرقابل تغییرند. همان طور که بنی‌اسرائیل به موسی(ع) گفتند که تو با خدایت برو و شهر فتح کن، نباید فکر کنیم که خداوند برای هر حادثه‌ای آستین بالا بزند و نظم جهان را به هم بریزد.
به گزارش ایکنا، سال جاری برای مردم ایران سالی متفاوت از نظر میزان، توالی و تنوع حوادث بود و تاکنون اتفاقات ناگواری برای مردم رخ داده که موجب شده ابهامات و سؤالات فراوانی در ذهن آنها شکل بگیرد. از جمله اینکه برخی گمان کرده‌اند که این حجم از بلایای طبیعی و ... صرفاً در ایران وجود دارد و گویی که این کشور آبستن حوادث و بلایاست. چرا مؤمنان نسبت به سایرین ابتلائات بیشتری دارند و چرا در طی این چهل سال پیشرفت سایر کشورها برای ما حاصل نشده است.
برای بررسی حوادث اخیر و تبیین علل و عوامل چنین رخدادهایی با سیدیحیی یثربی، مفسر قرآن و استاد بازنشسته گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، به گفت‌وگو پرداختیم و این پرسش‌ها را با او به تبادل گذاشتیم.
وی در ابتدای این گفت‌وگو بیان کرد: در حال حاضر این قبیل سؤالات در ذهن مردم زیاد شده و حتی در شبکه‌های اجتماعی نیز از بنده سؤال کرده بودند که در روایت داریم هر وقت فتنه و مشکلی روی زمین پیدا شد، به قم پناه ببرید، اما چطور است که الان خود قم مشکل‌آفرین شده است. بنابراین در میان مردم از این قبیل ابهامات وجود دارد. حتی گاهی دوستان روستانشین از من سؤالاتی می‌کنند که می‌بینم چقدر در ذهن مردم مسئله‌های مختلف زیاد شده و گویی که ذهن مردم تکان خورده است.
پرسش‌هایی که در اذهان مردم می‌چرخد
یثربی افزود: تغییرات زیادی در دنیا رخ داده است، از جمله همین رسانه‌های مجازی که در اختیار همگان قرار گرفته و اخبار را می‌شنوند و سپس، کشورهای دیگر را با ایران مقایسه می‌کنند. در نتیجه، چند مسئله در ذهن مردم زیاد می‌چرخد؛ یکی اینکه اگر اسلام بهترین رهنمود و رهبری را دارد، پس چرا کشور ما در این 40 سال پیشرفتی بالاتر از کشورهای دیگر نکرده است؟ می‌گویند که اگر اسلام حکومت دارد، باید بهترین حکومت باشد و اگر ندارد، چرا ما مدعی هستیم؟ از طرفی برخی افراد نیز دست به قضاوت می‌زنند و خیلی راحت می‌گویند که نمی‌توان با دین حکومت کرد.
این مفسر قرآن تصریح کرد: بنابراین یکی از مسائل این است که دین می‌تواند جامعه را اداره کند یا خیر. یکی دیگر از مسائل این است که چرا کشورهای اسلامی این قدر مشکل دارند، اما کشورهای مسیحی مشکلات آنچنانی ندارند. این مورد از مورد اول نیز مهم‌تر است. می‌گویند چرا وقتی یک مسیحی پیشرفت کرده، کشور اسلامی عقب مانده است و نزد خود تصور می‌کنند که شاید این پیشرفت‌ها به دین مربوط می‌شود و اسلام مانع پیشرفت است.
بیشتر بخوانید:
- داوری اردکانی: فلسفه با مصلحت‌بینی دست‌کاری نمی‌شود
- علیدوست: کاستی‌های اجرایی را بر سر فقه نکوبیم
- انسان امروز و نگرش آخرالزمانی به حوادث تلخ
وی افزود: یکی دیگر از این مسائل رنگارنگ و گوناگون نیز همین است که می‌گویند اگر هم بلا می‌آید، حداقل مؤمنان باید استثنا شوند. از طرفی در شهر قم نیز مراجع زندگی می‌کنند و مزار حضرت معصومه(س) در آنجاست. بنابراین قم باید مورد نظر خدا باشد، نه اینکه آنجا نیز مانند جاهای دیگر باشد و کرونا به آن شهر هم برود. در نتیجه این مسائل در ذهن افراد جامعه بسیار وجود دارد و باید نسبت به تبیین این مسائل بکوشیم.
مدیریت اطلاع‌رسانی و آموزشی ضعیف
یثربی بیان کرد: قبل از اینکه چیزی بگویم، در ابتدا باید از خودمان گلایه‌ای کند و آن هم اینکه، با این امکاناتی که در اختیار داریم، در هیچ زمینه‌ای اطلاعات لازم را به مردم نداده‌ایم؛ یعنی در دین‌شناسی، اقتصاد، مدیریت، انتخابات، وظایف مسئولان و همچنین تجزیه و تحلیل نظام اسلامی نیز اطلاعاتی به مردم نداده‌ایم. این در حالی است که در این سال‌ها ذهن مردم درباره فهم حکومت اسلامی نسبت به سال‌های اولی فرق کرده است.
این استاد بازنشسته دانشگاه افزود: بنابراین ما این مشکلات را داریم. یک زمان آرزو داشتیم که یک رادیو در اختیار ما باشد، اما اکنون شرایط به گونه‌ای است که تمام ابزارهای اطلاع‌رسانی را در اختیار داریم و اطلاع‌رسانی صفر است و این مسئله به وضعیت مدیریت برمی‌گردد. مدیریت نگران و ناوارد نمی‌تواند اطلاع‌رسانی خوبی داشته باشد، بلکه فقط سعی می‌کند برنامه‌های سرگرم‌کننده و بی‌آزار پخش کند که اشاره‌ای به وضع روزگار و نقدهای موجود شود.
وی بیان کرد: برنامه‌ای مقبول است که یک کسی بیاید و مسائلی با ببافد و به مردم تحویل دهد، چرا این گونه است؟ چون این نوع اطلاع‌رسانی مشکل‌آفرین نیست. به این دلیل که مدیریت‌ها لرزان و رقابتی است. اینها می‌ترسند که یک نفر احیاناً حرفی بزند و مشکل‌آفرین شود. چندی پیش برای حضور در برنامه‌ای دعوت شدم و تا شروع کردم که در مورد انقلاب حرف بزنم، برنامه را قطع کردند و این در حالی است که قصد داشتم در مورد ارزش حرکت امام(ره) و ارزش جوانانی که به ندای امام(ره) لبیک گفته بودند صحبت کنم. بنابراین این وضعیت عملکرد خوبی نداشته و بعد از این هم نمی‌تواند کاری انجام دهد. مدیریت آموزشی نیز به همین صورت است.
یثربی افزود: برای پاسخ به این مسائل برای فرصت‌هایی در اختیار قرار گیرد تا در چند زمینه اطلاع‌رسانی شود. یکی از مسائلی که باید شفاف شود این است که جهان برای خود حساب و کتابی دارد که به این سادگی قابل تغییر نیست. در این جهان یکبار خداوند اراده می‌کند که آتش برای ابراهیم(ع) نسوزد، اما این مسئله همیشه تکرار نخواهد شد و این طور نیست که فکر کنید یک دعانویس می‌تواند بیاید و مانع از سوختن آتش بشود و در کائنات دخل و تصرف کند. بنابراین باید اینها را برای مردم تبیین کرد.
ترسیم دنیای به هم ریخته در اذهان مردم
این مفسر قرآن تصریح کرد: نظام عالم طوری است که خداوند نیز تابع آن نظام است. یکی از مسائل این است که ببینیم قانون علیت را خدا ایجاد کرده و یا این قانون بر خدا هم حاکم است؟ از متون فلسفی اینچنین بر می‌آید که قانون علیت بر خدا هم حاکم است. بنابراین نظم دنیا را برای مردم اطلاع‌رسانی نکرده‌ایم و در عوض، یک دنیای به‌هم ریخته را به مردم نشان داده‌ایم که هر کس می‌تواند هر کاری دلش خواست انجام دهد. دنیایی را ترسیم کرده‌ایم که شیخ خانقاه نیز می‌تواند شفا بدهد، یا این یک طب، به نام اسلامی با اینکه اصلاً طب اسلامی نداریم، می‌تواند بیماری‌هایی را درمان کند که تمام متخصصان دنیا، در درمان آنها معطل مانده‌اند. یک زندگی درست کرده‌ایم و یکسری شواهد هم از فقر و ... داریم که انگار به بشر جامعه ما، این چنین فهمانده‌اند که دنیا، این قدر بی‌حساب و کتاب و بی‌نظم است.
وی افزود: علت اینکه برای مردم این سؤال به وجود می‌آید که چرا یک ویروس در ایران انتشار پیدا می‌کند و چرا منشأ آن آمریکا نمی‌شود و ... این است که زیرساخت‌های فکری ما درست نیست. بنابراین باید به مردم بفهمانیم که قرآن تأکید دارد که قوانین الهی و سنن خداوند غیرقابل تغییر هستند.
یثربی با اشاره به حوادث صدر اسلام، گفت: جنگ‌های بدر و احد می‌توانند برای ما درس‌آموز باشند، در بدر تعداد مسلمانان کم بود، ولی در احد تعدادشان نسبت به دشمن بیشتر بود و حداقل اگر هم بیشتر نبود کمتر هم نبود. مسلمانان در بدر درست و حساب‌شده عمل کردند و پیروز شدند. علت این بود که در این جنگ یکی از اصحاب پیشنهادی داد و پیامبر(ص) نیز آن را پذیرفت، اما در احد این اتفاق رخ نداد. بنابراین این اتفاقات نشان می‌دهد که دنیا حساب و کتاب دارد.
وی تصریح کرد: آلمان 80 میلیون جمعیت دارد و ایران نیز جمعیتش همین مقدار است، اما درآمدهای ما با آنان قابل مقایسه نیست. آنها با حساب و کتاب حرکت می‌کنند، موفق هستند، اما ما این طور نیستیم. بنابراین، هرکس با حساب و کتاب رفتار می‌کند به نتیجه می‌رسد، اما اگر اینچنین حرکت نکنید، ولو اینکه دین شما درست‌ترین دین و پیشوای شما پیامبر(ص) هم باشد، شکست خواهید خورد و نمونه آن نیز جنگ احد است. در این جنگ رسول خدا(ص) زخمی شد و از طرفی حمزه را از دست داد.
یثربی افزود: مسئله دومی که باید در مورد آن زمینه‌سازی کنیم این است که ما مسلمان نشده‌ایم که خدا به جای ما کار کند. در قرآن کریم آمده است که بنی‌اسرائیل به موسی(ع) گفتند تو با خدایت برو و فتح کن، ما نیز می‌آییم. البته این جمله را با طعنه و به صورت طنز گفتند که حرف اشتباهی هم بود. ما هم می‌گوییم خدا همه کار برای ما بکند و همه علوم را خدا در اختیار ما بگذارد، اما علم را باید خودمان کسب کنیم. خدا قول نداده به جای ما ببیند، بلکه ما باید بصیرت، چشم و گوش داشته باشیم، اما در این موارد اصلاً اطلاع‌رسانی نکرده‌ایم. این طور نیست که خداوند برای هر حادثه‌ای بخواهد آستین بالا بزند و نظم جهان را به هم بریزد.
مسئولیت بزرگ انسان‌ها در دوران ختم نبوت
این استاد بازنشسته دانشگاه تصریح کرد: دوران ختم نبوت، دوران مسئولیت بزرگ انسان‌هاست. انسان، یک پدری داشت که پیامبران بودند. آنها می‌آمدند دست انسان را می‌گرفتند و به راه می‌انداختند، اما خداوند این ودیعه آسمانی و ابدی را به ما تحویل داد و گفت باید خودتان از این بهره بگیرید و دیگر پیامبری نیست که دست شما را بگیرد و اگر چند نفر معصوم نیز بعد از ایشان آمدند، شرایط طوری شد که به دوران غیبت کبری رسیدیم و دستمان از آنها نیز کوتاه شد. بنابراین، باید خودمان بفهمیم و مسئولیت بپذیریم. البته نه اینکه رها شده باشیم، بلکه دوران ما دورانی است که خدا به انسان اعتبار داده و گفته است که تو مخاطب من هستی و زیر سلطه من و پیامبر من هم نیستی و باید پیام را تحویل بگیری و عمل کنی.
یثربی افزود: بنابراین باید این مقدمات را به ذهن مردم وارد کنیم تا جا بیفتد و بعد از آن، پاسخ سؤال خود را دریابند. باید بدانیم که اگر در جایی بیماری مسری وجود دارد، نباید به آنجا رفت‌وآمد کنیم، چراکه به دیگران نیز سرایت می‌کند و این مسئله نیز به دلیل نظام حاکم بر عالم است و ربطی به مسلمان و غیرمسلمان ندارد. یک یهودی هم که این دستورالعمل‌های پزشکی را رعایت نکند بیمار می‌شود، برای یک مسلمان نیز شرایط به همین نحو خواهد بود.
وی تصریح کرد: فارغ از اینکه مسیحی، یهودی و یا مسلمان باشیم، اگر به لبه آتشفشان برویم و خودمان را به آتش بیندازیم، می‌سوزیم و نابود می‌شویم. مسلمان بودن این نیست که همه چیز تضمین شود و خودمان را از یک ساختمان پایین بیندازیم و هیچ اتفاقی هم برایمان نیفتد، بلکه باید به خودمان برگردیم و مانند قوم موسی(ع) نگوییم مسلمان شدیم که خدا این کارها را برای ما انجام دهد.
یثربی بیان کرد: خانم «رابعه» یک زن عارف‌مسلک است که می‌گوید نباید خدا را به عنوان یک مستخدم فرض و تصور کنیم که اگر آب خواستیم به خدا بگوییم که یک لیوان آب به ما بدهد. بلکه باید خدا را درست بشناسیم و به جایگاه خداوند پی ببریم. جایگاه خداوند مانند جایگاه یک دعانویس نیست و قرار نیست که نظام کائنات برهم بخورد.
وی با تأکید بر اینکه مسیحیت تمدنی را ایجاد نکرده است، گفت: مسیحیت نه‌تنها تمدن ایجاد نکرده، بلکه کاملاً هم ضد تمدن است، اما انسانی که در کشورهای اروپایی بوده کار کرده، اما شما در ایران کار نکرده و خوابیده‌اید. آنها نیز از مسلمانان الهام گرفته‌اند و با ترجمه آثار ابن‌رشد توانستند از دوران تاریک قرون وسطی عبور کنند، اما ما ابن‌رشد را نمی‌شناسیم.
کاستی‌ها را به نام اسلام نگذاریم
یثربی گفت: بنابراین، مردم باید کشور را اداره کنند. اینکه انگلیس پیشرفت می‌کند، دلیل بر سلطنتی بودنش نیست، همچنان که پیشرفت فرانسه نیز به دلیل جمهوریت آن نیست. در هر صورت انسان اگر کار کند موفق خواهد شد و اگر کار و تلاش نباشد، شما روی این کشور هر اسمی اعم از اسلامی و سلطنتی و ... که بگذارید پیشرفتی حاصل نمی‌شود و کشور شکست خواهد خورد. بنابراین اگر کاستی‌هایی وجود ندارد نباید آنها را به نام اسلام گذاشت.
وی تصریح کرد: قدری در جامعه نیازمند فرصت هستیم که این موارد را برای مردم توضیح دهیم تا ابهامات آنها برطرف شود. قرار نیست که خداوند یک بچه را از شکم مادرش انیشتین متولد کند و این بچه را نیز برای مسلمانان به دنیا آورد. در نتیجه باید توجه کرد که مشکلات جامعه برای اسلام و حکومت اسلامی نیست، بلکه به دلیل ضعف مدیریت است. در نتیجه اینکه گفته شود مسیحیت از اسلام بهتر است و ... صحیح نیست و قسم می‌خورم که از نظر انسانی، اخلاقی، عقلانی و ... اسلام با مسیحیت قابل قیاس نیست و از آن جلوتر است. با این حال نباید فکر کنیم که چون اسم شهری قم است دیگر در آن مریضی به وجود نمی‌آید، خیر این طور نیست. مریضی پیدا می‌شود، خوب هم پیدا می‌شود و هیچ خجالتی هم نمی‌کشد. این ما هستیم که باید به دلیل این وضع مدیریت خجالت بکشیم.
انتهای پیام
